Fiskifréttir - 13.12.1996, Blaðsíða 6

Akureyri/Fiskvinnsla og útgerð
Ný framkvæmdastjóri tók við stjórnartaumunum hjá Útgerðarfélagi Akureyringa 1.
september sl. Óhætt er að slá því föstu að val stjórnar ÚA hafi komið nokkuð á óvart
því fyrir valinu varð Guðbrandur Sigurðsson, forstöðumaður Þróunarsviðs fslenskra
sjávarafurða hf. Um hæfileika Guðbrands, sem er matvælafræðingur að mennt,
verður ekki deilt en fáir hefðu trúað því að óreyndu að stærsta fiskvinnslufyrirtækið
innan Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna myndi sækja nýjan stjórnanda í raðir keppi-
nautanna í ÍS. Guðbrandur hefur nú gegnt starfí framkvæmdastjóra um rúmlega
þriggja mánaða skeið og okkur lék forvitni á að vita hvort miklar áherslubreytingar
yrðu í rekstri fyrirtækisins í kjölfar framkvæmdastjóraskiptanna. En fyrst nokkur orð
um ÚA sem hefur verið í sviðsljósi fjölmiðlanna að undanförnu vegna sölu Akureyrar-
bæjar og KEA á hlutabréfum í félaginu.
Vandi landvinnslunnar er m.a. fólginn í háu launahlutfalli vegna snyrtingar og pökkunar að mati framkvæmdastjóra ÚA. Það
er því spurning hvort vinnubrögð eins og hér sjást heyra því senn sögunni til
Útgerðarfélag Akureyringa var
stofnað árið 1945 og eignaðist fé-
lagið sinn fyrsta togara, nýsköpun-
artogarann Kaldbak, tveimur ár-
um síðar. Vinnsla á vegum ÚA
hófst árið 1950 og fram til ársins
1957 hafði fyrirtækið aðeins með
höndum saltfisk- og skreiðarverk-
un. Frysting hófst hjá ÚA árið
1957. Fyrsti skuttogarinn, Sólbak-
ur EA 2, kom til Akureyrar árið
1971 og á árinu 1979 var síðasti
síðutogarinn tekinn úr rekstri.
Fram til ársins 1987 var ÚA alfarið
í landvinnslu en það ár var Slétt-
baki EA breytt í frystitogara. Á
árinu 1990 var tekin upp altæk
gæðastjórnun hjá fyrirtækinu og
var það verkefni styrkt af sjávarút-
vegsráðuneytinu. Fyrir tveimur ár-
um festi ÚA síðan kaup á hinum
öfluga frystitogara Svalbaki EA en
ári fyrr eignaðist fyrirtækið meiri-
hlutann í þýska útgerðarfyrirtæk-
inu Mecklenburger Hochseefisch-
erei (MHF). í fyrra haslaði ÚA sér
síðan völl á sviði vinnslu uppsjáv-
arfiska er loðnufrysting og hrogna-
frysting var hafin á vegum félags-
ins.
ÚA var stofnað með það að
markmiði að efla atvinnulíf á Ak-
ureyri og óhætt er að segja að fyrir-
tækið hafi framan af verið rekið
eins og fleiri bæjarútgerðir. Akur-
eyrarbær hefur lengst af átt góðan
meirihluta í fyrirtækinu en eins og
komið hefur fram í fréttum hefur
bærinn smám saman verið að selja
hlut sinn í ÚA. Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna keypti í sl. viku
13,7% hlut í fyrirtækinu af Akur-
eyrarbæ og þá var jafnframt gengið
frá kaupum Burðaráss á 11,3%
hlut KEA í ÚA. Hlutur Akureyr-
arbæjar er nú 20% en stærstu hlut-
hafarnir eru nú Burðarás með yfir
24% hlut og SH með tæplega 14%
hlutafjár. Hlutur ÚA er 10% en
aðrir stórir hluthafar eru Hampiðj-
an með 6,3% og VÍS með 2,3%
hlut.
