Morgunblaðið - 10.08.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. ÁGÚST 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kári Stef-
ánsson og
Þórólfur
sóttvarnalæknir
kalsa hjarð-
ónæmisleið til að
koma þjóðinni áleiðis út úr
veirunni. Furðu margir
hlaupa þá til og telja sig
þurfa að benda á ömurlega
reynslu Svía af þeirri leið.
Samanburðurinn við Svía í
þessum efnum er úti á túni.
Báðir fyrrnefndir menn og
reyndar margir fleiri höfn-
uðu leið Svíanna sem upp-
hafsleið, eins og sjálfsagt
var og rækilega var útskýrt
þá og almenn sátt um. Hún
reyndist Svíum dapurlega
dýrkeypt og sætir reyndar
furðu að ríkisstjórn jafn-
aðarmanna í Svíþjóð skuli
ekki hafa þurft að axla
ábyrgð á glóruleysinu og
ætli sér að sleppa með að
kenna einum embættis-
manni um hneykslið! Hjarð-
ónæmismál hér og umræða
um slíkt eiga ekkert skylt
við sænska aðferð, sem bet-
ur fer.
Á Íslandi var margítrekað
að tími til þess að blanda
hjarðónæmi inn í baráttu-
áætlunina kæmi þá fyrst til
álita þegar stærstu hóp-
arnir, sem væri vitað að
veikastir stóðu gegn veir-
unni, hefðu fengið öfluga
vernd, með bólusetningu.
Leikmenn sjá ekki betur
en að varnarmáttur bólu-
setninga hafi verið talaður
fullmikið niður á síðustu
metrunum, og jafnvel svo að
verulegur skaði sé að. Ber-
sýnilegt var að menn fip-
uðust þegar á daginn kom að
þeir bólusettu væru ekki
eins ónæmir fyrir smithættu
og jafnvel því að taka veikina
eins og bjartsýnustu vonir
stóðu til.
Ekki verður betur séð en
að hitt standi eftir sem áður,
að hinir bólusettu séu býsna
vel settir hvað sem þessu
uppnámi líður og þeir sem
smitast í þeim hópi séu al-
mennt séð líklegir til að
sleppa eftir atvikum bæri-
lega frá því.
Sumir virðast hafa
óstjórnlega þörf til að trylla
landa sína úr hræðslu. Þar
eru jafnvel opinberar stofn-
anir forystusauðir, sem ber
þó að sýna hófsemi.
Árlegur faraldur inflúensu
fer tiltölulega hljótt hjá. Er
hún þó mörgum hættuspil.
En það vill gleymast að þótt
munur á dánartíðni vegna
hennar annars vegar og
veirunnar nú sé
auðvitað afger-
andi, þá eru áföll-
in fyrir þá sem fá
skæða árlega
inflúensu og þá
sem smitast af kórónuveir-
unni þættir sem alls ekki er
fráleitt að skoða í samhengi.
Í fróðlegri grein sem birt-
ist í tímaritinu Time áður en
kórónuveiran, sem ergir
okkur nú, hafði knúið dyra,
svo að vitað hafi verið, var
bent á að inflúensan 2018-
2019 hefði ekki verið jafn
svæsin og sú var sem fór yfir
árið áður. En seinna fárið
stóð þó lengur en þá eða í 21
viku og taldist met sl. 10 ára.
Vitnað er í CDC (Centers for
Disease Control and Preven-
tion). Færri voru skráðir
smitaðir, fluttir á sjúkrahús
eða létust en reyndist í far-
aldrinum ári fyrr sem var
sagður sérlega „brútal“.
Samtals áætlaði CDC að
43 milljónir manna hefðu
sýkst af hinni árlega inflú-
ensu í Bandaríkjunum ’18-
’19, 647.000 voru lagðir inn á
sjúkrahús og 61.200 höfðu
látist. En í vonda fárinu, árið
áður, töldust 49 milljónir
hafa veikst, 959.000 þúsund
verið lagðir inn á sjúkrahús
og 80.000 látist. (Einfalt að
deila með 1.000 í bandarísku
tölurnar og fá fram sam-
bærilegan íslenskan veru-
leika.)
Þessi úttekt var birt fyrir
kórónufaraldurinn, eins og
fyrr sagði. Því er orðalagið
um bólusetningu vegna
inflúensu í lok hennar mjög
athyglisvert: „Þótt flensu-
faraldurinn 2018-19 sé yfir-
staðinn er CDC þegar tekið
til við að minna almenning á
að tryggja sér bólusetningu
vegna næsta faraldurs 2019-
20 því að hún sé besti kost-
urinn sem fyrir hendi er til
að „draga úr áhættu“ af því
að fá inflúensu og smita aðra
af henni.“
Þarna er talað af mikilli
varfærni um hvað ætla megi
að bólusetning vegna inflú-
ensu geti tryggt, að minnsta
kosti í samanburði við ann-
að.
