Fréttablaðið - 31.12.2021, Side 18

Við sýnum ábyrgð
með því gæta hófsemi
í útgjöldum og velta
hverri krónu fyrir
okkur áður en hún er
innheimt sem skattar
og gjöld hjá fólkinu
og fyrirtækjunum í
landinu.
Almenn
trú á sögu-
lok veldur
því að við
teljum oft-
ast ólíklegt
að hætta
steðji að
þeim rétt-
indum sem
við njótum
hverju
sinni.
Á stofugólfinu heima hjá mér hér í
London liggur nú ferðataska. Hún
hefur legið þar öll jólin og er full
af sparifötum og óopnuðum jóla-
gjöfum. Taskan er tákngervingur
einnar hættulegustu goðsagnar
samtímans.
Síðasta dag ársins 2020 taldi ég
mig upplifa sögulok. Tveim vikum
fyrr hafði mér borist tölvupóstur
um að loka þyrfti skóla barnanna
vegna fjölda kórónaveirusmita. Til
að gera langa sögu stutta fékk fjöl-
skyldan hvert sinn kórónavírusinn
í jólagjöf. Jólapakkar voru pantaðir
á internetinu ásamt súrefnismæli
og líftryggingu. Hangikjötið var
soðið en enginn fann af því bragð.
Sjaldan hafði jólasöngur Svölu
Björgvins „Ég hlakka svo til“ átt
jafnvel við – það var langt að bíða
og allir dagar voru lengi að líða.
En svo fór að fjölskyldan var
heimt úr helju og sóttkví. Þegar
nýtt ár gekk í garð með mótefna-
vottorði töldum við Covid-sögu
okkar lokið. En árið 2021 reyndist
ár endalokanna sem aldrei urðu.
Hornsteinn tilverunnar
Á gamlársdag verður þess minnst
að þrjátíu ár eru liðin frá því að
Sovétríkin hrundu. Í kjölfarið
lýsti bandaríski stjórnmálafræð-
ingurinn Francis Fukuyama yfir
„endalokum sögunnar“. Fukuyama
taldi að hugmyndafræðilegri þróun
mannkynsins væri formlega lokið.
Hið eina rétta stjórnarfar, hið vest-
ræna lýðræði, hefði í anda náttúru-
vals Darwins orðið ofan á og bolað
burt óæðri stjórnarháttum á borð
við harðstjórn, einræði og komm-
únisma. Annað kom þó á daginn.
Í vikunni gerði Hæstiréttur
Rússlands elstu mannréttinda-
samtökum landsins að hætta
starfsemi. Fáir halda því fram að
vestrænt lýðræði hafi orðið næsta
skref í þróun stjórnarhátta í Rúss-
landi eftir fall kommúnismans.
Enn fyrirfinnast þó þau sem láta
blekkjast af mýtunni um sögulok.
„Síð ustu ára mót áttu að vera
upp haf nýrra tíma,“ ritaði Þórdís
Kolbrún R. Gylfadóttir utanríkis-
ráðherra í grein þar sem hún sagði
Endalokin sem aldrei urðu
Sif
Sigmarsdóttir
það óforsvaranlegt að takmarka
frelsi fólks mikið lengur til að
koma í veg fyrir álag á heilbrigðis-
kerfið vegna Covid. Áslaug Arna
Sigurbjörnsdóttir háskólaráðherra
tók í sama streng og sagði „önnur
sjónarmið en sóttvarnir þurfa að
heyrast“.
Heimsfaraldurinn hefur
afhjúpað óhugnanlega staðreynd.
Leikreglur samfélagsins – réttindi,
lög og reglur – eru ekki sá óhaggan-
legi hornsteinn tilveru okkar sem
við héldum. Hver hefði ímyndað
sér fyrir tveimur árum að yfirvöld
gætu til að mynda skert ferðafrelsi
fólks án minnsta fyrirvara?
Áhyggjur Þórdísar og Áslaugar
geta verið réttmætar. Fátt er
mikilvægara en að vera á varðbergi
gagnvart stjórnvöldum sem hefta
frelsi borgaranna. En ekki frekar
en lýðræði er frelsi sögulok.
Trump-ísk vending
„Ríkinu er aðeins heimilt að skerða
athafnafrelsi samfélagsþegns gegn
vilja hans valdi hann öðrum tjóni
með aðgerðum sínum,“ segir í
bókinni Frelsið eftir breska heim-
spekinginn John Stuart Mill.
Hugmyndin hljómar einföld í
orði. En eins og ljóst hefur orðið á
árinu er hún öllu flóknari á borði.
Hvort vegur þyngra: Mannslíf eða
verg landsframleiðsla? Langlífi
eldriborgara eða geðheilbrigði
ungs fólks? Þorláksmessutónleikar
Bubba eða fullt skólastarf í janúar?
Kreddukenndar upphrópanir
um frelsi handa öllum, konum og
köllum, eru til lítils þegar kemur að
því að standa vörð um borgaraleg
réttindi. Það er aðeins þegar við
horfumst í augu við þá staðreynd
að frelsið er jafnvægislist, jafnt á
tímum heimsfaraldurs sem öðrum
dögum, að hægt er að hámarka
frelsi allra.