ÚA er langstærsti einstaki
eignaraðilinn að SH með 15%
hlut. Þá á fyrirtækið 60% í Lauga-
fiski á Laugum í Reykjadal, 35% í
Stöplafiski, sem hefur með hönd-
um þurrkun á loðnu, 25% hlut í
Tanga hf. á Vopnafirði, 50% í
SUA á Seyðisfirði, 20% í Skag-
strendingi hf., 12% íFiskeldi Eyja-
fjarðar og 53% hlut í MHF.
1200 tonna kvótaaukning
í þorski
Að sögn Guðbrands Sigurðs-
sonar hefur nú verið samþykkt
nýtt skipurit fyrir ÚA og er eitt
helsta verkefnið á næstunni að
breyta landvinnslunni með það að
markmiði að auka úrvinnslu á sjáv-
arafurðum.
— Þrátt fyrir að veltan hafi auk-
ist lítillega þá hefur tap verið af
reglulegri starfsemi og því þurfum
við að breyta. Reyndar hefur
reksturinn verið réttu megin við
strikið ef tekið er tillit til hagnaðar
dótturfyrirtækja og annarra tekna
en þegar á heildina er litið þá þurf-
um við að bæta um betur í rekstrin-
um, segir Guðbrandur.
Heildarafli hinna sex togara ÚA
hefur verið nokkuð stöðugur und-
anfarin ár og hefur aflinn verið frá
um 21-23 þúsund tonn á ári þrátt
fyrir að þorskveiðiheimildirnar
hafi verið skornar niður jafnt og
þétt. Þorskkvótinn var aukinn á
þessu fiskveiðiári, í fyrsta skipti
um margra ára skeið, og skilaði
það ÚA 1200 tonna kvótaaukn-
ingu í þorski. Heildaraflaheimildir
félagsins á fiskveiðiárinu eru ríf-
lega 14,500 tonn og þar af eru rúm
4200 tonn af þorski og tæp 5200
tonn af karfa.
Vaxtarbroddurinn er
í bitavinnslunni
Vandi landvinnslunnar hefur
verið í brennidepli undanfarin ár
og hafa margir tekið svo djúpt í
árinni að segja að landvinnslunni
sé ekki viðbjargandi. Hún eigi ein-
faldlega enga framtíð fyrir sér.
Guðbrandur er ekki sammála
þessu.
— Vandinn er þríþættur. I fyrsta
lagi er launahlutfallið er of hátt.
Við getum náð því niður með því
að auka afköstin og verðmæti
framleiðslunnar. Það, sem er nær-
tækast í þessu sambandi, er að
bæta afurðahlutfallið. Fara í meiri
sérvinnslu og maður sér að vaxtar-
broddurinn í þessari grein er bita-
vinnslan. Við þurfum því að ná
betri tökum á bitavinnslunni og
verða bestir á því sviði. Bitarnir
henta vel í magnsölupakkningar
fyrir veitingahús og mötuneyti,
þeir henta vel í smásölupakkning-
ar og síðast en ekki síst þá henta
þeir vel í frekari úrvinnslu. í öðru
lagi þurfum við að nýta afskurð
Vanda landvinnslunn-
ar verður að leysa með
aukinni vélvæðingu
— rætt við Guðbrand Sigurðsson, framkvæmdastjóra Útgerðarfélags Akureyringa
Ný tækni hefur haldið innreið sína í frystihúsin. Hér eru úthafskarfaflök
frá togurum MHF skorin niður í bita með skurðarvél, sem byggir á
tölvusjón, frá Marel
Lausfrystir flakabitar eru flokkaðir fyrir pökkum með tölustýrðum Mar-
el flokkara
betur og í þriðja lagi þurfum við að
auka vélvæðingu í öllu fram-
leiðsluferlinu, segir Guðbrandur
en hann leynir því ekki að hann
horfi til þess árangurs sem náðst
hafi í rækjuvinnslunni með aukinni
tæknivæðingu. Tilkoma flokka-
rans, sem nefndur hafi verið járn-
frúin, hafi t.d. lækkað launakostn-
að mjög verulega í þeim fyrirtækj-
um sem fjárfest hafi í þessari nýju
tækni.
Guðbrandur segir að mikið af
þeirri úrvinnslu á fiski, sem hægt sé
að fara í, sé tiltölulega einföld. Það
vanti hins vegar ákveðinn vélbún-
að, þekkingu á úrvinnsluþættinum
og kröfum markaðarins. Þekking-
una sé hægt að kaupa og hægt sé að
þróa úrvinnsluna innan fyrirtækj-
anna.
