Morgunblaðið - 26.10.2021, Qupperneq 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 2021
alestur sj vi n
f r l bla ið æ
am ur b
- ra e a M nbl ið
viku, 22 la ið
agleg
um
100.000
manns
8
*
G
ll
Svanur Guðmunds-
son ritar grein um
ráðgjöf og rann-
sóknir á gullkarfa og
grálúðu hinn 22.
október. Ekki verður
ákalli Svans um
auknar rannsóknir og
betri þekkingu á
þessum tveimur mik-
ilvægu stofnum mót-
mælt. Hins vegar er
rétt að leiðrétta misskilning hans
um hlutverk alþjóðahafrannsókna-
ráðsins (ICES) í ráðgjöf um nýt-
ingu fiskistofna hér við land.
ICES gefur út á hverju ári ráð-
gjöf fyrir mikilvægustu stofna á
Íslandsmiðum auk sameiginlegra
stofna eins og kolmunna og mak-
ríls. Fyrir margt löngu var talin
þörf á því að niðurstöður og gögn
íslenskra fiskifræðinga fengju al-
þjóðlega vísindalega rýni enda
mikið í húfi fyrir þjóðarbúið. Nær-
tækast var að fylgja öðrum þjóð-
um við austanvert Atlantshafið og
fá þessa rýni í gegnum ICES. Í
upphafi voru það tegundir eins og
þorskur og ýsa sem fjallað var um
innan ICES en með tímanum hafa
fleiri stofnar bæst við.
Fjallað er um stofnmat innan
ICES í vinnunefndum sem taka
saman gögn og rýna niðurstöður.
Vinna þessara hópa er síðan lögð
fyrir aðra hópa sem forma ráðgjöf
sem að lokum er samþykkt af ráð-
gjafarnefnd ICES (ACOM). Sér-
fræðingar Hafrannsóknastofnunar
taka þátt í þessu starfi á öllum
stigum og í raun felur þetta í sér
að kynna íslensk gögn og nið-
urstöður fyrir kollegum og fá
þannig rýni á vinnuna. Á sama
hátt tökum við að okkur að rýna
gögn og niðurstöður hjá öðrum
þjóðum. Ráðgjöf ICES byggist því
alfarið á íslenskum gögnum fyrir
innlenda stofna eins og þorsk og
er unnin af íslenskum sérfræð-
ingum en rýnd af erlendum sér-
fræðingum.
Fyrir sameiginlega stofna eins
og kolmunna og makríl er augljóst
að sameina þarf gögn frá mörgum
þjóðum og ekki er það
líklegt til árangurs að
hver þjóð komi með
sína ráðgjöf fyrir slíka
stofna. Þetta gildir
einmitt líka fyrir gull-
karfa og grálúðu en
báðir þessir stofnar
eru sameiginlegir með
Grænlandi og Fær-
eyjum. Það er því eðli
málsins samkvæmt
ekki verjandi fiski-
fræðilega að vera með
ráðgjöf byggða einungis á íslensk-
um gögnum. Af þessum sökum
byggist stofnmat á þessum teg-
undum á gögnum frá Færeyjum
og Grænlandi og stofnmatið er
samvinnuverkefni okkar og fiski-
fræðinga þessara þjóða og er unn-
ið innan ICES.
Fullyrðing Svans um framsal á
ákvörðunarvaldi til ICES á því
ekki við nein rök að styðjast. Það
eru stjórnvöld sem marka stefn-
una og ákveða aflamark, ekki
ICES (né Hafrannsóknastofnun).
ICES og Hafrannsóknastofnun
veita íslenskum stjórnvöldum ráð-
gjöf í samræmi við nýtingarstefnu
stjórnvalda (aflareglur) og var-
úðarnálgun. Af ýmsum ástæðum
hefur það verið talið auka trúverð-
ugleika stofnmats okkar helstu
tegunda að fá ráðgjöf frá stofnun
eins og ICES, sem nýtur viður-
kenningar og trausts alþjóðlega.
