Morgunblaðið - 22.09.2021, Qupperneq 15

UMRÆÐAN
15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 2021
Frambjóðendur og
flokkar eru þessa dag-
ana að reyna eftir
fremsta megni að
koma sínum áherslum
á framfæri til okkar
kjósenda svo við get-
um kosið „rétt“, ef svo
má taka til orða.
Sum málefni eru
vinsælli en önnur og
má kannski segja að
efni eins og rekstur sveitarfélaga séu
ekki mjög eftirsóknarverð til umræðu
þótt við flest teljum þjónustu þeirra
mikilvæga.
Hvað gera sveitarfélögin?
Sveitarfélögin koma að fjölbreyttri
þjónustu, uppbyggingu mannvirkja
og innviða sem við flest nýtum á
hverjum degi. Rekstur leik- og
grunnskóla, þjónusta við einstaklinga
með fötlun, íþrótta- og frístundastarf,
þjónusta við eldri borgara, sorphirða
og almenningssamgöngur eru brot af
þeim þáttum sem við mörg hver telj-
um sjálfsagða þjónustu enda greiðum
við útsvar og gjöld. Tekjur sveitar-
félaga samanstanda af:
. Útsvari einstaklinga og fyrirtækja í
viðkomandi sveitarfélagi
. Fasteignaskatti
. Framlögum úr Jöfnunarsjóði sveit-
arfélaga
. Ýmsum gjöldum fyrir þjónustu líkt
og leikskólagjöld
Útsvar er veigamesti tekjustofn
sveitarfélaga og getur útsvars-
prósentan verið mismunandi frá einu
sveitarfélagi til annars. Aðrir tekju-
stofnar eru fasteignaskattur og fram-
lög úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga
sem íslenska ríkið leggur fast framlag
í. Jöfnunarsjóður sveitarfélaga sem
starfar á grundvelli laga um tekju-
stofna sveitarfélaga hefur það hlut-
verk að jafna mismunandi útgjalda-
þörf og skatttekjur sveitarfélaga með
framlögum úr sjóðum.
Hvar má gera betur?
Hér helst má nefna að það er um-
hugsunarvert að Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga fái ekki framlög úr rík-
issjóði til að jafna kostnað við rekstur
leikskóla og almennings-
samgangna. Slík breyting
gæti gert það að verkum
að gjöld sveitarfélaga fyr-
ir þjónustuna myndu
lækka eða jafnvel leggjast
af ef leikskólastigið yrði
tekið til jafns við grunn-
skólana. Ljóst er að það
myndi fela í sér umtals-
verða kjarabót fyrir
barnafjölskyldurnar í
landinu. Einnig er vert að
hafa í huga í þessu sam-
hengi að ef ætlunin er að breyta
ferðavenjum og minnka notkun
einkabílsins þá þarf að efla almenn-
ingssamgöngur sem eru kostn-
aðarsamar í rekstri.
Ef horft er til fleiri möguleika þá
væri áhugaverð leið að festa í lög end-
urgreiðslu virðisaukaskatts af fram-
kvæmdum sveitarfélaga. Það væri
leið til að lækka kostnað við uppbygg-
ingu mannvirkja og um leið áhrifarík-
ur hvati til að hefja nauðsynlega inn-
viðauppbyggingu og þá auka atvinnu
og styrkja efnahag mismunandi
svæða á Íslandi. Allt helst þetta í
hendur.
Áskorun til frambjóðenda
Það væri áhugavert að heyra og sjá
hvort einhver framboða eða einstaka
frambjóðendur til alþingiskosning-
anna 25. september nk. hafi markað
stefnu eða vilji sjá aukin framlög í
Jöfnunarsjóð sveitarfélaga eða aðrar
leiðir sem gætu aukið tekjustofna
sveitarfélaga á Íslandi og koma þann-
ig til móts við aukna kröfu um þjón-
ustu í nærsamfélaginu.