— Það er alveg ljóst að við mun-
um aldrei fara út í það að skera
niður blokk og fullvinna slíka af-
urð með brauðmylnsnu eða deigi.
Við erum einfaldlega ekki sam-
keppnishæfir við þær verksmiðjur
sem fyrir eru í þessari vinnslu.
Bitavinnslan hentar okkur hins
vegar mjög vel. Þá horfi ég líka til
aukinnar úrvinnslu á sjófrystu hrá-
efni. Ég hef trú á að þessi hefð-
bundni markaður fyrir sjófrystan
fisk verði mjög erfiður á næsta ári.
Framboðið er að aukast og verðið
að lækka. Ég velti því fyrir mér
hvort ekki mætti ná betri árangri
með því að einfalda vinnsluna úti á
sjó og fullvinna síðan flökin í landi.
Skera þau niður í bita og auka með
því verðmætin.
Njótum þess að hafa
sinnt Bandaríkjamarkaði
ÚA hefur lengi verið í farar-
broddi þeirra frystihúsa sem fram-
leitt hafa flök fyrir Bandaríkja-
markað. Hefur tryggð fyrirtækis-
ins við markaðinn verið
viðbrugðið og reyndar hefur for-
ráðamönnum ÚA verið legið á
hálsi fyrir að hafa ekki beint fram-
leiðslunni hverju sinni inn á þá
markaði sem skilað hafa mestum
verðmætum.
— Við njótum þess að hafa sinnt
Bandaríkjamarkaði. Dollarinn
hefur staðið mjög þokkalega, segir
Guðbrandur en hann upplýsir að á
síðasta ári hafi alls verið framleidd
rúmlega 2900 tonn af afurðum
fyrir Bandaríkjamarkað og nemi
sú framleiðsla tæplega 32% af
heildarverðmætunum á árinu.
Næst á eftir kemur Japansmarkað-
ur með 20% hlutdeild, Þýskaland
með 19%, Bretland með 11%, önn-
ur Asíulönd með 7%, Frakkland
með um 5% og önnur markaðs-
svæði með samtals 6,5%.
Framleiðsla á þorskflökum í
fimm punda pakkningum hefur
löngum verið uppistaðan í fram-
Guðbrandur Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri ÚA
Myndir/Fiskifréttir: ESE
leiðslunni fyrir Bandaríkjamark-
að. Guðbrandur segir góðan
markað fyrir fimm punda pakkn-
ingarnar og verðið hafi verið hag-
stætt. Hins vegar sé markaðurinn
ekki að stækka.
Horfum til veiða og
vinnslu á uppsjávarfiski
I umræðunni um hlutabréfamál
ÚA kom m.a. fram að KEA hefði
áhuga á að kaupa hlutabréf Akur-
eyrarbæjar í félaginu með það að
markmiði að auka samvinnu fyrir-
tækjanna tveggja og jafnvel að
sameina sjávarútvegssvið KEA og
ÚA í einu fyrirtæki. Guðbrandur
segir að sameining sé ekki á döf-
Starfsmaður ÚA með lausfrysta bita
inni en auðvitað megi færa fyrir því
góð rök að það hefði verið ákveð-
inn styrkur fyrir bæði fyrirtækin ef
af sameiningu hefði orðið.
— Það er alveg ljóst að okkur
væri í lófa lagið að taka mun meira
hráefni til vinnslu hér í frystihúsinu
en nú er gert og að því leyti hefði
sameining fyrirtækjanna verið
skynsamleg. Á hitt ber að líta að
slík hagræðing gæti verið mjög
sársaukafull fyrir ýmsa aðila.
Starfsfólki hefði verið fækkað og
fleira í þeim dúr. Það kom hins
vegar í ljós í viðræðum okkar við
KEA að það eru ýmsir fletir á því
að fyrirtækin hafi með sér aukið
samstarf á komandi árum. I því
sambandi má sérstaklega nefna
miðlun á hráefni á milli fyrirtækj-
anna.
