Morgunblaðið - 10.08.2021, Page 6

6 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. ÁGÚST 2021
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf
Þvottavélar
og þurrkarar
sem taka
10-17 kg
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Ég tel að það séu frekar góðir
möguleikar hér,“ segir Rúna
Þrastardóttir dýralæknir sem
starfar í sumar hjá Landbún-
aðarháskóla Íslands við rann-
sóknir á skordýrum. Hún kannar
hvort hægt sé að rækta mölorma
og hermannaflugur til manneldis
eða fóðurgerðar hér á landi.
Það kom Rúnu á óvart hversu
mörg fyrirtæki rækta skordýr.
Hún hefur fundið 27 slík í Evrópu.
Á undanförnum árum hefur ver-
ið vaxandi áhugi á ræktun skor-
dýra og sölu á markaði í Evrópu.
Þar er lítil hefð fyrir notkun skor-
dýra sem matvæla, öfugt við það
sem lengi hefur tíðkast í öðrum
heimsálfum. Skordýr eru í mörg-
um löndum mikilvægur prótein-
gjafi fólks.
Háð ströngum skilyrðum
Sala skordýra er leyfisbundin
samkvæmt Evrópureglum og háð
ströngum skilmálum. Rúna bendir
á að í einstaka ríkjum Evrópu hafi
verið veitt leyfi fyrir sölu mölorma
sem matvæla og nefnir Belgíu sér-
staklega. Stundum sé boðið upp á
heilar pöddur en stundum afurðir
þeirra í formi dufts sem hægt er
að nota í tilbúin matvæli, til dæm-
is hamborgara. Hún segir hægt að
fá þannig matvæli á veitinga-
stöðum í Belgíu. Hún telur þó að
fólk sé almennt ekki tilbúið að
þiggja slík matvæli en telur að
það muni breytast með auknu
framboði og betri þekkingu.
Rúna segir að skordýr henti vel
fyrir laxfiska, hænur og svín. Tel-
ur hún að leyfi sé að fást til að
nota skordýr sem hænsnafóður í
Evrópu.
Hér á landi hefur verið gerð til-
raun með ræktun skordýra í fiska-
fóður. Tilrauninni var hætt og tel-
ur Rúna að það hafi verið vegna
þess að ekki hafi fengist nógu
miklar matarleifar til að nota við
ræktunina. Gerðar hafa verið fleiri
tilraunir og Rúna telur að mat-
arsóun sé mikil hér á landi og með
betri flokkun úrgangs væri hægt
að fá mikið hráefni til að nota við
ræktun skordýra.
Komin með stórar flugur
Rúna er að skoða hvað skordýr-
in éta og hversu mikið. Við rækt-
unina notar hún hrat frá bjór-
framleiðslu ásamt gulrótum og
kartöflum. Hermannaflugurnar fá
einnig afganga af grænmeti og
ávöxtum úr eldhúsinu. Flugurnar
hennar eru orðnar þokkalega stór-
ar, yfir einn sentímetri að lengd.
Einnig er hún komin með álitlegar
bjöllur.
Hún segir að þetta sé áhugavert
svið að rannsaka og hefur trú á að
skordýrarækt til framleiðslu mat-
væla og fóðurs geti orðið að alvöru
atvinnugrein eftir fimm ár eða
svo.
Telur ræktun skordýra álitlega grein
- Rúna Þrastardóttir rannsakar hvort hægt sé að rækta mölorma og hermannaflugur til manneldis
eða fóðurgerðar hér á landi - Hefur aðstöðu hjá Landbúnaðarháskóla Íslands á Keldnaholti
Pöddur Mjölormar og hermannaflugur eru ræktuð í tilraunaskyni. Skor-
dýrin eru víða talin umhverfisvænn og góður kostur til prótíngjafar.
Morgunblaðið/Unnur Karen
Tilraun Rúna Þrastardóttir dýralæknir starfar hjá Landbúnaðarháskóla Ís-
lands við rannsóknir á ræktun skordýra til manneldis og fóðurframleiðslu.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ekki er tekið tillit til tekna húseig-
enda af verslunarhúsnæði við
ákvörðun fasteignamats þótt notuð
sé tekjumatsaðferð. Eigandi hús-
næðis við Laugaveg sem staðið hef-
ur autt eða í lítilli notkun frá því við
upphaf kórónuveirufaraldursins
varð fyrir tæplega 10% hækkun
fasteignamats við síðustu ákvörðun
og fær ekki leiðréttingu. Hann
bendir á að mikið húsnæði við
Laugaveg hafi staðið autt undan-
farna mánuði og telur að leiguverð
og markaðsverð eigna hafi lækkað
um 50%.
„Það er mín skoðun að Þjóðskrá
sé komin í algjört öngstræti með
þær aðferðir sem notaðar eru til að
meta verðmæti fasteigna,“ segir
Helgi Njálsson sem á verslunarhús-
næði á Laugavegi 51. Tilefni sam-
talsins er leiðrétting sem Þjóðskrá
varð að gera á fasteignamati hótels í
Borgarnesi, eftir kæru eigandans til
yfirfasteignanefndar. Lækkaði mat-
ið um þriðjung við það að Þjóðskrá
breytti um matsaðferð.
