Morgunblaðið - 19.11.2021, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Íbúar á þremur svæðum ganga til
atkvæðagreiðslna um tillögu að
sameiningu sveitarfélaga um miðjan
febrúar á næsta ári og hugsanlegt
er að kosið verði á fjórða svæðinu.
Miðast þessi áform við að kosið
verði til nýrra sveitarstjórna í sam-
eiginlegum sveitarfélögum við al-
mennar sveitarstjórnarkosningar
14. maí, það er að segja ef samein-
ing verður samþykkt, og ný sveit-
arfélög taki þá til starfa í kjölfar
þess. Víðar eru óformlegar við-
ræður og þreifingar um sameiningu
sem væntanlega reynir ekki á fyrr
en á næsta kjörtímabili.
Þótt stórar sameiningar hafi ver-
ið felldar á Suðurlandi og í Austur-
Húnavatnssýslu virðist vera nokkur
hreyfing í sameiningarmálum. „Það
á að vera sameiginlegt verkefni
sveitarfélaga á landsbyggðinni að
kanna hvernig við getum eflt
byggðirnar, hvort sem við gerum
það í núverandi sveitarfélögum eða
sameinumst,“ segir Eyjólfur Ingvi
Bjarnason, oddviti Dalabyggðar.
Samtvinnaðir hagsmunir íbúa
Þegar hefur verið samþykkt sam-
eining í Suður-Þingeyjarsýslu og
tekur hún gildi eftir kosningar í vor.
Öll samstarfsnefnd sveitarfélag-
anna í Skagafirði, það er að segja
Sveitarfélagsins Skagafjarðar og
Akrahrepps, leggur til að gengið
verði til sameiningarkosninga.
Sveitarfélögin eru í sama héraði og
eiga íbúarnir mikið saman að sælda,
til dæmis í grunnskóla, leikskóla og
félagsheimili í Varmahlíð. Ef íbú-
arnir samþykkja sameiningu ætti
framkvæmdin að vera einföld.
Eftir að sveitarfélögin á Skaga
felldu tillögu um sameiningu fjög-
urra sveitarfélaga í Austur-
Húnavatnssýslu tóku fulltrúar
Blönduósbæjar og Húnavatns-
hrepps upp viðræður um samein-
ingu. Þær hafa leitt til þess að íbú-
arnir fá að greiða atkvæði um
tillögu í febrúar.
Sveitarfélagið Skagaströnd og
Skagabyggð þreifuðu fyrir sér um
sameiningu. Skoðanakönnun sýndi
að íbúar á Skagaströnd eru spennt-
ir fyrir sameiningu á Skaganum en
skiptar skoðanir eru meðal íbúa
Skagabyggðar þar sem 26 þátttak-
endur voru jákvæðir en 25 neikvæð-
ir. Þegar þetta lá fyrir náðist ekki
samstaða í hreppsnefnd Skaga-
byggðar um að fara í formlegar við-
ræður.
Skólamálin viðkvæm
Snæfellsbær og Eyja- og Mikla-
holtshreppur á Snæfellsnesi hafa
verið í viðræðum um sameiningu
frá því í haust. Kristinn Jónasson,
bæjarstjóri í Snæfellsbæ, segir að
viðræðurnar hafi gengið ágætlega
og stefnt sé að atkvæðagreiðslu í
febrúar. Skólamálin eru mikilvæg-
asta og jafnframt viðkvæmasta mál-
ið í viðræðunum þar eins og í við-
ræðum Blönduósbæjar og
Húnavatnshrepps. Tveir litlir
sveitaskólar eru á sunnanverðu
Snæfellsnesi og eiga þeir undir
högg að sækja vegna fækkunar
barna. Kristinn segir að Snæfells-
bær líti þannig á málin að nauðsyn-
legt sé fyrir samfélagið á sunn-
anverðu Snæfellsnesi að hafa einn
öflugan skóla. Ef forystumönnum
auðnist ekki að koma honum upp
segist hann óttast að ekkert skóla-
hald verði þar þegar til framtíðar er
litið. Sú niðurstaða yrði ekki góð
fyrir samfélagið. Ef skólarnir verða
sameinaðir má telja líklegt að Lýsu-
hóll verði fyrir valinu, skólinn þar
er meira miðsvæðis á skólasóknar-
svæðinu, og þá yrði reynt að finna
önnur not fyrir þau miklu mann-
virki sem eru í Laugargerði. Þetta
er enn í umræðunni og engar
ákvarðanir verið teknar.
