Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1991, Page 139
Tilnamnet mannvitsbrekka
av Else Mundal
Tilnamnet mannvitsbrekka er knytt til to kvinner i norrøne kjelder.
Den eine av desse, ei ÅstriSr mannvitsbrekka, er kjend berre frå Land-
ndmabok (Sturlubok kap. 284 og 319 og Hauksbok kap. 279). Den andre
kvinna med dette tilnamnet, Jorunn mannvitsbrekka, er kjend både
frå Laxdoela saga, Eyrbyggja saga, Oldfs saga Tryggvasonar in mesta og
frkLandndmabdk. Ho er dotter til landnåmsmannen Ketill flatnefr, og
ho har systrene Au6r (Unnr) in djupubga og borunn hyrna.
Tilnamnet mannvitsbrekka er seinast utførleg omtala av Mattias
Tveitane i ein artikkel »Jorunn mannvitsbrekka«1. Tveitane meiner at
den ÅstriSr som har tilnamnet mannvitsbrekka, har fått det ved ein
avskrivarfeil. To av dei stadene ho er nemnd i Landnamabok, er ho
nemleg omtala i nærleiken av Jorunn mannvitsbrekka. Men dette er eit
noko ope spørsmål. Det spelar heller ikkje større rolle i vår saman-
heng. Tilnamnet er like interessant anten det er knytt til ei eller to
kvinner.
I den nemnde artikkelen argumenterer Tveitane mot den tradisjo-
nelle tolkinga av tilnamnet: ‘weisheitsklippe’, ei tolking som går atten-
de til Hugo Gering,2 og til den tilsynelatande svært nærståande
tolkinga til Finnur Jénsson: ‘Mandevids (menneskeforstands) brink’.3
Tveitane sluttar seg til ei mindre kjend og mindre akseptert tolking av
tilnamnet: ‘Månnerwitzbrecherin’. Dette er ei tolking som går attende
dl Konrad Maurer.4
1 Mattias Tveitane: »J6runn mannvitsbrekka«, Bibliotheca Amamagnæana XXV,
Opuscula Vol.II,2, København 1977, s. 254-267.
2 Hugo Gering: Anmålan av »Ordbog over det gamle norske Sprog af dr. Johan Fritz-
ner«, Arkiv for nordisk filologi X, Lund 1894, s. 395.
3 Finnur Jonsson: Tilnavne i den islandske oldlitteratur, Aarbøger for Nordisk
Oldkyndighed og Historie, København 1907, s. 243.
4 Konrad Maurer: Die Bekehrung des Norwegischen Stammes zum Christentume Bl,
Miinchen 1855, s. 96, note 18.