Eftir Braga
Bjarnason
» Í aðdraganda alþing-
iskosninga er rætt
um fjölbreytt málefni.
Fyrir þessar kosningar
hefur lítið verið rætt um
málefni sveitarfélaga
þótt þau tengist okkur
flestum í daglegu lífi.
Bragi Bjarnason
Höfundur er embættismaður hjá
Sveitarfélaginu Árborg og áhugamað-
ur um sveitarstjórnarmál.
Spurt um málefni
sveitarfélaga í aðdrag-
anda alþingiskosningaÞetta eru tímamót
og vel við hæfi að líta
aðeins til baka til
þeirra frumkvöðla sem
komu saman fyrir 80
árum og stofnuðu stétt-
arfélag leikara. Það
voru stórhuga ein-
staklingar, ástsælir
listamenn þjóðarinnar
sem hittust í byrjun
sumars í Iðnó til að
ræða þessi mál.
Þetta voru þeir Brynjólfur Jóhann-
esson sem boðað hafði fundinn, Gest-
ur Pálsson, Haraldur Björnsson,
Indriði Waage, Lárus Pálsson, Valur
Gíslason og Þorsteinn Ö. Stephensen.
Nokkru síðar var 24 leikurum sent
boðsbréf á fyrsta stofnfund:
„Vér viljum hér með bjóða yður
þátttöku í stofnun „Félags íslenskra
leikara“ á fundi sem haldinn verður í
Iðnó (uppi) mánudaginn 22. sept-
ember kl. 8 ½. Virðingarfyllst:
Nokkrir leikarar.“
Stofnfundur var svo haldinn og fé-
lagið formlega stofnað þann 22. sept-
ember 1941. Fyrsti formaður var
Þorsteinn Ö. Stephensen. Á þessum
tíma var ekkert atvinnuleikhús starf-
andi í Reykjavík. RÚV hafði að vísu
útvarpað leikritum frá árinu 1931
sem varð þá fljótlega vinsælasta út-
varpsefnið. Leikarastéttin vart nefnd
í neinu samhengi við „alvöru“ at-
vinnugreinar. Leikarar upp til hópa
störfuðu við hin ýmsu störf á daginn
og komu svo í leikhúsið og gáfu vinnu
sína um kvöldið sér og öðrum til mik-
illar ánægju.
(Úr 50 ára afmælisriti FÍL sem
gefið var út haustið 1991)
Síðan þá hefur vissulega margt
breyst. Þrotlaus vinna hefur farið í
það á síðustu áratugum að byggja
upp alvöru stéttarfélag sviðslistafólks
og það er aðdáunarvert að hugsa til
þess að samvinna og þrautseigja
listamanna hefur orðið
til þess að Félag ís-
lenskra leikara og sviðs-
listafólks er enn hér 80
árum síðar og öflugt
sem aldrei fyrr.
Félag íslenskra leik-
ara og sviðslistafólks er
stærsta og elsta stéttar-
félag sviðslistafólks á Ís-
landi. Innan félagsins
eru leikarar, dansarar,
danshöfundar, leik-
myndahöfundar, bún-
ingahöfundar, söngv-
arar og annað sviðslistafólk sem og
nemar í sviðslistum.
Félagið gerir kjarasamninga við
allar helstu sviðslistastofnanir lands-
ins og heldur uppi öflugri hags-
munagæslu fyrir sína félagsmenn.
FÍL er í nánu samstarfi við grasrót
sviðlista og stofnanir í íslensku menn-
ingarlífi sem og hið opinbera. FÍL er
aðili að Bandalagi íslenskra lista-
manna og hefur verið síðan í október
1941.
Það er varla hægt við þessi tíma-
mót að líta framhjá því að kosningar
eru rétt handan við hornið og lista-
menn eins og aðrir líta vonaraugum
til stjórnmálanna.