Bæjarstjórn Grundarfjarðar-
bæjar hefur boðið fulltrúum ann-
arra sveitarstjórna á Snæfellsnesi
til samtals um hugsanlega samein-
ingu alls svæðisins í eitt sveitarfé-
lag. Hefur bæjarstjórnin fengið já-
kvæð viðbrögð en fyrsti fundur
slíks samráðs hefur ekki verið hald-
inn. Þess má þó geta að nokkur
sveitarfélaganna eru upptekin af
öðrum viðræðum. Snæfellsbær og
Eyja- og Miklaholtshreppur eru í
viðræðum, eins og fyrr segir, og
fulltrúar Stykkishólmsbæjar og
Helgafellssveitar eru í óformlegum
viðræðum um sameiningu við Dala-
byggð. Raunar er Dalabyggð á
sama tíma í óformlegum viðræðum
við Húnaþing vestra. Eyjólfur odd-
viti segir að það verði verkefni
nýrra sveitarstjórna að ákveða
framhaldið eftir komandi sveitar-
stjórnarkosningar.
Jarðirnar í sameiginlegan sjóð
Ef aftur er litið til viðræðna sem
gætu leitt til atkvæðagreiðslu um
sameiningu í vetur ber að nefna að
viðræðunefnd Langanesbyggðar og
Svalbarðshrepps hefur lagt til við
sveitarstjórnirnar að gengið verði
til formlegra viðræðna um samein-
ingu. Tillagan hefur verið samþykkt
í hreppsnefnd Svalbarðshrepps en
verður tekin fyrir í sveitarstjórn
Langanesbyggðar á aukafundi 2.
desember. Jafnhliða viðræðum
verður unnið að framtíðarsýn nýs
sveitarfélags þar sem markmiðið
verður að efla byggð á svæðinu.
Auðvelt ætti að vera fyrir þessi
tvö sveitarfélög að renna saman.
Svalbarðshreppur hefur þegar sam-
ið við Langanesbyggð um að annast
rekstur flestra þjónustuþátta. Við-
kvæmt atriði í þessum þreifingum
var hins vegar vilji íbúa í Svalbarðs-
hreppi um að halda verðmætum
laxveiðijörðum utan við samein-
inguna þannig að arður af þeim
nýttist íbúum áfram. Lausnin á
þessu er tillaga um stofnun félags
eða sjóðs í eigu nýs sveitarfélags
sem myndi taka yfir jarðir beggja
sveitarfélaganna og nýta arðinn af
þeim í þágu uppbyggingar.
Þreifingar víðar
Víðar eru þreifingar í gangi. Sem
dæmi má nefna að fulltrúar
Strandabyggðar hafa boðið Dala-
byggð, Húnaþingi vestra, Reykhóla-
hreppi, Árneshreppi og Kaldrana-
neshreppi til viðræðna um
sameiningu. Þessi sveitarfélög hafa
samvinnu um ýmis mál. Ekki er lík-
legt að látið verði reyna á slíkar
stórviðræður fyrr en eftir kosning-
ar. Dalabyggð vill sem dæmi ljúka
fyrst viðræðum sínum við Stykkis-
hólmsbæ, Helgafellssveit og Húna-
þing vestra.
Könnunarviðræður eru hafnar á
Suðurnesjum fyrir forgöngu Voga-
manna. Þar er litið til Reykjanes-
bæjar og Suðurnesjabæjar en einn-
ig hafa komið fram hugmyndir um
að bæta Hafnarfirði inn á þá mynd.
Verið er að kanna möguleika á sam-
einingu Vesturbyggðar og Tálkna-
fjarðar og hugsanlega fleiri sveitar-
félaga.