Húsnæði Helga hefur staðið
meira og minna autt vegna kórónu-
faraldursins frá því snemma árs
2020, eða verið illa nýtt og það sem
er í útleigu er með mun lægri leigu
en áður. Engin eftirspurn hefur ver-
ið eftir atvinnuhúsnæði við Lauga-
veg á þessum tíma enda hurfu er-
lendu ferðamennirnir sem verið
höfðu akkerið í miðbænum.
Ekki litið til tekna
Eftir að Þjóðskrá tilkynnti um
tæplega 10% hækkun fasteignamats
verslunarhúsnæðisins, hækkun sem
á að taka gildi um næstu áramót,
óskaði Helgi eftir rökstuðningi. Seg-
ist hann ekki skilja hvernig stendur
á slíkri hækkun við þær aðstæður
sem nú ríkja á Laugaveginum.
Í svari Þjóðskrár, sem Morgun-
blaðið hefur undir höndum, kemur
fram að fasteignirnar séu metnar
með svokallaðri tekjumatsaðferð
sem grundvallast á upplýsingum úr
nýlegum leigu- og kaupsamningum
ásamt upplýsingum úr fasteigna-
skrá um eiginleika fasteigna. Tekið
er fram að ekki er horft á tekjur eða
veltu leigutaka. Því muni tvær eins
eignir á sama stað, önnur með leigu-
taka sem skilar miklum hagnaði en
hin með leigutaka sem skilar engum
tekjum, fá sama fasteignamat. Þá
tekur Þjóðskrá fram í svari sínu að
matinu sé ætlað að lýsa markaðs-
verði í febrúar 2021 en þá hafi áhrif
kórónuveirufaraldursins ekki verið
komin fram.
Gjöld hækka meira en leiga
Helgi segir að matsaðferðir Þjóð-
skrár séu ekki gagnsæjar. Til dæmis
sé ekki hægt að sjá hversu margir
kaup- og leigusamningar liggi að
baki ákvörðun fasteignamats tiltek-
innar eignar. Þá segir hann að fast-
eignamat íbúða við Laugaveg, jafn-
vel í sama húsi, hafi breyst mun
minna en á atvinnuhúsnæði.
Fasteignagjöld eigenda húsnæðis
ráðast af fasteignamati og gjöldin
hækka því með hækkun matsins.
Helgi nefnir sem dæmi um skekkju
sem orðið hafi á síðustu átta árum
að á þeim tíma hafi fasteignamat og
þar með fasteignagjöld þre- til fjór-
faldast. Leigutekjur hafi ekki fylgt
því. Sums staðar dugi leiga varla
fyrir fasteignagjöldum.
Matið tekur ekki mið
af tekjum af húsnæði
- Mat á verslunarhúsnæði við Laugaveg hækkar um 10%
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Laugavegur Ljósmyndari Morgunblaðsins taldi 50 auð rými á neðstu hæð þegar hann gekk Laugaveg í nóvember.
„Það hefur verið gríðarlegt álag,“
segir Jóhann Bjarni Skúlason, yfir-
maður smitrakningarteymis al-
mannavarna, í samtali við Morgun-
blaðið. „Nokkrum sinnum á tíma-
bilinu [frá upphafi faraldurs] hefur
komið upp að þetta sé að verða búið
svo það er ekki tjaldað til margra
nátta,“ segir Jóhann og útskýrir að
ekki séu margir fastir starfsmenn í
teyminu. Um sé að ræða fámennan
kjarna sem hefur getað leitað til
lögreglumanna og hjúkrunarfræð-
inga. „Við höfum verið svona átta
til tíu á vakt.“
Jóhann segir að tilraunaverkefni
sé nú að hefjast þar sem sjálfboða-
liðar Rauða krossins, sem séð hafa
um áfallahjálp, ganga til liðs við
teymið. „Við göngum ekki í enda-
lausa lögreglumenn og hjúkrunar-
fræðinga og við eigum erfitt með
að ráða því það yrði ekki til langs
tíma í senn. Við erum að fá til liðs
við okkur sérfræðinga í að tala við
fólk,“ segir Jóhann. Hann segir að
þegar mestu svartsýnisspár lágu
fyrir um hundruð smita á dag hafi
þurft að taka ákvörðum um hvort
ætti að gefast upp á smitrakningu í
núverandi formi eða útvega meiri
mannskap. Þetta tilraunaverkefni
sé liður í því. Spurður hvort ekki
verði greitt fyrir vinnuna, sem er
unnin af sjálfboðaliðum, segir Jó-
hann að fyrst verði fyrirkomulagið
prófað og gangi það eftir verði far-
ið í samninga. „Þetta bar brátt að.
Þetta eru sjálfboðaliðar en það
verður svo skoðað á stöðufundi eft-
ir nokkra daga. Hugsunin er að
geta leitað til hóps sem aðstoðar
þegar yfir flýtur,“ segir Jóhann.
Jóhann segir að þrátt fyrir allt
hafi smitrakning gengið vel und-
anfarna daga. Fólk sé farið að
þekkja reglurnar vel, jafnvel hafa
frumkvæði að því að athuga hvort
það eigi að vera í sóttkví, taka vel í
og fylgja fyrirmælum.
Hefur ekki verið tjald-
að til margra nátta
- Rakningarteyminu berst liðsauki