Sóttvarnaaðgerðir eru tíma-
bundnar. Sé umræddum ráð-
herrum annt um almennt frelsi í
landinu væri gagn að því að þær
litu sér nær.
Almenn trú á sögulok veldur
því að við teljum oftast ólíklegt að
hætta steðji að þeim réttindum
sem við njótum hverju sinni. En
í þeirri blindu trú felst ein mesta
ógn við lýðræði, mannréttindi og
frjálslynt samfélag.
Árið 2021 átti sjálfsákvörðunar-
réttur kvenna yfir eigin líkama
víða undir högg að sækja á Vestur-
löndum. Útlit er fyrir að á næsta ári
snúi Hæstiréttur Bandaríkjanna
við fordæmisgefandi úrskurði Roe
gegn Wade frá árinu 1973, sem
bannar ríkjum að takmarka rétt
kvenna til þungunarrofs.
Hvað finnst Þórdísi Kolbrúnu
og Áslaugu Örnu um þá Trump-
ísku vendingu að f lokksfélagi
þeirra, sem kaus gegn frum-
varpi Svandísar Svavarsdóttur
um aukna heimild kvenna til
þungunarrofs í fyrra, er nú orðinn
dómsmálaráðherra í ríkisstjórn
sem þær eiga sæti í? Hvernig rök-
styðja þær andstöðu f lokks síns
við nýja stjórnarskrá sem styrkir
frelsi og almenn borgararétt-
indi? Hvers vegna telja þær frelsi
ráðandi afla trompa frelsi allra
þegar kemur að eignarhaldi á auð-
lindum þjóðarinnar?
Í flæðarmálinu
Fyrrverandi forsætisráðherra
Bretlands, Tony Blair, varaði við
því á árinu að við létum glepjast
af sagnaforminu í baráttunni við
kórónaveiruna. „Eitt af því fáa
sem við vitum fyrir víst um Covid
er þetta: Sú von sem við bárum
í brjósti í upphafi um að krísan
kæmi til með að markast af skýrri
byrjun, miðju og endalokum átti
ekki við rök að styðjast.“
Fullviss um að Covid-sögu
minni væri lokið keypti ég f lug-
miða heim til Íslands í fyrsta sinn
síðan faraldurinn skall á. Ég hefði
átt að vita betur. Sólarhring fyrir
brottför fékk fjölskyldan kóróna-
vírusinn í jólagjöf, öðru sinni.
Enginn skiptimiði fylgdi.
Frelsi, lýðræði og áramót eru
ekki sögulok; þau eru flæðarmál.
Gárur gæla við fætur okkar þar
sem fjarar út og flæðir að. Í hvert
sinn sem við teljum okkur hafa
fundið hinn eina rétta stað í fjöru-
borðinu ber að öldu sem renn-
bleytir buxnaskálmarnar svo enn
á ný þurfum við að færa okkur um
set.
Megi sjávargangur ársins 2022
verða ykkur hagstæður. n
Í fyrstu ræðu minni á Alþingi nýlega
hvatti ég þingmenn til að sýna skatt-
greiðendum þessa lands meiri virð-
ingu.
Við skoðun fjárlagafrumvarpsins
sést hvað rekstur ríkisins er orðinn
umfangsmikill, f lókinn og dýr. Í
fjárlögum er lítið fjallað um hag-
ræðingu og einföldun ríkisrekstrar,
ekkert um fækkun ríkisstofnana,
lítið um sparnað í ríkisrekstri og
útvistun verkefna til einkaaðila er
ekki á dagskrá.
Ísland er þegar orðið háskatta-
ríki í alþjóðlegum samanburði. Við
erum næst-skattpíndasta þjóðin
í OECD samkvæmt nýlegri frétt.
Skatttekjur hins opinbera voru um
33% af vergri þjóðarframleiðslu árið
2018. Miðað við núverandi launa-
hlutfall þýðir það að launþegar
eru í raun að vinna næstum hálfan
daginn bara fyrir sköttum.
Ríkisreksturinn er orðinn ósjálf-
bær og var það áður en til heims-
faraldurs kom. Þá má benda á að
stjórnvöld fengu nýlega falleinkunn
í umsögn fjármálaráðs í tengslum
við fjármálastefnuna til næstu
fimm ára. Aðgerðaleysi ríkisstjórn-
arinnar gagnvart þeim vanda sem
við blasir er verulegt áhyggjuefni.
Skuldahlutfall ríkissjóðs fetar
kunnuglegar slóðir í frumvarpinu
og vextir af skuldum ríkisins eru
nú orðnir fimmti stærsti kostn-
aðarliður ríkissjóðs og er það mikið
áhyggjuefni.
Nauðsynlegt er að grípa til
aðhaldsaðgerða og sparnaðar í rík-
isrekstri og það strax.
Ef Ísland væri ehf.
