Fréttablaðið - 09.08.2022, Blaðsíða 4

Að sögn Grettis Gauta-
sonar, staðgengils
upplýsingafulltrúa
Isavia, hefur erindi
vegna hugsanlegs flugs
easyJet ekki borist
fyrirtækinu.
ÞVERHOLT 6 • 270 MOSFELLSBÆR • S. 590 2300
OPIÐ VIRKA DAGA 10-17 • LOKAÐ LAUGARDAGA JEEP.IS • ISBAND.IS
PLUG-IN HYBRID
RAFMAGNAÐUR
OG VATNSHELDUR
EIGUM BÍLA TIL AFHENDINGAR STRAX!
Farðu yfir ár og vötn af festu og öryggi með
Jeep® Wrangler Rubicon Plug-In Hybrid.
Rafmagnaður kraftur hvert sem leið þín liggur.
Líftölur lunda við Íslands-
strendur eru hærri en hingað
til hefur verið talið. Margt
bendir til að kísilskortur í hafi
kunni að hafa mikil áhrif á
tímasetningu vistkerfa.
ninarichter@frettabladid.is
UMHVERFISMÁL Dr. Erpur Snær Han-
sen, líffræðingur hjá Náttúrustofu
Suðurlands, segir íslenska sérfræð-
inga hafa vanmetið líftölur lundans
fram að þessu, samkvæmt niður-
stöðum útreikninga síðan í vor.
„Ég fékk sérfræðinga til að fara
yfir þetta og þeir leiðréttu fyrir fugla
sem fara úr kerfinu en eru ekki endi-
lega dauðir. Þá hækkaði talan um
tvö prósent, sem er svolítið mikið.“
Erpur segir að nú standi yfir end-
urreikningur á öllum merkingum,
eitthvað sem aldrei hefur verið gert
áður. „Við erum að vonast til að fá
út hvað hefur gerst í þessum stofni
síðustu 50 árin, mjög nákvæmlega.“
Að sögn Erps koma heit sjávar-
hitaskeið á um það bil 35 ára fresti.
„Sílum fækkar við þetta og þá fáum
við mikið bakslag í ungaframleiðslu
lunda,“ segir Erpur og rétt er að geta
þess að síli eru aðalfæða lundans.
Kísilþörungar nærast á kísil, og eru
mikilvæg fæða rauðátu sem aftur er
aðalfæða síla og seiða margra ann-
arra tegunda.
„Svo uppgötvuðum við annan
áhrifaþátt í vor, sem er kísilskortur
í hafinu. Tilgátan er að skorturinn
valdi gríðarlega miklum breyting-
um á öllu kerfinu en þeir eru fyrstir
í svokölluðum vorblóma. Við það
hrynja þessir stofnar sem treysta á
að fæðuframboð rauðátu sé á réttum
tíma. Ef það er lítill kísill í hafinu þá
detta kísilþörungarnir út. Þeir eru
fyrstir í blóma, og þá seinkar kerf-
inu.“
„Kvikindi eins og síli treysta á að
allt gerist á réttum tíma. Ef allt gerist
tveimur til þremur vikum seinna, þá
drepast seiðin úr hungri.“
Aðspurður hvað hafi áhrif á kísil-
magnið svarar Erpur: „Við vitum
það ekki alveg. Mælingar sýna þetta
útslag mjög sterkt, en það er akkúrat
þarna sem við sjáum lundavarpinu
seinka um sautján daga, sem er
gríðarlega mikið. Ofan á þetta koma
hitastigsáhrif. Við erum nýbúin að
uppgötva þetta, og ekki búin að gefa
það út. Þetta er mjög merkilegt.“
Erpur segist telja að þetta sé í
fyrsta sinn sem vísindamenn sjá
næringarefni af þessu tagi stjórna
tímasetningum á vistker fum.
„Þetta er ekki bara lundinn heldur
humarinn og f leiri tegundir sem
treysta á kísilinn. Þeir hafa fengið
lélega nýliðun síðan 2003.“
Hann segir Íslendinga búa yfir
mjög góðum gögnum um lunda-
varp, raunar langbestu gögnin af
öllu tagi. „Við erum búin að merkja
svo mikið af pysjum yfir 80 ára
tímabil,“ segir hann. „Við höfum
merkt hundruð ef ekki þúsundir á
hverju ári.“
Að sögn Erps eru ekki til sam-
bærileg gagnasett yfir lunda í
heiminum. Af orðum hans að dæma
hefur tímasetning á lundavarpi
verið almennt stöðug í gegnum
áratugina.