Það er alkunna að bólu-
setning vegna inflúensu fer
tiltölulega hljótt og stendur
stutt yfir og er sáralítilli
opinberri hvatningu beint að
almenningi vegna hennar.
En er ekki tilfinningin sú
að varla hafi verið minnst á
inflúensufaraldur á árinu
2020-2021.
Hvernig stóð á því?
Núna er rétti tíminn
til að ræða kost
hjarðónæmis}
Tímabær umræða
Þ
að nennir enginn að tala um pólitík
núna. Það er engin stemning fyrir
þessum kosningum í september,“
segir fólk þegar minnst er á að
það sé stutt í kosningar. En allir
tala um veiruna og sóttvarnir og ástand heil-
brigðiskerfisins. Og það er pólitík!
Það hefur verið okkar gæfa að fylgja ráð-
leggingum sóttvarnalæknis í heimsfaraldri.
Um ráð hans hefur verið víðtæk sátt í sam-
félaginu. Það er pólitísk ákvörðun ef ekki er
farið að öllu leyti eftir leiðbeiningum sótt-
varnalæknis. Það var pólitísk ákvörðun að
bíða í 10 daga með aðgerðir á landamærum
þegar ljóst var orðið í sumar að grípa þyrfti til
ráðstafana vegna fjölda smita.
Það var pólitísk ákvörðun að svelta heil-
brigðiskerfið og það er þess vegna sem það
ræður ekki við meira álag en orðið er. Heilbrigðisstarfs-
fólk sem er að niðurlotum komið er kallað úr sumarfríi,
jafnvel fæðingarorlofi, og leggur sig fram við að hjúkra
sjúklingum. Hleypur um gangana á smitsjúkdómadeild
Landspítalans sveitt í sóttvarnabúningunum á meðan að-
gerðum sem hægt er að fresta er frestað. Og biðlistarnir
lengjast. Sýnatökur og bólusetningar er einnig viðbót-
arálag á heilbrigðisstofnanir um land allt sem búa fyrir
við mikla manneklu.
Eldra fólk er fast inni á Landspítalanum vegna þess að
ekki er pláss á hjúkrunarheimilum fyrir það. Í stað þess
að verja ævikvöldinu á öldrunarstofnun eyða um tvö
hundruð manns síðustu mánuðum ævinnar á
lyflækningadeildum Landspítalans, þó að
meðferð við veikindum sé löngu lokið. Hvern-
ig gat það gerst að rík þjóð sýni eldra fólki
slíkt virðingarleysi? Ástandið er tilkomið
vegna pólitískra ákvarðana um byggingu og
rekstur hjúkrunarheimila, um aðstoð á heim-
ilum eldra fólks og valkosti í búsetuúrræðum.
„Þessi ríkisstjórn hefur sett meira í heil-
brigðiskerfið en allar aðrar,“ segja ráðherrar
og stjórnarliðar. Nánast öll viðbótin síðustu
fjögur ár fór í byggingu nýja Landspítalans,
launahækkanir og verðbætur. Fyrir vikið
þróast heilbrigðisþjónustan ekki í takti við
fjölgun eða öldrun þjóðarinnar, tæki og tól
úreldast og heilbrigðiskerfið veikist ár frá ári.
Það þarf sannarlega að byggja við Landspít-
alann en fjármagnið í byggingu hans fer ekki
í rekstur hans meðan á byggingu stendur. Því hljóta ráð-
herrarnir að hafa áttað sig á þegar þeir sömdu fjárlögin.
Og biðlistarnir lengjast.
Sterkt og gott heilbrigðiskerfi er einn af mikilvægustu
hornsteinum velferðarsamfélags. Samfylkingin er með
skýra stefnu í heilbrigðismálum og málefnum eldra fólks.
Það þarf kjark, áræðni og skýra sýn jafnaðarmanna til
að byggja upp og bæta líf fólksins í landinu. Kjósum
Samfylkinguna! oddnyh@althingi.is
Oddný G.
Harðardóttir
Pistill
Um pólitískar ákvarðanir
Höfundur er þingmaður og oddviti
Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
U
msvif rafskútuleiga hafa
sjálfsagt ekki farið fram
hjá nokkrum manni síð-
ustu mánuði og misseri.
Þúsundir rafskúta er að finna á göt-
um og gangstéttum á höfuðborg-
arsvæðinu og fleiri þéttbýlis-
svæðum. Sitt sýnist hverjum um
ágæti þeirra en bæði hér á á landi og
í löndunum í kringum okkur hefur
verið mikil umræða um rafskút-
urnar og hvort hefta eigi aðgengi að
þeim og útbreiðslu þeirra. Það hefur
víðast hvar verið gert, nema á Ís-
landi.