Fullyrða má að þátttaka Íslands í
ICES hefur leitt til mikilla fram-
fara í ráðgjöf um sjálfbæra nýt-
ingu nytjastofna hér við land sem
og í rannsóknum á hafinu og vist-
kerfi þess og verður það væntan-
lega áfram á komandi árum.
Betri rýni –
betri ráðgjöf
Eftir Guðmund
Þórðarson
Guðmundur Þórðarson
» Það eru stjórnvöld
sem marka stefnuna
og ákveða aflamark,
ekki ICES (né Hafrann-
sóknastofnun).
Höfundur er sviðsstjóri botnsjáv-
arsviðs Hafrannsóknastofnunar og
fulltrúi Íslands í ráðgjafarnefnd
ICES (ACOM).
Starfsfólk á fjöl-
skyldusviði Árborgar
er þessa dagana að
undirbúa innleiðingu
laga um samþættingu
þjónustu í þágu far-
sældar barna en lögin
taka gildi um næstu
áramót. Undirbúning-
urinn felur meðal
annars í sér að endur-
skoða alla verkferla
og leggja áherslu á samhæfingu
verklags þvert á deildir. Í þessari
vinnu kemur sér vel að hafa farið í
gegnum skipulagsbreytingar á
undanförnum árum og ítarlega
skoðun á allri þjónustu við íbúa
sveitarfélagsins, ekki síst á þjón-
ustuþáttum er snerta börn, frí-
stundstarf, félagsþjónustu og
skóla. Að margra mati var stofnun
skólaþjónustu Árborgar árið 2014
stórt skref til framfara og einnig
stofnun fjölskyldusviðs árið 2019,
en þá voru skólar, skólaþjónusta,
félagsþjónusta og frístundaþjón-
usta sameinuð í eitt fagsvið.
Fjölskyldusvið Árborgar hefur
unnið markvisst að því á und-
anförnum mánuðum að efla
snemmtækan stuðning við börn og
unglinga. Eitt af verkefnum okkar
hefur verið að styrkja ráðgjaf-
arteymi leikskólanna sem komið
var á laggirnar fyrir nokkrum ár-
um. Þar er um að ræða þverfag-
legt teymi sem kemur saman einu
sinni í viku með einum leikskóla í
senn. Þar sitja skólastjórnendur,
deildarstjórar í viðkomandi leik-
skóla og sérfræðingar frá skóla-
þjónustu og félagsþjónustu. Frá
heilsugæslu kemur hjúkrunarfræð-
ingur frá ung- og smábarnavernd.
Markmið fundanna er að vera ráð-
gefandi fyrir starfsfólk í leik-
skólum og stuðla að snemmtækum
stuðningi við leikskólabörn og for-
ráðamenn þeirra.
Í öllum grunnskólum sveitarfé-
lagsins eru starfrækt lausnateymi
og ef þörf er á aðkomu fleiri sér-
fræðinga, sem ekki eru hluti af
stoðþjónustu skólans,
fara umsóknir um
þverfaglega aðkomu
sérfræðinga í gegnum
nemendaverndarráð. Í
kjölfarið er hvert mál
kortlagt og þörf fyrir
samþættingu þjónustu
metin í samvinnu við
foreldra. Þegar beiðni
um samþættingu
þjónustu liggur fyrir
er málið sent til við-
eigandi málstjóra sem
vinnur í nánu sam-
starfi við tengiliði í leik- og grunn-
skólum. Málstjóri og tengiliður
bera ábyrgð á því að koma á form-
legu stuðningsteymi barns sem
kortleggur þörf fyrir aðlögun og
stuðning á grunni stuðningsáætl-
unar. Vinna okkar með fagteymum
frá skóla-, félags- og heilbrigð-
isþjónustu gengur út á að móta
verkferla innan kerfa og á milli
kerfa sem styðja við það að sam-
þætt þjónusta hefjist sem fyrst í
ferlinu.
Þátttaka fjölskyldusviðs Árborg-
ar í landshlutateymi Suðurlands og
Greiningar- og ráðgjafarstöðvar
hefur stutt vel við þróunarferlið
þar sem unnið var að því að auka
samvinnu og samráð á milli GRR
og þjónustuaðila í heimabyggð við
greiningarferli, eftirfylgd, íhlut-
unarleiðir, ráðgjöf og skipulag
fræðslu. Ávinningur þessa sam-
starfs er verulegur, því bæði verk-
lag og hlutverk eru orðin skýrari
hjá þeim sem vinna að þróun sam-
þættrar þjónustu á fjölskyldusviði.
