Fréttablaðið - 19.04.2022, Blaðsíða 12

Þann 30. mars hélt Fjölmennt,
símenntunar- og þekkingarmið-
stöð ráðstefnuna Nám er fyrir
okkur öll. Um 200 manns sóttu ráð-
stefnuna sem var bæði kraftmikil
og árangursrík. Guðmundur Ingi
Guðbrandsson, félags- og vinnu-
markaðsráðherra, f lutti ávarp í
upphafi ráðstefnu. Það var ánægju-
legt og uppörvandi að hlusta á ráð-
herra segja að fram undan sé endur-
skoðun laga um framhaldsfræðslu
þar sem unnið verði að fjölbreyttu
og aðgengilegu námi fyrir alla, alla
ævi. Hann sagði jafnframt, og ég tek
undir það, að menntun og aðgangur
að námi sé eitt öflugasta tækið sem
beita má til jöfnuðar í samfélaginu.
Ég bind því vonir við að fram undan
séu aukin tækifæri fyrir fatlað fólk,
bæði hvað varðar nám og atvinnu
og ég sé mikil tækifæri í því að
mennta- og atvinnumál fatlaðs fólks
séu undir sama ráðuneyti.
Markmið ráðstefnunnar var að
hlusta á óskir og væntingar fatlaðs
fólks til náms eftir að formlegu
námi lýkur. Lára Þorsteinsdóttir
flutti erindið Ég vil breyta sögunni
þar sem hún sagði frá draumum
sínum um að fara í nám í sagnfræði.
Í dag á hún ekki möguleika á því.
Karen Axelsdóttir ræddi um fleiri
tækifæri til menntunar. Kolbeinn
Jón Magnússon, Margrét M. Norð-
dahl og Þórir Gunnarsson ræddu
saman um mikilvægi listmennt-
unar og baráttuna fyrir aðgengi
að menntun, en draumur þeirra
Kolbeins og Þóris er að stunda list-
nám við Listaháskólann. Anna
Rósa Þrastardóttir, sem er nemandi
á starfsbraut framhaldsskóla, f lutti
erindið Framtíð fyrir fatlaða. Í
erindi hennar kom fram hversu fá
tækifæri fatlað fólk hefur á námi
eftir að framhaldsskóla lýkur. Eftir
kaffihlé var unnið í hópum þar sem
öllum ráðstefnugestum gafst kostur
á að koma óskum sínum á fram-
færi. Ef niðurstöður ráðstefnunnar
eru dregnar saman má í stuttu máli
segja að óskir fatlaðs fólks eru alveg
þær sömu og annarra. Þau vilja eiga
kost á fjölbreyttu námi.
En hvers konar nám erum við að
tala um? Gróflega má skipta því í
fjóra f lokka. Atvinnutengt nám,
nám í háskóla, nám við almennar
menntastofnanir sem bjóða nám
fyrir fullorðið fólk og tómstunda-
tengt nám.
Á síðasta ári hóf Fjölmennt mark-
visst samstarf við Atvinnu með
stuðningi og fram undan er sam-
starf við Fræðslumiðstöð atvinnu-
lífsins. Þetta eru mjög ánægjuleg
skref og munu örugglega fjölga
tækifærum fatlaðs fólks til atvinnu-
tengds náms.
Í dag er boðið upp á eina náms-
braut í Háskóla Íslands, diplóma-
nám fyrir fólk með þroskahömlun á
menntavísindasviði. Þetta er metn-
aðarfullt nám og hefur opnað leiðir
til atvinnu hjá þeim sem stundað
hafa það nám. Nú þarf að gera átak
í því að fjölga námstækifærum
í háskóla, ekki bara við Háskóla
Íslands heldur líka aðra háskóla,
bæði á höfuðborgarsvæðinu og á
landsbyggðinni. Ég vil líka nefna
myndlistanámið í Myndlistaskóla
Reykjavíkur, þar hefur undanfarin
ár verið boðið upp á nám fyrir fatlað
fólk, frábært nám sem vonandi
verður áfram í boði.
Þegar ég tala um nám við almenn-
ar menntastofnanir á ég við nám
við ýmsa skóla sem bjóða upp á
nám fyrir fullorðið fólk. Hér má til
dæmis nefna tölvuskóla, málaskóla,
dansskóla og svo mætti áfram telja.
Fjölmennt hefur í gegnum árin átt
í farsælu samstarfi við ýmsa skóla
af þessu tagi og við þurfum að auka
það.
