Morgunblaðið - 23.10.2021, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þótt á ýmsu
hafi gengið í
íslensku
efnahagslífi und-
anfarin misseri
vegna kórónuveiru-
faraldursins er það
þróttmikið og mörg
íslensk fyrirtæki
eru rekin af krafti
og þrautseigju.
Þess sér stað á hin-
um árlega lista
Creditinfo yfir framúrskarandi
fyrirtæki, sem kynntur var á
fimmtudag og fjallað er um með
margvíslegum hætti í veglegu
blaði sem fylgdi Morgunblaðinu í
gær og er unnið í samstarfi
ViðskiptaMoggans og Creditinfo
líkt og undanfarin ár.
Uppfylla þarf ströng skilyrði
um eignir, eigið fé og hagnað í að
minnsta kosti þrjú ár til þess að
komast á úrvalslista Creditinfo.
Á lista Creditinfo eru að
þessu sinni hátt í 900 fyrirtæki
eða 853, en voru aðeins 178 árið
2010. Það kann að hljóma eins
og hver sem er komist inn á
listann, en hafa ber í huga að á
honum eru aðeins um 2% virkra
fyrirtækja þannig að nálar-
augað er þröngt.
Áberandi er að fyrirtækjum í
ferðaþjónustu fækkar milli ára,
en segja má að það hafi verið
óhjákvæmilegt og vonandi taka
þau fljótt við sér.
Hrefna Ösp Sigfinnsdóttir,
framkvæmdastjóri Creditinfo,
bendir í grein í blaðaukanum á
að líta megi á listann yfir fram-
úrskarandi fyrirtæki sem mæli-
kvarða á heilbrigði íslenskra
fyrirtækja og hann gefi kost á
að meta áhrif kórónuveiru-
faraldursins á rekstur þeirra.
„Það má því segja að það sé
ákveðið styrkleikamerki á ís-
lensku efnahagslífi að fjöldi
Framúrskarandi fyrirtækja
minnkar ekki mikið á milli ára,“
skrifar hún. „Fyrirtæki sem nú
eru á lista yfir Framúrskarandi
fyrirtæki hafa verið vel í stakk
búin til að takast á við áföll í
rekstri og koma sterk frá erfiðu
rekstrarári árið 2020.“
Í greininni segir hún að fyrir-
tæki sem fái viðurkenninguna
noti hana með ýmsum hætti.
Hún sé notuð út á við, en ekki
síður flaggað innanhúss til að
þakka starfsfólki og hvetja það
til dáða.
Í blaðaukanum er sýnt hvern-
ig dæmigert framúrskarandi
fyrirtæki lítur út og sést þar að
mörg þeirra uppfylla skilyrðin
til að komast á hann og gott bet-
ur. Til dæmis eru eignir dæmi-
gerðs fyrirtækis á listanum 364
milljónir króna, en viðmiðið til
þess að komast á hann er 100
milljónir.
Fyrirtæki í slíkri stöðu eiga
auðveldara með að innbyrða
miklar launahækkanir án þess
að velta þeim út í verðlagið og
eru einnig betur í stakk búin til
að standast áföll á borð við far-
aldurinn.
Fyrirtækið Mar-
el trónir á toppi
listans og hefur
verið magnað að
fylgjast með hvern-
ig það hefur haslað
sér völl í krafti hug-
vits og áræðis um
allan heim. Á list-
anum er líka fyrir-
tækið Benchmark
Genetics á Íslandi,
sem framleiðir
laxahrogn, hefur fjórfaldað
veltu sína á sjö árum og gæti ef
fram heldur sem horfir skilað
miklum gjaldeyristekjum inn í
samfélagið.
Eins og fram kemur í aðfara-
orðum Stefáns Einars Stef-
ánssonar, fréttastjóra og um-
sjónarmanns blaðsins
Framúrskarandi fyrirtæki, eru
fyrirtækin eins fjölbreytt og
þau eru mörg, en þó tengi þau
öll sameiginlegur þráður; öfl-
ugur hópur starfsfólks og for-
usta stjórnenda og eigenda sem
sýnt hafi þrautseigju við að
byggja þau upp.