Það hefur því miður lítið farið fyrir
umræðum um listir, menningu og
skapandi greinar í samtölum og um-
ræðum á opinberum vettvangi með
forsvarsfólki þeirra flokka sem nú
eru í framboði. Það er umhugs-
unarvert, nú þegar við vitum að skap-
andi greinar eru vaxtarbroddur
nýrra starfa til framtíðar, að lítil sem
engin umræða skapast um það nú
rétt fyrir kosningar. Þessi geiri
kemst varla á blað.
Það væri óskandi að þeir ein-
staklingar og flokkar sem nú eru í
framboði, fólkið sem vill og telur sig
geta stjórnað þessu landi, gefi þess-
um mikilvæga málaflokki meiri gaum
og sjái til þess að menning, listir og
skapandi greinar skipi hærri sess í
framtíðarsýn þjóðarinnar.
Það er löngu tímabært að stofna
sérstakt ráðuneyti utan um listir,
menningu og skapandi greinar, ný-
sköpun ætti sömuleiðis vel heima í
slíku ráðuneyti.
Þessar greinar eru sannarlega lyk-
illinn að framtíðinni og því að við
séum samkeppnishæf þjóð meðal
þjóða.
Sviðslistaumhverfið á Íslandi er
bæði framsækið og skapandi og á er-
indi um allan heim. Sömuleiðis eigum
við hér á Íslandi alveg stórkostlega
listamenn og einstaklinga í öllum list-
greinum sem búa til endalaus verð-
mæti með hug og hjarta – með sköp-
unarkraftinum.
Ég skora á þá einstaklinga sem
munu mynda nýja ríkisstjórn á næstu
vikum og mánuðum að setja þetta á
borðið, að uppfæra sig, því betri veg-
vísa inn í framtíðina en listamenn og
skapandi fólk er varla hægt að finna.
Að því sögðu er vel við hæfi að
þakka öllum sem hafa komið að upp-
byggingu FÍL með þrotlausri vinnu
og ósérhlífni í gegnum árin. Sam-
vinna er það sem þarf til að byggja
upp alvöru stéttarfélag og þau sem
hafa varðað veginn síðustu 80 ár eiga
hrós skilið og miklar þakkir.
Eining er vert að þakka öllum sem
hafa lagt sitt af mörkum til uppbygg-
ingar á sviðslistum sem og öllum list-
greinum á Íslandi. Í þessum greinum
leynist dýrmætasti auður okkar Ís-
lendinga, í skapandi hugsun og skap-
andi fólki.
Til hamingju með daginn, kæru!
F.h. stjórnar FÍL.
Eftir Birnu
Hafstein
Birna Hafstein
» Í dag, 22. september
2021, er hátíð-
isdagur – Félag ís-
lenskra leikara og sviðs-
listafólks fagnar nú 80
ára afmæli félagsins.
Höfundur er formaður FÍL.
Til hamingju með daginn!
Mig rak í rogastans
er ég las fyrir stuttu
grein í Fréttablaðinu
eftir Ólaf Arnarson
hagfræðing, þann sem
hrökklaðist frá Neyt-
endasamtökunum á
sínum tíma, undir
fyrirsögninni „Miðju-
stjórn Sigurðar Inga
er vænlegur kostur“.
Það er óhugsandi að
láta lyginni og bullinu í þessari grein
ósvarað, t.d. þar sem Ólafur heldur
því fram að eftir að Sigmundur Davíð
hafi neyðst til afsagnar 2016 hafi það
komið í hlut Sigurðar Inga að taka
við stórlaskaðri ríkisstjórn og flokki.
Ég vil leiðrétta lygina í Ólafi og segja
honum að Framsóknarflokkurinn var
ekki laskaðri en svo að Sigmundur
Davíð hafði leitt hann til eins stærsta
kosningasigurs í tíð flokksins, eða um
24%, og einu mistökin sem hann hef-
ur gert á sínum stjórnmálaferli voru
að afhenda Sigurði Inga forsætisráð-
herraembættið á silfurfati því Sig-
mundur Davíð hafði svo sannanlega
ekkert af sér gert sem útheimti það
að hann segði af sér embætti.