Febrúar er mánuður sameiningar
- Stefnt að atkvæðagreiðslum um sameiningu sveitarfélaga á þremur til fjórum svæðum á nýju ári
- Sameining kæmi til framkvæmda eftir kosningar í maí - Aðrar viðræður bíða nýrra sveitarstjórna
Atkvæðagreiðslur um sameiningu
sveitarfélaga í febrúar 2022
Íbúafjöldi
Sveitarfélagið Skagafjörður 4.084
Akrahreppur 210
Samtals 4.294
Snæfellsbær 1.679
Eyja- og Miklaholtshreppur 119
Samtals 1.798
Blönduósbær 950
Húnavatnshreppur 372
Samtals 1.322
Langanesbyggð* 504
Svalbarðshreppur* 94
Samtals 598
* Ekki ákveðið
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Varmahlíð Stjórnsýsla og rekstur sameiginlegra verkefna sveitarfélaganna
verður einfaldari ef þau sameinast. Það á til að mynda við um skólamál.
6 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2021
Aldey Unnar Traustadóttir, forseti sveitarstjórnar
Norðurþings, tók í gær fyrstu skóflustunguna að nýju
hjúkrunarheimili á Húsavík. Stungan markar upphaf
framkvæmdanna en Húsheild ehf. sér um jarðvegs-
framkvæmdir. Heimilið verður alls 4.400 fermetrar að
stærð. Ríkið greiðir 85% af framkvæmdakostnaði við
bygginguna, en sveitarfélagið það sem upp á vantar.
Áætlaður kostnaður er um þrír milljarðar.
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Nýtt hjúkrunarheimili rís á Húsavík
Hæstaréttur sýknaði í gær ríkið af
kröfu Ásbjarnar Ólafssonar ehf. um
endurgreiðslu á rúmum 17 milljón-
um króna sem fyrirtækið hafði innt
af hendi vegna greiðslna fyrir toll-
kvóta.
Fjárhæðirnar sem fyrirtækið
hafði innt af hendi til ríkisins voru
vegna greiðslna fyrir tollkvóta vegna
innflutnings á landbúnaðarafurðum
frá ríkjum Evrópusambandsins sem
ráðherra úthlutaði honum á grund-
velli búvörulaga og tollalaga.
Stjórnvöld hafi ekki haft svig-
rúm til að ákvarða gjaldið
Fyrir Hæstarétti laut ágreiningur
málsins að því hvort ákvæði búvöru-
laga, eins og þau hljóðuðu á þeim
tíma sem atvik málsins gerðust, teld-
ist fullgild skattlagningarheimild og
þá hvort heimild ráðherra til að setja
reglugerð um úthlutun tollkvóta
hefði falið í sér framsal skattlagning-
arvalds og þar með hvort álagning
gjaldsins hefði samrýmst 40. og 77.
gr. stjórnarskrárinnar, en þau
ákvæði lúta að skattlagningu.
Í dómi Hæstaréttar kom fram að
við útboð á tollkvótum á árinu 2018
hefðu ráðherra og önnur stjórnvöld
ekki haft neitt það svigrúm sem máli
skipti til að ákveða hversu hátt gjald
fyrirtækið greiddi fyrir tollkvótann,
breyta því eða um önnur meginatriði
skattheimtunnar.
Bar að taka besta boðinu
Þá taldi Hæstiréttur að ekki yrði
ráðið af ákvæðum búvörulaga að
ráðherra hefði í raun haft val um
aðra útfærslu gjaldtökunnar en að
kalla eftir tilboðum á jafnræðis-
grundvelli og taka því boði sem hæst
væri.
Komst Hæstiréttur að þeirri nið-
urstöðu að gild skattlagningarheim-
ild hefði legið til grundvallar þeirri
gjaldtöku sem fólst í greiðslu fyrir-
tækisins fyrir þá tollkvóta sem málið
laut að. Ríkið var því sýknað af kröfu
fyrirtækisins.
Ríkið sýknað af
17 milljóna kröfu
- Ágreiningur um skattlagningarheimild
Morgunblaðið/Eggert
Skattur Íslenska ríkið var sýknað
af kröfu Ásbjarnar Ólafssonar ehf.