„Og fyrirtækin eiga það líka
sameiginlegt, óháð stærð og
umsvifum, að þau skipta öll máli
fyrir samfélagið,“ skrifar Stefán
Einar. „Þjónustan og fram-
leiðslan sem þau standa fyrir
skiptir sköpum, ekki aðeins við
verðmætasköpunina sem slíka,
heldur einnig grundvallarþætti
sem hvert velferðarþjóðfélag
verður að búa yfir.“
Þetta er grundvallaratriði. Í
þessari viku birtist á forsíðu
Morgunblaðsins frétt um að
hvergi í löndum Efnahags- og
framfarastofnunarinnar
(OECD) væri fátækt minni en á
Íslandi. Á undanförnum árum
hefur kaupmáttur aukist veru-
lega í landinu. Grunnurinn að
vaxandi velmegun liggur í þrótt-
miklu efnahagslífi og til þess að
það megi dafna þurfa vaxtar-
skilyrðin að vera í lagi.
Um þetta hefur Þórdís Kol-
brún Reykfjörð Gylfadóttir,
ferðamála-, iðnaðar- og nýsköp-
unarráðherra, iðulega fjallað
um leið og hún hefur lagt
áherslu á mikilvægi nýsköp-
unar.
„Næsta bylting sem ég myndi
vilja sjá eiga sér stað á Íslandi
er einföldunarbylting. Við höf-
um því miður komið okkur upp
alltof flóknu regluverki, sem er
dálítið sérstakt með hliðsjón af
því hvað við erum lausnamiðuð
og viljum geta hreyft okkur
hratt,“ skrifaði hún í grein í
Sunnudagsblaði Morgunblaðs-
ins fyrr á árinu.
Listinn yfir framúrskarandi
fyrirtæki er til marks um það að
hér eru rekin mörg kraftmikil
og heilbrigð fyrirtæki. Það er
hlutverk stjórnvalda að sjá til
þess að jarðvegurinn til að
fyrirtæki megi dafna verði enn
frjórri þannig að efnahagslífið
haldi áfram að eflast og undir-
stöður íslensks samfélags að
styrkjast.
Það er hlutverk
stjórnvalda að sjá til
þess að jarðveg-
urinn til að fyrirtæki
megi dafna verði
enn frjórri þannig að
undirstöður íslensks
samfélags haldi
áfram að styrkjast}
Skarað fram úr
Í
aðdraganda kosninga kom ítrekað
fram að bág staða heilbrigðiskerfisins
væri aðalkosningamálið í huga al-
mennings. Þrátt fyrir þetta var sáralít-
ið um það rætt í þeim umræðuþáttum
sem fram fóru og því gátu kjósendur illa kynnt
sér þá stefnu og framtíðarsýn sem flokkarnir
höfðu varðandi rekstur þessarar mikilvægu
grunnstoðar samfélagsins. Kjósendur fengu jú
að vita að tveir af þremur stjórnarflokkum vilja
auka einkarekstur í heilbrigðiskerfinu en lítið
var um það spurt í samtölum við forsvarsmenn
þriðja stjórnarflokksins sem farið hefur með
heilbrigðismál á kjörtímabilinu. Þá var lítið ef
eitthvað rætt um heildarsýn flokkanna á verk-
efnið. Kjósendur heyra nú fjórum vikum eftir
kosningar af því að tveir af þremur stjórnar-
flokkum vilja ekki að þriðji flokkurinn stjórni
ráðuneyti heilbrigðismála. Með öðrum orðum þýðir þetta
að þeir vilja að sama ríkisstjórn haldi áfram en breyti
stefnu stjórnarinnar í þeim málaflokki sem tekur til sín
fjórðung af útgjöldum ríkissjóðs og snertir hvern einasta
íbúa landsins. Hverju eigi að breyta er þó með öllu ósvar-
að.
Heilbrigðiskerfið er fjöregg þjóðarinnar. Við þurfum öll
á einhverjum tímapunkti á heilbrigðiskerfinu að halda og
þurfum að treysta á að það virki vel. Þau sem best þekkja
til virkni og gæða heilbrigðiskerfisins eru eðli málsins
samkvæmt það fólk sem þar starfar. Það áttar sig bæði á
þeim verkefnum sem þarf að sinna og þeim aðstæðum sem
notendum heilbrigðiskerfisins og starfsfólki er
boðið upp á.