Sigurður Ingi launaði svo með því,
eftir ítrekaðar spurningar um hvort
hann ætlaði að bjóða sig fram til for-
manns í Framsóknarflokknum á móti
Sigmundi Davíð, að hann sagði „aldr-
ei, aldrei“, sem var auðvitað tóm lygi.
Sigurður Ingi sló þar út Símon Pétur
postula en haninn hafði þó galað
þrisvar áður en hann sveik Jesú
Krist.
Það liggur enn fremur nokkuð ljóst
fyrir hvað vakir fyrir Ólafi því einu
sinni svik verða einmitt oftar svik og
mætti vel trúa Sigurði Inga til að
svíkja þjóðina með því að samþykkja
inngöngu í ESB, sem Miðflokkurinn
myndi aldrei gera. Af eigin reynslu
veit ég að til er gott og
skynsamt fólk í
Framsóknarflokknum
og er því nokkuð undr-
andi yfir þjónkun þess
við Sigurð Inga en fleira
kemur til að vera undr-
andi yfir.
Lilja með allt
niður um sig
Talað er um að næsti
kandídat í formannsstól
Framsóknar sé Lilja
menntamálaráðherra, sú sem varð
fyrir kulnun í starfi við að gera ekki
neitt. Hún er með allt niður um sig í
menntamálunum, ekki síst í skóla-
málum unglinga, svo ekki sé talað um
málefni íþrótta eins og dæmin sanna.
Þá er ekki úr vegi að minnast á ráðn-
ingu ráðuneytisstjóra í ráðuneyti
Lilju. Þar staðfesti héraðsdómur að
hún hefði brotið jafnréttislög en lét
sér ekki segjast þótt hún tapaði mál-
inu, þvílíkur er hrokinn.
Ég kemst heldur ekki hjá að minn-
ast lítillega á mál, sem ég undirrit-
aður átti í við Minjastofnun, sem
heyrir undir ráðuneyti Lilju, og bað
hana persónulega um aðstoð svo ég
tapaði ekki nokkrum milljónum, sem
ég ellilífeyrisþeginn hafði engin efni
á. Hún tók þá ekkert tillit til greinar-
gerða eftir virtan sagnfræðing, Jón
Hjaltason, annars vegar né virtan
arkitekt, Hjörleif Stefánsson, hins
vegar, í staðinn birti hún grein í
Fréttablaðinu undir fyrirsögninni
„Ráðuneytið hefur svarað Hjörleifi“,
sem var þvílíkt bull og vitleysa og í
engu samræmi við það sem ég var að
biðja hana um. Ég verð líka að taka
það fram að þarna hafði ég nýlega
sagt mig úr Framsóknarflokknum
eftir um 40 ára veru þar þar sem ég
undi mér ekki lengur undir stjórn
þessa svikula fólks.
Framsókn berst liðsauki
Ný kona í landsmálunum leiðir nú
lista Framsóknar í NA-kjördæmi og
án þess að mér komi það við var
gengið fram hjá mætu fólki og sitj-
andi þingmönnum, þeim Líneik Önnu
og Þórarni Inga, en fram fyrir þau
var tekin Ingibjörg Ísaksen, bæjar-
fulltrúi á Akureyri, sem unnið hefur
sér til „frægðar“ að vera þátttakandi
í óstjórnlegri framúrkeyrslu í fjár-
málasukki því sem varð í sambandi
við uppbyggingu listasafnsins hér í
bæ og nam „aðeins“ hálfum millj-
arðikróna. Ekki nóg með það, heldur
var byggð brú yfir það sem kölluð er
„brúin yfir ekki neitt“ og fór hún „að-
eins“ nokkra tugi milljóna fram úr
áætlun og þykir þetta nokkuð vel í
lagt hjá frambjóðandanum.