Það má ekki gleyma tómstunda-
tengda náminu. Ég hef úr mörgu að
velja ef mig langar að fara á nám-
skeið til að auka þekkingu mína og
lífsgæði. Þannig á það líka að vera
hjá fötluðu fólki.
Sá hópur sem stundar nám hjá
Fjölmennt er mjög ólíkur. Nám sem
hentar einum hentar kannski ekki
öðrum. Sumir geta stundað nám
í hópi á meðan aðrir þurfa einka-
kennslu. Við megum ekki gleyma
þeim sem eru í námi til að auka lífs-
gæði sín og þeim hópi sem hefur
miklar stuðningsþarfir og á erfitt
með að sækja sinn rétt. Það hafa
ekki allir áhuga á að fara í háskóla
eða atvinnutengt nám og þá verðum
við að bjóða upp á fjölbreytt nám-
skeið fyrir þann hóp.
Ísland hefur undirritað ýmsa
alþjóðlega sáttmála sem segja
að það eigi allir að geta menntað
sig. Það er til dæmis alveg skýrt í
24. grein í Samningi Sameinuðu
þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.
Þar segir að aðildarríki að samn-
ingnum skuli tryggja að fötluðu
fólki sé gert kleift að hefja almennt
nám á háskólastigi og að fá aðgang
að starfsþjálfun, fullorðinsfræðslu
og símenntun án mismununar og til
jafns við aðra. Og það á að tryggja
að fatlað fólk fái viðeigandi aðlögun.
Það er nefnilega ekki nóg að opna
skólana, fólk á rétt á að fá þá aðstoð
sem það þarf.
Menntastefna íslenskra stjórn-
valda til ársins 2030 byggist á ein-
kunnarorðunum Framúrskarandi
menntun alla ævi. Fimm stoðir eiga
að styðja við framtíðarsýnina og
fyrsta stoðin er að allir eigi að hafa
jöfn tækifæri til menntunar.
Það er sem sagt búið að ákveða að
allir hafi sama rétt svo nú er bara að
láta verkin tala!
Að endingu vil ég vitna í fyrir-
lesarana á ráðstefnunni, breytum
sögunni með Láru, gefum Karen
fleiri tækifæri til menntunar, látum
drauma Kolbeins og Þóris rætast og
vinnum að framtíð fyrir fatlaða með
Önnu Rósu. n
Horft fram á veginn
Helga
Gísladóttir
forstöðumaður
Fjölmenntar
Mikil umræða hefur sprottið upp í
kringum ákvörðun stjórnar Eflingar
um að segja öllu starfsfólki skrifstof-
unnar upp. Ákvörðunin hefur verið
skýrð af formanni Eflingar þannig að
ekkert annað hafi verið í stöðunni,
þar sem breyta eigi skipulagi og end-
urskoða starfslýsingar starfsmanna.
Að mínu mati er það röng afstaða,
það eru alltaf valmöguleikar í öllum
kringumstæðum. Þeir eru ekki endi-
lega auðveldir en alltaf ber að hafa í
huga að aðgát sé höfð í nærveru sálar.
Fyrirtæki beita oftast hópupp-
sögnum þegar fækka á fjölda manns
og ekki endurráða í störf þeirra.
Þetta er gert í hagræðingarskyni og
oft af illri nauðsyn. Fyrir starfsmann
er uppsögn á starfi alltaf áfall, það
kippir stoðum undan fjárhagslegu
öryggi og stöðu í samfélaginu. Eins
einkennilega og það hljómar, getur
hópuppsögn í vissum tilfellum veitt
einstaklingnum ákveðið skjól, þar
sem starfsmenn styðja við hvern
annan í ferlinu og samfélagið sýnir
einstaklingum sem í því lenda meiri
jákvæðni.
Að mínu mati á aldrei að beita
hópuppsögn þegar endurskoða á
skipulag í rekstri. Það hljómar ein-
kennilega að segja fólki upp og hvetja
það til að sækja um aftur. Hér reynir
á stjórnendur að vera stjórnendur.
Flest starfsfólk leggur ríka áherslu á
að halda starfi vegna þess óöryggis
sem atvinnuleysi skapar. Það er mín
reynsla að aldrei eigi að beita afli.
Þótt stjórnendur hafi völd sé ekki
vænlegt til árangurs að beita því.