Ef ríkisreksturinn væri fyrirtækið
Ísland ehf. væri stöðugt verið að
leita leiða til hagræðingar í rekstri,
sameiningar rek st rareininga,
minnk unar y f irbyg g ingar og
útvistunar verkefna. Ekkert slíkt er
að finna í fjárlögum fyrir árið 2022.
Rekstrargjöld og fjárfestingar
fyrirtækja eru grundvölluð á ítar-
legri þarfagreiningu og kostn-
aðarmati. Á Alþingi varð ég vitni
að kæruleysi og lausatökum við
ákvarðanir um ríkisútgjöld og
fjalla ég um nokkur dæmi í þessari
grein.
Til að gæta sanngirni þá eru
nokkrar tillögur í fjárlögum um
umbætur í opinberum rekstri
en ekki er tekið á neinum kerfis-
breytingum sem lækka óseðjandi
skattaþörfina.
Í f járlagafrumvarpinu er sagt
að vaxa eigi út úr vandanum með
öflugu atvinnulífi. En samfara því
vex yfirbygging ríkisins áfram.
Ríkisstjórnin er kom in langt
frá ábyrgum rík is rekstri
Sérfræðingar efnahags- og fjármála-
ráðuneytis og Seðlabankans hafa
varað við 7,2 milljarða útgjöldum
vegna „Allir vinna“ verkefnisins.
Samt er það samþykkt. Engin þarfa-
greining eða hagkvæmnismat fylgdi
þessari ákvörðun. Um 1.000 heim-
ili í landinu munu borga alla sína
skatta í þetta verkefni á næsta ári.
Þessi vinnubrögð eiga ekkert skylt
við fagmennsku og aga.
Slæmt dæmi í fjárlögum er ráð-
stöfun um 500 milljóna króna í nýja
streymisveitu ríkisins án nokkurs
rökstuðnings eða greiningar. Verk-
efni sem einkaaðilar gætu hæglega
tekið að sér.
Ríkisstjórnin sýnir versta for-
dæmið með því að bæta við tveimur
ráðuneytum sem munu kosta yfir
300 milljónir á ári næstu fjögur árin.
Þessi fjölgun ráðu neyta hefur engan
tilgang annan en þann að fjölga ráð-
herrum svo valda hlut föllin milli
stjórn ar flokk anna hald ist.
Þvílík sóun á skattpeningum
almennings og virðingarleysi gagn-
vart skattgreiðendum!
Óþörf yfirbygging
Við erum að reka land sem er minna
að íbúafjölda en fjöldi borga í Evr-
ópu sem við þekkjum. Því er eðli-
legt að spyrja hvort þörf sé fyrir
alla þessa yfirbyggingu og stjórn-
unarkostnað við rekstur okkar litla
lands.
Meginhlutverk hins opinbera
er að veita íbúum landsins betri
þjónustu og bæta rekstrarumhverfi
íslenskra fyrirtækja, enda byggist
bati í ríkisfjármálum á því að fyrir-
tæki landsins hafi bolmagn til að
vaxa, fjárfesta og skapa ný störf.
En ríkisstjórnin ætlar að reka
áfram um 200 ríkisstofnanir og
opinber hlutafélög. Mörg hundruð
ráða og nefnda starfa áfram og
á þriðja tug sendiráða um allan
heim munu starfa óbreytt áfram.
Fjöldi ríkisfyrirtækja mun áfram
fá að standa í samkeppni við einka-
reksturinn, jafnvel með fjármuni frá
ríkinu til að niðurgreiða samkeppni
sína.
Ráðu neytin blása út og sem dæmi
stofn aði þessi rík is stjórn á síð asta
kjör tíma bili 248 nýjar nefndir til
við bótar við allar þær sem þegar
voru starf andi.
Grunnþjónustan skiptir máli
Allir íbúar landsins eiga að hafa
aðgang að grunnþjónustu ríkisins
og að lágmarks lífsviðurværi, jafn-
ræði, öryggi og heilsa allra sé tryggð
með opinberum útgjöldum. Þetta er
kjarnastarfsemi ríkisins og hana ber
að verja. En ríkið hefur tekið að sér
hlutverk sem er komið langt fram úr
þessari grunnþjónustu.
Það þarf hugsanlega að kenna
ráðamönnum þjóðarinnar að segja
stundum nei við nýjum útgjöldum.
Það virðist vera of auðvelt að sann-
færa þingið um aukin útgjöld og
skattheimtu.
Ábyrg ríkisfjármál er málefni
dagsins í dag. Við sýnum ábyrgð
með því gæta hófsemi í útgjöldum
og velta hverri krónu fyrir okkur
áður en hún er innheimt sem skatt-
ar og gjöld hjá fólkinu og fyrirtækj-
unum í landinu.
Við þingmenn Viðreisnar munum
sýna þessari ríkisstjórn öflugt og
nauðsynlegt aðhald og sýna þann-
ig skattgreiðendum á Íslandi fulla
virðingu. n
Sýnum skattgreiðendum virðingu!
Thomas Möller
varaþingmaður
Viðreisnar
18 Skoðun 31. desember 2021 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