Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1996, Side 319
303
ske niveau. Forstår man ordet sandhet som en betegnelse for Gud (jf.
ndf.), bliver tekstens udsagn at den der ofte nævner Gud uden grund,
overtræder det andet bud, og det har næppe nogen sinde tilhørt den ret-
te lære at man gerne må bande, blot det ikke sker ofte.
En udgavelæsemåde der giver urimelig og ellers tilsyneladende slet
ingen mening, fristes man til at prøve mod håndskriftet. I tilfældet hop-
tæ får prøven det resultat at også hoxtæ er en i høj grad mulig læsning. I
senmiddelalderlig kursiv ligger bogstaverne p og x som bekendt særde-
les tæt på hinanden (jf. Kroman 1943:77 og fx skriftprøverne hos Cap-
pelli 1973:256, 401), således også i den hånd der bl.a. har indført skrif-
tespejlet i AM 75 8vo; men ved nærmere betragtning kan man godt ane
forskel, idet p gennemgående synes skrevet som et mod venstre svagt
hældende skaft med tilføjet bue mod højre, mens x i al fald stedvis er
skrevet i ét træk som en sløjfe og næppe har så lodret underlængde som
p (jf. Kroman loc. cit.). Selv om det potentielle x her måske afviger en
smule fra normalen, bl.a. ved sin betragtelige underlængde, der sikkert
er betinget af positionen nederst på siden (246v), er der ringe tvivl om
at det nok så godt opfylder kriterierne for identifikation med x som for
identifikation med p.
Læser man x, ophæves den genstridige relativering af det andet bud
som p-læsningen kunne synes at indebære. Meningen bliver blot den
velkendte at man ikke uden grund må nævne den højeste sandhed, d.v.s.
Gud, ved navn.
Hoxtæ lader sig usøgt tolke som manifestation af den gamle enstave-
de superlativ af adjektivet gammeldansk høgh, med GG’s normalise-
ring: høxtær, som endnu er kurant i kilder fra anden halvdel af det 15.
århundrede (jf. eksempelmaterialet GG 4:134). At vokalen er skrevet o,
skal man ikke lade sig distrahere af. Uanset hvordan dette o skal forkla-
res - ved glemt eller afslidt gennemstregning, påvirkning fra fremmed
ortografi eller depalatalisering (jf. især Hansen 1962:159-162) - , fin-
des der sikre paralleller i det nærmeste nabolag (hvoraf Karl Martin
Nielsen øjensynlig har henregnet én til én forklaring, andre til en anden,
siden han snart retter fra o til ø, snart lader o blive stående), jf. bl.a.
snodhet Bønneb. 3:164.24 note (rettet til snødhet) til gammeldansk
snøthhet ‘ondskab’ og loptæ ibid. 166.8 til gammeldansk lyfte ‘løfte’.
Identifikationen af Gud og sandhed er velkendt i middelalderlig teo-
logi, hvad sikkert især skyldes kirkefaderen Augustin. Det er ligefrem
sagt om hans tænkning at den kredsede om sandheden som ingen anden