Fréttablaðið - 19.01.2022, Blaðsíða 20

Í sam-
komu-
laginu er
kveðið
á um að
rekstrar-
öryggi á
Reykja-
víkurflug-
velli verði
tryggt.
Við
umfjöllun
um tekju-
stofna
sveitar-
félaganna
er afar
brýnt að
hafður sé
í huga stöð-
ugleiki í
fjármálum
þeirra og
að fjallað
sé um Jöfn-
unarsjóð
sveitar-
félaga á
ábyrgan
hátt.
Í innanlandsflugvallakerfinu gegnir
Reykjavíkurf lugvöllur lykilhlut-
verki, því hann tryggir gott aðgengi
íbúa á landsbyggðinni að höfuð-
borginni og öfugt. Einnig er öryggis-
hlutverk hans varðandi sjúkraflutn-
inga óumdeilt.
Árið 2019 gerðu samgönguráð-
herra og borgarstjóri samkomulag
sem kveður á um að Reykjavíkur-
f lugvöllur verði á sínum stað til
ársins 2032. Í samkomulaginu er
kveðið á um að rekstraröryggi á
Reykjavíkurflugvelli verði tryggt,
meðal annars með eðlilegu við-
haldi og endurnýjun mannvirkja, og
miðað við að völlurinn geti áfram
þjónað innanlandsflugi á fullnægj-
andi hátt þar til nýr f lugvöllur sé
tilbúinn.
Nú hyllir undir að framkvæmdir
í nýja Skerjafirði hefjist. Rétt er
að geta þess í þessu sambandi að
Reykjavíkurborg hefur átt sam-
tal við Isavia Innanlandsflugvelli
um verkefnið. Á þeim fundum og
í þeim samskiptum höfum við
gert borgaryfirvöldum grein fyrir
áhyggjum okkar um möguleg áhrif
þessara fyrirhuguðu framkvæmda á
rekstur flugvallarins og þá sérstak-
lega nýtingu hans.
Starfsemi stórvirkra vinnuvéla
á framkvæmdasvæðinu og þunga-
f lutningar á milli Einarsness og
f lugbrautar 13 mun hafa áhrif
á öryggi loftfara, til dæmis með
aukinni hættu á foki jarðefna og
smáhluta inn á f lugbraut. Notkun
byggingarkrana nærri öryggissvæði
flugvallarins mun að auki hafa tak-
markandi áhrif á reksturinn.
Fyrirhugað er að byggja hljóð-
mön á milli nýja hverfisins og flug-
brautar til að bæta hljóðvist þar
Flugöryggi á Reykjavíkurflugvelli verði tryggt
Sigrún Björk
Jakobsdóttir
framkvæmdastjóri
Isavia Innanlands-
flugvalla
Ávallt þarf að gæta þess að umræða
um fjármál sveitarfélaganna byggi
á hlutlægum og málefnalegum
grunni og að ekki sé vegið að þeim
rétti sveitarfélaga á Íslandi til sjálf-
stjórnar sem þeim er tryggður sam-
kvæmt íslensku stjórnarskránni,
þar með töldum heimildum þeirra
samkvæmt lögum til mishárrar
álagningar skatta.
Við umfjöllun um fjármál sveitar-
félaga á Íslandi koma málefni Jöfn-
unarsjóðs sveitarfélaga jafnan til
tals. Af og til, sérstaklega á tímum
sem sveitarfélögin eiga erfitt með að
ná endum saman, er það sjónarmið
reifað að ef sveitarfélag nýtir ekki
útsvarshlutfall sitt að fullu, eigi að
skerða framlög þess úr jöfnunar-
sjóðnum sem nemur vannýttum
útsvarstekjum.
Ávallt þarf að gæta þess að
umræða um fjármál sveitarfélag-
anna byggi á hlutlægum og mál-
efnalegum grunni og að ekki sé
vegið að þeim rétti sveitarfélaga á
Íslandi til sjálfstjórnar sem þeim
er tryggður samkvæmt íslensku
stjórnarskránni, þar með töldum
heimildum þeirra samkvæmt lögum
til mishárrar álagningar skatta.
Fjármögnun Jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga er rek-
inn í þremur sjálfstæðum einingum.