Stjórnendur eiga að hafa framtíðar-
sýn og það reynist oft mjög farsælt
að leyfa starfsfólki að taka þátt í að
móta hana. Mikilvægasti þátturinn
í góðum stjórnarháttum er að sýna
samstarfsfólki virðingu, vera hrein-
skiptinn, heiðarlegur og upplýsa
starfsfólkið. Ef leita á nýrra lausna
við að sinna starfinu þá sé farsælt að
hlusta á þá sem mesta reynslu hafa
og gefa öllum kost á að eiga hlut í því
breytingaferli sem fram undan er.
Þegar fyrir liggur að breyta eigi
ákveðnum þáttum í ráðningarsam-
bandi starfsmanna er hægt að segja
upp þeim þáttum með eðlilegum
uppsagnarfresti, en það er ekki þar
með sagt að segja þurfi upp ráðn-
ingarsambandinu að fullu. Einnig
er hægt að velja að breytingaferli
nái yfir ákveðið tímabil og að nýir
starfsmenn séu ráðnir inn á nýjum
forsendum. Hér er þetta tekið sem
dæmi en ótal lausnir finnast sem
hægt er að nota ef viljinn er fyrir
hendi.
Ef lokaniðurstaða er að eigi að
segja starfsmanni upp er það lág-
markskurteisi að sýna viðkomandi
þá virðingu að það sé gert á ein-
staklingsvísu þar sem starfsmaður
er upplýstur um forsendur upp-
sagnar og afleiðingar. Fyrir f lesta
er uppsögnin mjög stórt áfall og
því þarf eftirfylgni að eiga sér stað í
framhaldi. Hér þurfa stjórnendur að
styðja við starfsfólk og vera til stað-
ar. Að senda starfsfólki uppsagnar-
bréf í tölvupósti að næturlagi er að
mínu mati misbeiting valds. Hér eru
stjórnendur Eflingar ekki að veita
gott fordæmi fyrir atvinnurekendur
þessa lands. Sem betur fer eru þeir
flestir komnir miklu lengra í góðum
stjórnarháttum og getur stjórn Efl-
ingar litið til fyrirmyndarfyrirtækja
VR um hvernig standa beri að skipu-
lagsbreytingum. n
Völd eða virðing
Hugmynd okkar í Viðreisn um að
stofna leikskóla fyrir Landspítala
hefur fangað athygli margra og
sitt sýnist hverjum. Það er eðlilegt
þegar talað er fyrir nýjungum og
kerfisbreytingum sem þessum.
Í því samhengi er mikilvægt að
árétta að við erum að tala um
alvöru leikskóla en ekki bara
gæslu. Leikskóla þar sem börn
munu fá gæðamenntun og dvelja
í klukkustundum jafnlengi og á
öðrum leikskólum, hvort sem litið
er til innan dags eða viku. Foreldrar
myndu aldrei sætta sig við annað
og pólitísk forysta á að halda uppi
merkjum gæðaleikskóla, með hags-
muni barna að leiðarljósi.
Kennaraforystan virðist hafa
túlkað hugmyndina á þann hátt
að um útvatnaðan leikskóla væri
að ræða, þar sem fram færi fyrst og
fremst gæsla fyrir börn. Við í Við-
reisn myndum aldrei svíkja börn
um þá gæðamenntun sem þau eiga
rétt á. Ég veit, eftir að hafa stýrt
leikskólum í gegnum miklar breyt-
ingar, þar sem við til að mynda
styttum vinnuvikuna verulega í
góðu samráði við starfsfólk, að það
er mikill kraftur í leikskólakennur-
um og öðrum starfsmönnum leik-
skóla. Þarna fann ég skapandi af l
sem getur byggt upp sveigjanlegra
leikskólakerfi sem hentar f leirum,
án þess að gefa eftir í kröfum, ef þau
fá til þess tækifæri.
Sveigjanlegur leikskóli
Leikskóli Landspítalans yrði frá-
brugðinn öðrum leikskólum að
því leyti að sveigjanleiki hans yrði
meiri. Þarna væri skóli sem opnar
um 7.00 á morgnana og er opinn
til 19.00, alla daga. Það að leik-
skóli opni aðeins fyrr og sé opinn
fram að kvöldmat kollvarpar ekki
hugmyndinni um hvað leikskóli
er. Foreldrar barna sem starfa á
sjúkrahúsinu munu líkt og allir for-
eldrar gera miklar kröfur um gæði
leikskólans. Þeim kröfum verður
mætt. Mikilvægt er líka að árétta að
dvalartími barna verður sá sami og
gengur og gerist annars staðar. Eina
sem breytist er hvenær, innan dags-
ins, börnin eru á leikskólanum.