Eins og komið hefur fram í fjöl-
miðlum ákváðu borgaryfirvöld í Ósló
nýverið að setja takmark á það
hversu margar rafskútur mega vera
til leigu í borginni en fjöldi rafskúta
þar í borg hefur verið einna mestur í
Evrópu. Frá og með næstu mán-
aðamótum verður leyfilegur fjöldi
rafskúta minnkaður úr tuttugu og
fimm þúsund niður í átta þúsund.
Samfara þessu verður bannað að
leigja rafskútur frá klukkan ellefu á
kvöldin og fram á morgun.
Nýju reglurnar verða inn-
leiddar með þeim hætti að rafskútu-
fyrirtækin þurfa að sækja um leyfi
til útleigu. Markmið þessara breyt-
inga er að koma í veg fyrir slys.
Telja borgaryfirvöld í Ósló að með
því að banna útleigu á skútum á
nóttunni megi koma í veg fyrir 300-
400 slys á hverju sumri. Norskir
læknar hafa upplýst að 57% af
rafskútuslysum verði á nóttunni.
Í Helsinki hefur verið brugðist
við gagnrýnisröddum með því að
lækka hámarkshraða hjá rafskútum
sem leigðar eru á kvöldin og nótt-
unni. Svíum hefur hins vegar gengið
erfiðlega að ná stjórn á rafskútum
og reglugerðum er að þeim snúa. Að
því er fram kemur í Hufvudstads-
bladet eru um 21 þúsund rafskútur
til leigu í Stokkhólmi um þessar
mundir og hefur þeim fjölgað hratt
að undanförnu. Samkvæmt skoð-
anakönnun borgarinnar eru borg-
arbúar frekar neikvæðir í garð raf-
skútanna. Sex af hverjum tíu
kveðjast hafa neikvæða skoðun á
þeim en aðeins tveir af hverjum tíu
voru jákvæðir. Ástæða þess að erf-
iðlega hefur gengið að setja skýrar
reglur er að rafskútur hafa verið
flokkaðar eins og reiðhjól og því
myndu boð og bönn einnig bitna á
hjólreiðafólki. Nú hefur verið ákveð-
ið að rafskútuleigur þurfi að sækja
um leyfi til reksturs hjá lögreglu.
Þegar fram í sækir þurfa þau að
koma upp geymslustæðum fyrir
skúturnar en borgaryfirvöld geta
rukkað fyrir leyfisveitingu og afnot
af borgarlandi. Vonast borgaryfir-
völd í Stokkhólmi til þess að þannig
megi koma betri böndum á umfang
starfseminnar.
Í Kaupmannahöfn fengu yfir-
völd hins vegar nóg af rafskútunum
og bönnuðu þær með öllu. „Umferð-
arreglur voru ekki virtar og það
skapaði hættu fyrir alla sem ferðast
um borgina,“ er haft eftir Ninnu
Hedeager Olsen sem gegnir emb-
ætti borgarstjóra á sviði tækni- og
umhverfismála í Hufvudstadsbladet
og jafnframt að fólk bæði notaði
skúturnar undir áhrifum áfengis og
gætti ekki að því að leggja þeim
sómasamlega. Segir Olsen að plássið
sem fór undir rafskúturnar nýtist
betur fyrir bekki, útikaffihús og
fleira í þeim dúr. Þó að þessi ákvörð-
un hafi verið umdeild telur hún að
rétt leið hafi verið farin. „Við fáum
færri slys og öruggari borg,“ segir
hún.
Þegar kemur að umfjöllun um
rafskútur í Reykjavík er vitnað til
Grétars Þórs Ævarssonar, verk-
efnastjóra á umhverfis- og skipu-
lagssviði borgarinnar. Í samtali við
Hufvudstadsbladet rekur hann að
meirihluti borgarbúa sé ánægður
með rafskúturnar. Þær séu meira
notaðar af ungu fólki og séu gagn-
legar því þær geti dregið úr þörf fyr-
ir bíla. Samkvæmt Grétari snýr
óánægja með skúturnar helst að
hvernig þeim er lagt, að fleiri en
einn sé á hverri skútu og hættu á
slysum. Sem betur fer hafi ekki
komið til alvarlegra slysa að hans
sögn.
Grétar segist telja að þótt sam-
búð þeirra sem nota rafskútur á
göngu- og hjólastígum gangi vel hafi
verið til umræðu hvort herða eigi
reglur um skúturnar. Hann getur
þess hins vegar ekki til hvers
strangari reglur myndu taka en
klykkir út með að hann hafi ekki
heyrt af því að lögregla hafi lent í
vandræðum með rafskútur og borg-
aryfirvöld hafi ekki þurft að kalla
eftir strangari reglum.
Víða stigið á bremsuna
í rafskútuvæðingunni
Morgunblaðið/Unnur Karen
Umferð Reglur um rafskútur hafa víða verið hertar í löndunum í kringum okkur að undanförnu.