Þess vegna skiptir öllu máli að stjórnvöld
hvers tíma hlusti þegar bent er á brotalamir
kerfisins. Því miður hefur borið á því að ráð-
herrar hafi á undanförnum árum brugðist við
með hálfgerðum skætingi þegar starfsfólk og
aðstandendur lýsa ófullnægjandi ástandi í heil-
brigðiskerfinu. Heilbrigðisráðherra sagði það
sérstaka áskorun fyrir sig sem ráðherra að
standa með Landspítalanum þegar starfsfólk
hans leyfði sér að segja upphátt frá reynslu
sinni og hættuástandi innan spítalans og fjár-
málaráðherra sagði í aðdraganda kosninga að
starfsfólk heilbrigðiskerfisins yrði einfaldlega
að auka virkni sína. Þá kvaðst hann, aðspurður
vegna mjög erfiðrar stöðu á bráðamóttöku
Landspítala í vikunni, einfaldlega ekki sjá neitt
ástand á bráðamóttöku sem kæmi stjórnvöldum við þegar
afléttingar sóttvarnareglna væru annars vegar.
Almenningur finnur sárlega fyrir því þegar kerfið virk-
ar illa. Umönnunarbyrði almennings á Íslandi á veikum
skyldmennum er sú mesta sem þekkist í Evrópu. Van-
virkni fólks vegna langra biðlista eftir úrræðum skaðar
samfélagið á svo marga vegu. Á meðan vikurnar líða án
aðkomu Alþingis fer aðhald við ríkisstjórnina eingöngu
fram í fjölmiðlum og þar verðum við öll að standa saman.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Heilbrigðiskerfið er fjöreggið
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Kórónuveirufaraldurinn hefur sett
mikinn svip á starfsemi Hjálpar-
starfs kirkjunnar síðustu misseri.
Margir sem hafa leitað þangað hafa
verið í afar erfiðri stöðu og það mun
taka einhverja langan tíma að vinna
sig út úr þeim að-
stæðum. Hins
vegar er landið
farið að rísa hjá
sumum að sögn
Bjarna Gísla-
sonar, fram-
kvæmdastjóra
Hjálparstarfs
kirkjunnar. Í
nýrri starfs-
skýrslu fyrir
starfsárið 2020-
2021 sem lauk í júní síðastliðnum
kemur fram að beiðnum um aðstoð
fækkaði lítillega milli ára.
Umsóknum fjölgaði um 40%
„Við fundum fyrir mikilli fjölgun
á umsóknum hér innanhalds í byrjun
faraldursins, á fyrra starfsári,“ segir
Bjarni sem rekur að laga hafi þurft
starfsemi Hjálparstarfsins að sam-
komutakmörkunum. Skrifstofan var
opin allan tímann en erindi voru
gjarnan afgreidd í gegnum tölvupóst
og síma. Ekki var hægt að úthluta
fötum eins og gert hafði verið í mörg
ár.
Sem kunnugt er jókst atvinnu-
leysi mikið á síðari hluta ársins 2020
og sáust þess merki hjá Hjálparstarfi
kirkjunnar. „Frá því í byrjun apríl
2020 og fram til marsmánaðar 2021
fjölgaði umsóknum um inneignarkort
þannig um 40% miðað við sama tíma-
bil áður en heimsfaraldurinn skall á,“
segir í áðurnefndri starfsskýrslu. Þar
er einnig getið að tekjur ákveðins
hóps hafi skroppið óvænt verulega
saman, til að mynda hjá náms-
mönnum sem misstu íhlaupavinnu
með námi. Það er hópur sem til þessa
hafði ekki þurft að leita aðstoðar.
Fengu aðstoð oftar en
fjórum sinnum á árinu
Bjarni segir að inneignarkortin
sé hægt að nýta í matvöruverslunum.