Hvað er börnum fyrir bestu?
Sveigjanleiki í starfi leikskóla er
barni fyrir bestu. Hann er líka fjöl-
skyldum fyrir bestu. Þessi sveigjan-
leiki hjá leikskólum gefur þessum
fjölskyldum festu og stöðugleika.
Þessi börn þurfa vistun á þessum
tíma, hvort sem leikskólinn bregst
við því eða ekki. Með því að fella
alla leikskóla í sama formið, án þess
að huga að þörfum fjölskyldna og
barna, er því í raun verið að lengja
vistunartíma barna. Á sama tíma
er verið að bjóða þeim upp á dag-
vist, sem flokkast myndi sem gæsla,
í stað þess að leyfa þeim að njóta
gæðamenntunar. Það er ekki börn-
unum fyrir bestu.
Það kemur því á óvart að kenn-
araforystan setji sig upp á móti
þessari hugmynd sem felur í sér
gríðarlega aukin lífsgæði fyrir börn
og barnafjölskyldur. Það eru líka
hagsmunir kennarastéttarinnar að
það sé aukinn fjölbreytileiki þegar
kemur að starfsumhverfi kennara.
Með auknum fjölbreytileika hafa
kennarar meira val og það er gott.
Landspítalaleikskóli
er góð hugmynd
Það að opna sérstakan leikskóla fyrir
Landspítalann er góð hugmynd. Hún
er góð því fólkið sem vinnur á spítal-
anum segir að hún sé góð. Hún er góð
því þannig er hægt að koma betur til
móts við börn og fjölskyldur þeirra
sem vinna vaktavinnu.
Þetta er góð hugmynd því það
eru að langstærstum hluta konur
sem vinna þessa vaktavinnu.
Þetta er góð hugmynd því fólk sem
vinnur vaktavinnu á Landspítala
fórnar miklu fyrir okkur hin og
við verðum að koma betur til móts
við þau. Við viljum að heilbrigðis-
kerfið sé til staðar hvort sem við
veikjumst eða verðum fyrir slysi
um helgar, á nóttinni eða á virkum
degi. Það hræðir okkur öll ef ekki
er hægt að tryggja öryggi okkar. Á
Landspítalanum blasir við mikil
mannekla, þar sem fólk gefst upp,
hættir og færir sig í önnur störf.
Það er fátt eða ekkert sem styður
fjölskyldur sem vinna vaktavinnu
á Landspítalanum. Því þarf að
breyta.
Hugmyndin er góð því slíkur
leikskóli styður við stöðugleika í
lífi barna. Hún er góð því svona
skóli dregur úr álagi fjölskyldna
sem er mikið fyrir. Líf fólks sem
færir fórnir vegna vaktavinnu þarf
að verða einfaldara og betra. Þann-
ig tryggjum við gæði þjónustu á
sjúkrahúsinu og drögum úr líkum
á manneklu.
Við í Viðreisn viljum að kerfið
lagi sig að börnum og fólki en ekki
öfugt. Með auknum sveigjanleika
kerfisins er hægt að byggja betri
borg fyrir börn. n
Alvöru leikskóli
fyrir Landspítala
Ég bind því vonir við
að fram undan séu
aukin tækifæri fyrir
fatlað fólk, bæði hvað
varðar nám og atvinnu
og ég sé mikil tækifæri
í því að mennta- og
atvinnumál fatlaðs
fólks séu undir sama
ráðuneyti.
Margrét
Guðmundsdóttir
varaformaður
stjórnar Festis.
Ef lokaniðurstaða er að
segja eigi starfsmanni
upp er það lágmarks-
kurteisi að sýna við-
komandi þá virðingu
að það sé gert á ein-
staklingsvísu þar sem
starfsmaður er upplýst-
ur um forsendur upp-
sagnar og afleiðingar.
Þórdís Jóna
Sigurðardóttir
skipar 3. sæti á
lista Viðreisnar í
Reykjavík
Hugmyndin er góð því
slíkur leikskóli styður
við stöðugleika í lífi
barna. Hún er góð því
svona skóli dregur úr
álagi fjölskyldna sem
er mikið fyrir.
12 Skoðun 19. apríl 2022 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