Fréttablaðið - 21.12.2021, Blaðsíða 36

BÆKUR
Guð leitar að Salóme
Júlía Margrét Einarsdóttir
Útgefandi: Una útgáfuhús
Fjöldi síðna: 388
Kristján Jóhann Jónsson
Sagan af Salóme fjallar um leit að
ketti, ást sem týndist og sögumann
sem týndist sjálfur. Auðvitað týnist
stúlkan Salóme ekki með húð og
hári, en hún villist á lífsleiðinni.
Hún er aðalpersóna og sögumaður,
er með okkur gegnum alla bókina
en samt fjarverandi og týnd. Að
sumu leyti má ef til vill segja að það
sé „Guði að kenna“. Trúarofstæki
móðurinnar og trúarhræsni
föðurins standa á
milli Salóme og þess
„sanna góða og fagra“.
Form sögunnar er
skemmtilegt. Þetta er
bréfaskáldsaga og það
tvöfaldar viðhorfið til
lesandans. Bréfin eru
stíluð á annan lesanda
en þann sem bókina
les og myndin sem
Salóme dregur upp er
ætluð honum. Smám
saman verður ljóst að
þessi útvaldi lesandi er
Helga, fyrrverandi ást­
kona Salóme, og sam­
band þeirra er tíu ára
gamalt.
Bréfin eru varnarrit Salóme.
Vegna „illra verka sinna“, eða öllu
heldur sektarkenndarinnar, telur
Salóme að hún hafi orðið að hrinda
Helgu frá sér og reynir, tíu árum
seinna, að gera við það sem brotn­
aði, skrifar Helgu eitt bréf á dag frá
1. til 24. desember 2010 og skutlar
þeim sjálf inn um bréfalúguna hjá
Helgu. Þannig séð hagar hún sér
eins og eltihrellir.
Sagan er römmuð
inn í leitina að kett­
inum Lúpínu, f læk­
ingsketti sem Sal­
óme tekur í fóstur.
Hún beinir ást sinni
að þessum ketti
sem svo týnist auð­
vitað eins og aðrir
kettir. Hún týnir
þar með þeim sem
hún hefur bundið
ást sína við, rétt
eins og hún týndi
Helg u og Guð
hefur týnt henni.
Bréfin til Helgu
eru skrifuð í leit­
inni að kettinum. Kötturinn og
Helga eiga það sameiginlegt að vera
viðfang ófullnægðrar ástar í brjósti
Salóme. Á þeim tveimur er þó sá
munur að köttinn er hægt að elska
án skilyrða en Salóme getur ekki
þegið ást Helgu nema hún sé henni
samboðin að eigin mati. Segja má
að leitin að kettinum sé umtakið
en uppgjörið við ást Salóme og
Helgu inntakið í þessari frásögn.
Hvarf kattarins knýr Salóme til þess
að leita að ástinni og þar hefst leit
Guðs að Salóme. Hin týnda Salóme
finnst ef hún hafnar sektarkennd­
inni og viðurkennir ástina. Svo ein­
falt er lífið en jafnframt mikilvægt
og vandskilið. Leitin að Gralnum í
nútímanum er leit að ást og friði.
Kristin trú foreldra Salóme hefur
lítið með Guð að gera, nema þá að
halda honum frá fólki. Þannig er það
með kreddutrú og sértrúarsöfnuði.
Þangað má rekja þá sektarkennd
og sorg sem hér er sagt frá en sögu­
maðurinn segir einnig frá fjörugri
og skemmtilegri fjölskyldu með lit­
ríkri spákonu, hressum fylliröftum,
lífsglöðum sjóurum og átökum um
gildi mannlífsins. Eitthvað fannst
mér kunnuglegt við það en átta
mig ekki á því hvað það er. Sagan
er nokkuð orðmörg en skemmtileg
aflestrar og Júlía Margrét er sporlétt
sögukona! n
NIÐURSTAÐA: Fallega sögð saga
um sorg og gleði. Leitin að hinum
elskaða ketti er jafnframt leitin
að Helgu sem er leitin að Salóme
sjálfri. Þannig leitar Guð að fólki.