„Alveg frá stríðinu er þetta
aðeins að rokka til í tíma. Við fáum
nákvæma dreifingu á tímasetningu
varptímans fyrir hvert einasta ár.“
Hann segir kúrfuna hafa færst
verulega til árið 2003. „Þá færist
normalkúrfan allt í einu um eitt
staðalform, sem er rosalega mikið.
Varpinu seinkar í tíma og helst
þannig til ársins 2015, og þá fer
kísill inn að aukast og varptíminn
færist til baka.“ n
Kísilskortur veikir lífslíkur lundans
Endurreikningur á gögnum um líftölur lunda við Íslandsstrendur benda til þess að hann standi betur en áður var
talið. Það er fagnaðarefni á sama tíma og áhrif kísilskorts í hafi valda áhyggjum. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Þetta er ekki bara
lundinn heldur hum-
arinn og fleiri tegundir
sem treysta á kísilinn.
Dr. Erpur Snær
Hansen, líf-
fræðingur hjá
Náttúrustofu
Suðurlands
gar@frettabladid.is
UMHVERFISMÁL Jón Kaldal, tals-
maður Íslenska náttúruverndar-
sjóðsins, segir mælingar sýna að
sjókvíaeldislax fái mikið af örplasti
með fóðri sem blásið sé í kvíarnar
um plaströr.
„Við blásturinn losna plastagnir
sem berast með fóðrinu í kvíarnar,
enda áhrifin líkt og af sandblæstri,“
segir Jón. „Við bárum saman þyngd
nýrra og notaðra röra úr sjókvíaeldi
hér við Ísland. Notað rör er um 100
grömmum léttara á hvern metra en
nýtt rör.“
Mælingar í Noregi sýna, að sögn
Jóns, sömu rýrnun á notuðum
rörum. Á hverju eldissvæði séu að
minnsta kosti tveir til fimm kíló-
metrar af plaströrum. Varlega áætl-
að segir Jón að frá kvíastæði með
Telja mikla örplastmengun frá sjókvíum á Vestfjörðum
Jón Kaldal, tals-
maður Íslenska
náttúruverndar-
sjóðsins
3,5 kílómetra af rörum losni um 350
kíló af örplasti á ári, eingöngu vegna
fóðurröranna.
„Er þá ekki talin með önnur gríð-
arleg plastnotkun í þessum iðnaði.
Til dæmis eru netapokarnir í sjókví-
unum úr plastefnum, en dæmi-
gerður slíkur poki er 160 metrar
að ummáli og 40 metra djúpur og
á hverju eldissvæði geta verið tíu
sjókvíar,“ segir Jón. Á Vestfjörðum
séu nú níu sjókvíaeldissvæði. Frá
þeim berist að minnsta kosti um
3.150 kíló af örplasti á ári.
„Örplast hefur afar skaðleg áhrif á
sjávarlífverur. Rannsóknir sýna að
það teppir meltingarfæri þeirra og
veldur bólgum. Í mars 2022 greindu
vísindamenn í fyrsta sinn örplast í
mannsblóði,“ segir Jón Kaldal. Ekki
sé boðlegt að plast berist í eldis-
laxinn. n
gar@frettabladid.is
SAMGÖNGUR Breska f lugfélagið
easyJet hefur samkvæmt heim-
ildum Fréttablaðsins verið með til
skoðunar að taka upp áætlunarflug
milli Englands og Akureyrar í vetur.
Í gær fengust hvorki svör frá
easyJet sjálfu né danska fyrirtækinu
Airport Coordination, sem annast
úthlutun lendingartíma á milli-
landaflugvöllum á Norðurlöndun-
um og í Lettlandi og Litáen að auki.
Að sögn Grettis Gautasonar, stað-
gengils upplýsingafulltrúa Isavia,
hefur erindi vegna hugsanlegs flugs
easyJet ekki borist fyrirtækinu.
Fyrr í sumar þurfti hið íslenska að
hætta farþegaflugi sínu milli Akur-
eyrar og London þar sem flugmála-
yfirvöld í Bretlandi sögðu skilmála
fyrir slíku flugi ekki uppfyllta. n
easyJet skoðar
flug til Akureyrar
Á Akureyrarflugvelli.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
4 Fréttir 9. ágúst 2022 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