Almenni hlutinn er fjármagnaður
af ríkissjóði en grunnskólahlutinn
og sá hluti sjóðsins sem snýr að mál-
efnum fatlaðs fólks, er fjármagnað-
ur af sveitarfélögunum með hluta af
lögbundnum útsvarstekjum þeirra.
Í Árbók sveitarfélaga er að finna
nákvæmar upplýsingar um hlut-
deild Jöfnunarsjóðs í útsvarstekjum
sveitarfélaganna. Stundum er því
reyndar haldið fram að þetta sé í
raun ekki framlag sveitarfélaganna
því þetta fé hafi enga viðkomu í
sveitarsjóðunum á leið sinni í Jöfn-
unarsjóðinn. Það sjónarmið er hins
vegar á skjön við ákvæði laga um
tekjustofna sveitarfélaga og reglu-
gerð um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga.
Þar segir að auk ríkisins fjármagni
sveitarfélögin Jöfnunarsjóðinn með
hlutdeild í útsvarstekjum sínum.
Mikilvægt er að fram komi að
árlegt fjárframlag sveitarfélaga til
Jöfnunarsjóðs er algerlega óháð
því álagningarhlutfalli útsvars sem
sveitarfélögin leggja á. Árlegt fram-
lag hvers sveitarfélags miðast ein-
göngu við álagningarstofn útsvars í
viðkomandi sveitarfélagi ár hvert og
er fastsett 1,76% af þeim stofni, þar af
0,77% vegna reksturs grunnskólanna
og 0,99% vegna málefna fatlaðs fólks.
Lögbundnir tekjustofnar sveitar-
félaga eru útsvar, fasteignaskattur
og f ramlög úr Jöf nunarsjóði
sveitarfélaga. Með því að tilgreina
hámark og lágmark heimildar til
álagningar útsvars er í lögum um
tekjustofna sveitarfélaga beinlínis
gert ráð fyrir mismunandi skatta-
álögum milli sveitarfélaga. Það er
því á allan hátt óeðlilegt að skerða
hlutdeild sveitarfélags í einum til-
teknum lögbundnum tekjustofni,
sé einhver annar þeirra ekki full-
nýttur. Samkvæmt Árbók sveitar-
félaga 2021 lögðu 17 sveitarfélög
ekki á 14,52% hámarksútsvar og
einungis sjö þeirra fullnýttu heim-
ild (0,625%) til álagningar fast-
eignaskatts á íbúðarhúsnæði 2021.
Það er býsna stór hluti sveitarfélaga
á Íslandi sem fullnýtir ekki tekju-
stofna sína.
Drjúgt framlag Garðabæjar til
fjármögnunar Jöfnunarsjóðs
Af 20 stærstu sveitarfélögum lands-
ins lagði Seltjarnarnesbær mest af
útsvarstekjum sínum til fjármögn-
unar Jöfnunarsjóðs á íbúa á hverju
einasta ári á árunum 2016-2020
(2021 er enn óbirt). Næsthæsta fjár-
hæð á hvern íbúa á þessu tímabili
lagði Garðabær til fjármögnunar
sjóðsins.
Net tó h lutdei ld Jöf nu na r-
sjóðs sveitarfélaga í lögbundnum
útsvars tekjum Garðabæjar, það
er umfram þegin jöfnunarfram-
lög Garðabæjar úr sjóðnum, nam
718 milljónum króna á árinu 2021,
verður um 850 milljónir króna á
árinu 2022 og á tímabilinu 2013-
2022 nam hlutdeild Jöfnunarsjóðs-
ins í útsvarstekjum Garðabæjar
umfram þegin framlög Garðabæjar
úr sjóðnum, 4,3 milljörðum króna,
að undanskildu sérstöku framlagi
vegna sameiningar Garðabæjar og
Álftaness.
Þetta dr júga nettó f ramlag
Garðabæjar fer til fjármögnunar
þess hluta Jöfnunarsjóðs sem snýr
að rekstri grunnskóla og málefnum
fatlaðs fólks. Það byggir á sam-
komulagi ríkis og sveitarfélaga
vegna yfirtöku sveitarfélaganna á
öllum rekstri grunnskólanna 1996
og yfirtöku sveitarfélaganna á mál-
efnum fatlaðs fólks 2011.