Guðbrandur segir það e.t.v.
ekki heppilegasta kostinn að tvö
fyrirtæki, sem hafa mjög líka starf-
semi með höndum, sameinist.
Skynsamlegra sé að fyrirtæki eins
og ÚA, sem er með sterka stöðu í
botnfiski, leiti hófanna um sam-
einingu við fyrirtæki sem hafi góð-
ar aflaheimildir í t.d. rækju eða
uppsjávarfiski eins og sfld eða
loðnu.
— Því er ekkert að leyna að það
er ofarlega á baugi hjá okkur að
auka hlutdeild okkar í veiðum og
vinnslu áuppsjávarfiski. Sennilega
væri skynsamlegast að gera það
með sameingu eða samvinnu við
fyrirtæki á því sviði. ÚA á sjálft
enga loðnu- eða síldarkvóta en
með samstarfi við Tanga hf. á
Vopnafirði og með starfsemi SÚA
á Seyðisfirði höfum við tekið þátt í
frystingu á loðnu og loðnuhrogn-
um. Hugur okkar stendur til að
eignast sfldar- eða loðnukvóta en
menn hljóta að hugsa sig tvisvar
um áður en ráðist er í kaup á sfldar-
kvóta. Verðið er einfaldlega það
hátt.
Við verðum að taka á
snyrtingunni
Svo vikið sé nánar að bolfisk-
vinnslunni hjá ÚA þá hefur fyrir-
tækið fjárfest í ýmiss konar búnaði
á undanförnum mánuðum og miss-
erum með það að markmiði að
auka framleiðnina.
— Við erum orðnir vel í stakk
búnir til þess að takast á við það
sem kemur á eftir snyrtingunni.
Keyptur hefur verið nýr lausfrystir
og tiltölulega fullkominn flokkari
frá Marel sem ræður vel við það
afurðamynstur sem er hjá fyrirtæk-
inu í dag. Við erum með mikla
pakkningu í poka, þ.e.a.s. á fiski í
smásölupakkningum fyrir markað
á meginlandi Evrópu, og alls er
gert ráð fyrir að þessi framleiðsla
verði rúmlega 2000 tonn á árinu. í
þessari vinnslu höfum við náð fram
mikilli sjálfvirkni. Það er ekki
langt síðan að við vorum með her
manns í pokavinnslunni en nú sjá
þrír starfsmenn um að pakka 30
kflóum á mínútu. Öll frekari úr-
vinnsla byggir mikið á lausfrystum
afurðum og að því leyti erum við
komnir með góðan grunn til að
byggja á. Næsta verkefni er að taka
á öðrum þáttum framleiðslunnar
Myndir og texti:
Tveir af fjórum togurum MHF sem eru í höfn á Akureyri
og þá einkum á snyrtingunni. Við
fengum danskt ráðgjafafyrirtæki
til þess að gera úttekt á þessum
þætti og við munum vinna að
nauðsynlegum breytingum í sam-
vinnu við það. Sjálf fiskmóttakan
er einnig til skoðunar. Á því sviði
hefur lítið breyst undanfarin 30 ár
eða svo ef notkun á fiskikörum í
stað kassa er undanskilin.
— Eru nröguleikar á því að hægt
verði að vélvæða snyrtinguna að
einhverju leyti á næstunni?
— Þessar vélar eru ekki til í dag
frekar en fyrir tíu árum. Það hafa
ýmsar vélar komið fram en enginn
framleiðandi hefur enn náð að
koma fram með vél sem hreinsar
orma eða bein úr flökum. Vatns-
skurðarvélarnar, sem notaðar eru
til þess að sneiða niður fiskflök eft-
ir fyrirfram ákveðinni forskrift,
hafa reynst misjafnlega vel en ég
hef trú á því að það verði hægt að
nýta þessa tækni við snyrtingu á
flökum þegar fram líða stundir.