Þau komu í staðinn fyrir matargjafir
í poka sem áður tíðkuðust. Þykir
þetta fyrirkomulag hafa gefist vel
enda felist meiri valdefling í því fyrir
fólk að geta sjálft valið vörur fyrir
fjölskylduna. Úthlutanir fara eftir
fjölskyldustærð og þeir allra verst
settu hafa fengið áfyllingu á inn-
eignarkort. „Bætur eru lágar og það
vill henda að upp úr miðjum mánuði
og í enda hans nái endar ekki saman.
Þá geta þessi inneignarkort hjálpað
fólki yfir erfiðasta hjallann,“ segir
Bjarni.
Á starfsárinu leituðu 2.363 fjöl-
skyldur eftir efnislegri aðstoð hjá
Hjálparstarfinu í samtals 4.724
skipti. Flestar fjölskyldurnar leituðu
aðstoðar í eitt til tvö skipti en um 9%
umsækjenda leituðu til Hjálpar-
starfsins oftar en fjórum sinnum á
starfsárinu, að því er fram kemur í
starfsskýrslunni. Til samanburðar
leituðu 2.430 fjölskyldur eftir efnis-
legri aðstoð í samtals 4.787 skipti á
starfsárinu 2019-2020 en það var 339
fjölskyldum og 808 skiptum fleiri en
á starfsárinu áður en heimsfaraldur
braust út.
Á starfsárinu 2020-2021 fengu
2.116 fjölskyldur inneignarkort fyrir
matvöru í samtals 3.657 skipti, þar af
í 1.707 skipti í aðdraganda jóla. Fjöl-
skyldunum fjölgaði þannig um 15%
milli starfsára en á starfsárinu 2019-
2020 fengu 1.836 fjölskyldur inneign-
arkort. Alls fengu 1.707 fjölskyldur
um land allt inneignarkort og fleira
fyrir síðustu jól samanborið við 1.647
fjölskyldur á fyrra starfsári og 1.274
fjölskyldur starfsárið 2018-2019.
Lenda milli skips og bryggju
„Þessi kórónuveirufaraldur hef-
ur reynst mörgum afar erfiður. Óör-
yggi og þetta Covid-ástand fer illa
með þá sem eru veikir fyrir. Ein-
angrun er orðin meiri og við finnum
það á fólki sem kemur til okkar að
það þarf tíma til að spjalla. Við höfum
reynt að láta yfirvöld vita af götum
sem eru í kerfinu þar sem fólk lendir
milli skips og bryggju,“ segir Bjarni
og bætir við að ýmsar kostnaðar-
hækkanir hafi ekki einfaldað stöð-
una. Hann segir að það muni taka
fólk mismikinn tíma að vinna sig út
úr erfiðleikum en sem betur fer hafi
ástandið skánað að undanförnu.
„Margir hafa glímt við afar erfiðar
aðstæður og hjá mörgum er langt í
land. Okkur finnst við þó sjá breyt-
ingar til hins betra. Einn og einn er
búinn að fá vinnu og hjól atvinnulífs-
ins virðast vera farin að snúast aft-
ur.“
Faraldurinn hefur
aukið á vanda margra
Efnisleg aðstoð Hjálparstarfs kirkjunnar
Fjöldi umsækjenda og umsókna
starfsárin 2016/17 til 2020/21*
Afgreiðsla
aðstoðar
starfsárið
2020/215.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2016/17 2017/18 2018/19 2019/20 2020/21
3.971 4.059 3.979
4.787 4.724
2.018 2.073 2.091
2.430 2.363
Fjöldi umsóknarbeiðna
Fjöldi umsækjenda
Notaður fatnaður 5,4%
Ungmenni studd til náms 1,4%
Aðstoð við lyfjakaup 11%
Inneignarkort fyrir matvöru o.fl. í desember 36%
Inneignarkort fyrir matvöru aðra mánuði en desember41%
Aðstoð í upphafi skólaárs 1%
Önnur einstaklingsmiðuð aðstoð 1%
Styrkir til listnáms, íþrótta- og tómstundastarfs barna0,6%
Umsókn um aðstoð hafnað 2,5%
*Starfsár
er frá 1.
júlí til
loka júní
Heimild:
Hjálp-
arstarf
kirkjunnar
Bjarni
Gíslason