Mér datt því í hug að ef Framsókn
kemst aftur í ríkisstjórn þá er þarna
á ferðinni góður liðsauki í fjár-
laganefnd Alþingis eða hitt þó held-
ur.
Að lokum: Sigurði Inga tókst að
stuðla að klofningi 100 ára gamals
stjórnmálaflokks og bola í burtu, með
fulltingi sérlega lélegs fólks innan
flokksins, manninum sem hafði leitt
flokkinn til eins stærsta sigurs í kosn-
ingum sem um getur. Svona manni er
auðvitað alls ekki treystandi! Það er
margt gott og skynsamt fólk í Fram-
sóknarflokknum, það þekki ég eins
og ég hef áður sagt, og Miðflokkurinn
stendur því alltaf opinn.
Eftir Hjörleif Hall-
gríms
Hjörleifur Hallgríms
» Það er margt gott
og skynsamt fólk í
Framsóknarflokknum
og Miðflokkurinn
stendur því ávallt opinn
þar sem heiðarleikinn
er í fyrirrúmi.
Höfundur er eldri borgari á Akureyri.
Ólafur Arnarson og Framsókn
Ég heyrði konu eina
vera að vandræðast
með það að frambjóð-
andinn sem hún vildi
styðja, Arnar Þór Jóns-
son héraðsdómari, væri
í framboði í „kraga-
kjördæminu“ en ekki
því þar sem hún er á
kjörskrá. Ég hnaut við
þar eð mitt „vandamál“
er það sama. Fluttur úr
Kópavogi í Reykjavík suður.
Það er samt bara allt í lagi! Maður
styður þennan ágæta mann – og ekki
bara hann: Bjarni Benediktsson sjálf-
ur, í því sama kjördæmi, nýtur einnig
stuðnings þegar kosið er D, sama í
hvaða kjördæmi er.
Í mínu tilfelli leiðir Áslaug Arna
Sigurbjörnsdóttir dómsmálaráðherra
D-listann eftir spennandi prófkjör
þar sem ýmsar óvæntar vendingar
áttu sér stað. Ung og kraftmikil kona,
Diljá Mist, kom skyndilega fram á
sjónarsviðið, er sýnir að jafnréttið
heldur til í Sjálfstæðisflokknum, rétt
eins og það hefur alla tíð gert. Þar
blómstra framsæknar og duglegar
konur sem fá að njóta sín – eins og
formaðurinn hefur margoft raunsýnt.
Þórdís Kolbrún Reyk-
fjörð Gylfadóttir er eitt
eftirtektarverðasta dæm-
ið.
Það er ekki erfitt að
merkja við D þegar annað
eins úrvalsfólk er í fram-
boði. Ykkar einlægur er
þó að vísu með böggum
hildar, því úrvalsmað-
urinn Birgir Ármannsson
lenti ekki í öruggu sæti.
Þessi æsingalausi og
reyndi þingmaður. Bráð-
gáfaður, vel menntaður og óvenju vel
máli farinn sem slíkur. Nú er hann í
baráttusætinu í kjördæminu mínu
svo ég heiti á fólk hvarvetna á landinu
að kjósa D. Ekki bara til að styðja
hann, heldur líka Bjarna Benedikts-
son, allar toppkonurnar og einnig
Arnar Þór dómara, auk fjölda ann-
arra mjög frambærilegra frambjóð-
enda er einhuga stefna að takmark-
inu „land tækifæranna“.
Kjósum bara
Sjálfstæðisflokkinn
Eftir Pál Pálmar
Daníelsson
Páll Pálmar Daníelsson
» Það er ekki erfitt
að merkja við D
þegar annað eins
úrvalsfólk er í framboði.
Höfundur er leigubílstjóri.