Snyrtingin er sá þáttur vinnslunnar
sem krefst mesta vinnuaflsins og
nú þegar landvinnslan er komin
upp að vegg þá þýðir ekkert annað
en að leita leiða til þess að draga úr
kostnaði. Lausnin er m.a. aukin
vélvæðing en það verður aðeins á
færi stærstu og öflugustu fyrirtækj-
— Togurunum verður lagt í tvo
til þrjá mánuði í vetur og það er
hagkvæmara að láta skipin liggja
hér en í höfninni í Rostock, segir
Guðbrandur en hann upplýsir að
uppistaðan í aflaheimildum fyrir-
tækisins sé kvóti á úthafskarfa á
Reykjaneshryggnum. Þar er þýska
fyrirtækið með alls 17 þúsund
tonna kvóta. Aðrar veiðiheimildir
eru sem hér segir: 1400 tonn af
þorski og fleiri tegundum við
Norður-Noreg og við Svalbarða,
1200 tonna grálúðukvóti við A- og
V-Grænland og hlutdeild í sameig-
ekki skilað viðunandi rekstri.
MHF er mjög verðmætt fyrir ÚA
og ég hef alla trú á því að hægt
verði að reka fyrirtækið með góð-
um hagnaði þegar búið er að end-
urnýja skipakostinn.
Framhald á
þorskinnflutningi frá
Noregi
Óhætt er að fullyrða að það
vakti mikla athygli fyrr á þessu ári
er ÚA gerði samninga við norskt
Pokapökkunarverksmiðja ÚA. Þrír starfsmenn sjá um að pakka 30 kílóum af bitum á mínútu
anna að fara þá leið. Ég ímynda
mér að þessi meðalstóru fyrirtæki,
sem hafa víða verið kjölfestan í at-
vinnulífinu, muni eiga erfiða tíma
framundan. Stóru húsin og svo
smá og mjög sérhæfð fyrirtæki
munu standa upp úr að mínu mati.
Þetta er engin óskhyggja af minni
hálfu. Menn þurfa ekki annað en
að líta í kringum sig og skoða hvað
hefur verið að gerast í öllum iðn-
aði, bæði hér og í nágrannalöndun-
um, segir Guðbrandur.
MHF er mjög verðmæt
eign fyrir UA
Svo sem að framan greinir á ÚA
ríflega helmings hlut í þýska út-
gerðarfyrirtækinu Mecklenburger
Hohseefischerei. Fyrirtækið gerir
út fimm togara og eru fjórir þeirra
nú í höfn á Akureyri og sá fimmti á
leiðinni.
inlegum kvóta Þjóðverja við A-
Grænland.
— Nú hafa verið uppi hugmynd-
ir um sameiningu þessara tveggja
þýsku fyrirtækja sem Islendingar
eiga aðild að. Hvernig stendur það
mál?
— Það er rétt að erindi þess efn-
is hefur borist okkur en það á alveg
eftir að fjalla um það mál. Það hef-
ur mikill árangur náðst í rekstri
MHF og nú má segja að jafnvægi sé
komið á í rekstri eftir nokkurt tap
undanfarinna ára. Við höfum átt
mjög gott samstarf við verkalýðs-
félögin og þannig tókust samning-
ar um að sjómenn á skipunum færu
á atvinnuleysisbætur á meðan
skipin lægju bundin við bryggju.
Næsta stóra verkefnið er að endur-
nýja togarana. Við höfum náð
fram ákveðinni hagræðingu og
þrátt fyrir fimm alvarlegar vélar-
bilanir á árinu þá hefur fyrirtækið
útgerðarfyrirtæki um kaup á
þorski til vinnslu hér á landi.
Guðbrandur segir mikinn áhuga á
því að framhald geti orðið á þess-
um viðskiptum og verið sé að
vinna að því máli.
— Það er mjög mikils virði að
geta unnið náið með fyrirtækjum í
öðrum löndum og skipst á skoðun-
um. Hvað varðar Noreg þá er ljóst
að Norðmenn verða með um 450
þúsund tonna þorskkvóta á næsta
ári og sá afli berst að mestu leyti á
land á fjórum til fimm mánuðum.
Ef okkur tekst að leysa flutninga-
vandamálið þá er góður grundvöll-
ur fyrir því að flytja smærri þorsk-
inn hingað til vinnslu. Við höfum
leitað til manna sem eru sérfróðir á
þessu sviði og vonandi tekst okkur
að ná fram hagstæðum samningum
um flutninga á þorskinum hingað
til lands, segir Guðbrandur Sig-
urðsson.