Úr hinum almenna hluta Jöfn-
unarsjóðs eru veitt tekjujöfnunar-
framlög og útgjaldajöfnunarfram-
lög. Á þeim undanförnu 25 árum
sem birt talnaefni Jöfnunarsjóðsins
nær til, hefur Garðabær aldrei feng-
ið tekjujöfnunarframlag úr sjóðn-
um, enda fær sveitarfélag sem ekki
nýtir útsvarshlutfall sitt að fullu
ekki slíkt framlag. Komið hefur til
umræðu að skerða einnig útgjalda-
jöfnunarframlög til sveitarfélaga
sem ekki nýta útsvarshlutfall sitt
að fullu, þar sem ríkið fjármagnar
þessa tilteknu einingu sjóðsins.
Þegar horft er til Jöfnunarsjóðs í
heild sinni væri skerðing annarra
jöfnunarframlaga en tekjujöfnun-
arframlags óásættanleg fyrir sveit-
arfélag eins og Garðabæ, sem, þrátt
fyrir að nýta sér ekki heimild til að
leggja hámarksálögur á íbúa sína,
leggur hlutfallslega meira til Jöfn-
unarsjóðsins af sínum lögbundnu
útsvarstekjum en öll önnur sveitar-
félög landsins, að Seltjarnarnesbæ
undanskildum.
Mun skilvirkara fyrir sveitar-
stjórnarstigið í landinu er að halda
áfram að hagræða í rekstri með
sameiningu sveitarfélaga og vinna
þannig að því að minnka fjárútlát
Jöfnunarsjóðs, öllum sveitarfélög-
um til hagsbóta.
Stöðugleiki í fjármálum
sveitarfélaganna
Opinber umræða um málefni
sveitar félaga er mikilvæg. Við
umfjöllun um tekjustofna sveitar-
félaganna er afar brýnt að hafður
sé í huga stöðugleiki í fjármálum
þeirra og að fjallað sé um Jöfnunar-
sjóð sveitarfélaga á ábyrgan hátt.
Í stað þess að eyða orku í inn-
byrðis deilur um þann lögbundna
tekjustofn sveitarfélaganna sem
framlög úr Jöfnunarsjóði eru, ættu
kjörnir fulltrúar sveitarfélaganna
og forystufólk Sambands íslenskra
sveitarfélaga að leggjast á eitt um
að styrkja f járhagslegan grunn
allra sveitarfélaga landsins með
því að leiða til lykta viðræður við
ríkið um leiðrétt framlag vegna
málefna fatlaðs fólks. Þar hallar á
sveitarfélögin um marga milljarða
króna árlega, eins og sýnt hefur
verið fram á af hálfu sambandsins.
Við þurfum stöðugt að minna
okkur á að lægri skattaálögur á
íbúa en hámarksheimildir kveða á
um, eru ekki vannýttir tekjustofnar
og að „útsvarstekjur sem sveitar-
félag getur af lað en eru felldar
niður“ eru eign íbúanna og hækka
ráðstöfunartekjur heimilanna. n
Umræða á villigötum um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga
Gunnar Valur
Gíslason
bæjarfulltrúi í
Garðabæ
– notaður verður jarðvegur af f lug-
vallarsvæðinu í mönina. En hafa
verður í huga að háreist mön getur
haft áhrif á vindafar á flugbrautar-
svæðinu, það er, framkallað logn
eða óvænt vindafar. Jafnframt getur
yfirborðsvatn af breyttu landslagi
kallað fram nýjar brautaraðstæður,
til að mynda ísingu á braut.
Við getum af þessum sökum ekki
setið hjá á meðan verið er að undir-
búa framkvæmdir í næsta nágrenni
við Reykjavíkurflugvöll, sem valdið
geta því að ekki verði hægt að þjóna
innanlandsf lugi með sama hætti
og gert var við undirritun sam-
komulagsins. Við hjá Isavia Innan-
landsflugvöllum, sem starfrækjum
Reykjavíkurf lugvöll á grundvelli
þjónustusamnings við íslenska
ríkið, finnum okkur knúin til að
standa vörð um þá þjónustu sem
okkur er falið að veita. Því er mikil-
vægt að við bendum á þau áhrif sem
geta orðið af fyrirhuguðum fram-
kvæmdum þannig að allir séu vel
upplýstir um áhrif þeirra. n
16 Skoðun 19. janúar 2022 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