Fjölskyldusvið hefur lagt mikla
áherslu á vinnu í anda snemmtæks
stuðnings við börn í Árborg og því
var ráðinn ráðgjafi til félagsþjón-
ustu sem sinnir sérstaklega barna-
og fjölskyldumálum og nýlega var
ráðið í nýtt starf unglingaráðgjafa.
Þetta er liður í því að hafa þjón-
ustu fjölskyldusviðs aðgengilega
og koma henni að á fyrri stigum
áður en vandinn verður stór og
jafnvel að barnaverndarmáli. Í um-
bótavinnunni hefur frístundaþjón-
ustan tekið virkan þátt og allt
samstarf félagsmiðstöðvar við
grunnskóla og félagsþjónustu hef-
ur stóraukist, m.a. hafa sérstök
stuðningsúrræði verið þróuð hjá
félagsmiðstöðinni. Einnig hefur
verið unnið að eflingu faglegs
starfs á frístundaheimilum sveitar-
félagsins.
Kynningar- og samráðsfundir
eru fyrirhugaðir á næstu vikum
með stjórnendum í leikskólum,
grunnskólum, frístundaheimilum,
félagsmiðstöð og fleiri hagsmuna-
ðilum vegna innleiðingar á far-
sældarlögunum.
Góð fjármögnun og fjölbreytt
úrræði forsenda árangurs
Svo innleiðing nýrra laga gangi
vel fyrir sig þarf að koma meira til
en samþætting þjónustunnar í
heimabyggð. Ljóst er að stóraukið
fjármagn þarf að koma til sveitar-
félaganna en á nýlegri fjár-
málaráðstefnu sveitarfélaga komu
fram efasemdaraddir um að einn
milljarður myndi duga eins og
áætlanir ríkisins gera ráð fyrir.
Auk þess ber ríkið ábyrgð á mörg-
um mikilvægum þjónustuþáttum
fyrir börn sem þurfa að vera í
góðu lagi svo markmið farsæld-
arlaganna náist fram. Því miður
þarf starfsfólk skólanna og velferð-
arþjónustu sveitarfélaga oftar en
ekki að eyða tíma og orku í verk-
efni sem ríkið á að sinna sem kem-
ur niður á vinnu í anda snemm-
tæks stuðnings. Í þessu sambandi
er rétt að nefna langa biðlista á
BUGL og Þroska- og hegð-
unarstöð. Jafnframt eru úrræði
Barnaverndarstofu af skornum
skammti og langir biðlistar eftir
sálfræðiþjónustu fyrir börn á
heilsugæslustöðvum. Þá eru langir
biðlistar eftir talmeinaþjónustu við
börn með alvarlegar málþrosk-
araskanir sem Sjúkratryggingar
Íslands eiga að fjármagna.
Af þessu má sjá að yfirvöld fé-
lags- og heilbrigðismála þurfa að
huga betur að skyldum sínum er
varða þjónustuþætti sem ríkið ber
ábyrgð á og blása til sóknar. Ef
það verður ekki gert mun þetta
ófremdarástand bitna á börnunum
og gera okkur öllum erfitt fyrir að
vinna vel að innleiðingu laga um
samþættingu þjónustu í þágu far-
sældar barna. Við á fjölskyldusviði
Árborgar tökum þetta mikilvæga
verkefni alvarlega enda er velferð
barna okkar í húfi.
Samþætt þjónusta og snemmtækur
stuðningur við börnin í Árborg
Eftir Þorstein
Hjartarson » Yfirvöld félags- og
heilbrigðismála
þurfa að huga betur
að skyldum sínum er
varða þjónustuþætti
sem ríkið ber ábyrgð
á og blása til sóknar.
Þorsteinn Hjartarson
Höfundur er sviðsstjóri
fjölskyldusviðs
Sveitarfélagsins Árborgar.