Ástin er hans leitarljós.
Guð og Salóme leita
BÆKUR
Alexander Daníel
Hermann Dawidsson:
Bannað að eyðileggja
Gunnar Helgason
Útgefandi: Mál og menning
Fjöldi síðna: 230
Brynhildur Björnsdóttir
Raunveruleiki og áskoranir barna
sem eiga við taugaröskunarsjúk­
dóma eins og ADHD, einhverfu
og f leiri að etja verða æ sýnilegri
í skólakerfinu og samfélaginu
og þessi raunveruleiki speglast í
barnabókunum sem koma út í ár
en þar má nefna aðalsöguhetjuna í
bók Þorgríms Þráinssonar Tunglið,
tunglið taktu mig og Ótemjur Krist­
ínar Helgu Gunnarsdóttur þar sem
dreng u r með ein­
hverfu kemur við sögu.
Gu n na r Helg a son
tekur efnið einnig til
umfjöllunar í bók sem
sýnir öll hans bestu
höfundareinkenni.
Bókin er skrifuð af
næmni, mikilli og
á k a f r i rét t læt is­
ken nd , m i k lu m
húmor og svo er
fótbolti drifkraftur
þó ástin komi einn­
ig við sögu.
Bókin hefst á
glímu söguhetj­
unnar Alexanders
við kennarann
si n n u m það
hvort hann megi
nota legókubba til að reikna
í tíma. Kennarinn sýnir þá strax og
svo síðar í bókinni af sér svo óvið­
eigandi hegðun að sú staðreynd
að fjölmörg atvik sem getið er um
í bókinni eru byggð á raunveru­
legum atburðum
er bæði sláandi
og ólíðandi. En
A le x a nder er
vanur að vera
öðruvísi. Hann
á erfitt með að
einbeita sér og til
að hjálpa honum
gegnum daginn er
heimili hans fullt
af merktum vekj­
araklukkum sem
hringja þegar hann
á að gera eitthvað.
Pabbi hans vinnur
mikið og getur ekki
leitt hann gegnum
dagleg verkefni og
ma mma ha ns er
farin, við vitum ekki
hvert. Bókin fjallar síðan um sam­
skipti Alexanders og pabba hans
við Sólveigu, vinkonu Alexanders,
og fjölskyldu hennar þar sem menn­
ingarmunur, ástin og sorgin koma
við sögu.
Gunnar Helgason hefur einstakt
lag á því að skrifa um erfiðar tilfinn­
ingar og aðstæður þannig að það sé
aðgengilegt og létt yfir án þess þó
að næmið fyrir efninu bíði nokk­
urn skaða. Það að bæði Alexander
og Sólveig og raunar flest bekkjar­
systkin þeirra eiga sér erlendan upp­
runa skiptir í raun engu í samhengi
sögunnar, þau eru bara íslenskir
krakkar í íslenskum raunveru­
leika að kljást við áskoranir dag­
legs lífs, missi og ástarskot. Sem er
svo gríðarlega mikilvægt að árétta
í samfélagi sem er að slíta barns­
skónum sem fjölmenningarsam­
félag og takast á við þær áskoranir
sem því fylgja.
Umfjöllunin um ADHD er einn­
ig skrifuð af næmi og þekkingu á
efninu sem skilar sér vel og dýpkar
skilning þeirra sem ekki þekkja til á
veruleika þeirra sem sjá allt víðóma.
Bannað að eyðileggja er skemmti­
leg eins og höfundar er von og vísa,
ristir djúpt á köflum, eins og höf­
undar er líka von og vísa og á mikið
erindi til allra krakkanna sem eru
búnir að rífa í sig fótboltabækurnar
og bækurnar um fjölskylduna
hennar Stellu auk rottubókanna.
Enn einu sinni góð og mikilvæg
GunnaHelgabók. n
NIÐURSTAÐA: Skemmtileg bók
um fótbolta, fjölmenningu og
taugaröskun sem enginn nema
Gunni Helga hefði getað skrifað.
Fótbolti, fjölmenning og ADHD
BÆKUR
Markús: á flótta í 40 ár
Jón Hjaltason
Útgefandi: Völuspá
Fjöldi síðna: 224
Elín Hirst
Bókin Markús: á f lótta í 40 ár er
saga Markúsar Ívarssonar sem átti
ævintýralega ævi en ekki endilega
í góðum skilningi. Hann eignaðist
hvorki meira né minna en 15 börn
með 8 konum. Því miður var Markús
ekki allur þar sem hann var séður,
ekki bara í kvennamálum, heldur
var hann staðinn að gripdeildum og
sat í betrunarvist í Kaupmannahöfn
í þrjú ár. Markús fæddist árið 1833 og
lést níræður að aldri árið 1923.
Jón Hjaltason
sagnfræðingur,
sem skrifar bók­
ina, rekur ættar­
sögu Markúsar og
hefur greinilega
lagt á sig mikla
vinnu við að rekja
slóð hennar.
Ha nn br ý t u r
l í k a r e g l u l e g a
upp söguna með
köf lum þar sem
h a n n ú t s k ý r i r
ýmislegt varðandi
samfélagsgerðina á
þessum tíma sem er
algerlega framandi
nútímafólki. Það er
gagnlegt við lestur bókarinnar.
Kynferðismál koma talsvert við
sögu. Þannig var mjög algengt að
ógiftar vinnukonur sætu uppi einar
og óléttar eftir að hafa átt í lengri
eða skemmri ástarævintýrum. Þær
þurftu að taka afleiðingunum sem
voru oft þær að láta börnin frá sér til
vandalausra, yfirleitt sem hrepps­
ómaga, því fæstar máttu hafa börnin
með sér í vinnukonuvistinni. Börn
þessi kölluðust sveitarómagar,
niðursetningar og ýmsum f leiri
nöfnum. Hreppsómagar voru fluttir
milli bæja, þar sem lægst bjóðandi
fékk viðkomandi einstakling í sínar
hendur og gat síðan látið vinna að
vild. Stundum voru börn sem hlutu
slík örlög heppin og fengu góða vist
en því miður eru til margar sögur
af slæmri vist þar sem börn og
unglingar voru látin
vinna myrkranna
á milli, þau svelt og
beitt líkamlegum
refsingum. Það er
magnað að hugsa
til þess að ekki sé
lengra liðið síðan
íslenskur almúgi
bjó við þau hörmu­
legu kjör sem lýst
er í bókinni.
Skrautlegar lýs­
ingar af æviferli
Markúsar og öll
þau va nd r æði
sem hann rataði
í er einnig áhuga­
verð persónusaga
þessa kvensama smáglæpa­
manns, sem þurfti sjálfur að segja
skilið við foreldra sína átta ára gam­
all, vegna þess að þeir gátu ekki séð
fyrir honum.
Texti höfundar er skýr og greinar­
góður og þægilegur aflestrar. Bókin
er ljúfsár, hún lýsir miklum hörm­
ungum sem fólk þurfti að ganga í
gegnum á þessum árum og höfundi
tekst vel að setja sig inn í aðstæður. n
NIÐURSTAÐA: Styrkur bókar-
innar felst í lýsingum á ömurlegum
lífsaðstæðum og skorti á mann-
réttindum og þeirri staðreynd
hversu stutt er síðan fólk bjó við
þessi kröppu kjör hér á landi.
Kvennamál og smáglæpir
Mynd af
höfundi ?
Gunnar Helgason rithöfundur.
FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Jón Hjaltason rithöfundur.
MYND/AÐSEND
Júlía Margrét Einarsdóttir er sporlétt sögukona. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
20 Menning 21. desember 2021 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