Fréttablaðið - 21.12.2022, Síða 18

Undanfarið hefur talsvert borið á
umræðu um kvíðavanda barna á
Íslandi og gefa ýmsar rannsóknir
til kynna að vandinn sé að aukast.
Erlendar rannsóknir sýna að um
30% fólks muni einhvern tíma á lífs-
leiðinni þróa með sér kvíðaröskun
sem nær klínískum viðmiðum, sem
þýðir að kvíðinn skerði verulega
daglegt líf og komi í veg fyrir að við-
komandi geti t.d. sinnt vinnu eða
námi. Mikilvægt er þó að greina á
milli kvíðaraskana og kvíða. Allar
manneskjur upplifa kvíða, sem
er eðlilegt og heilbrigt viðbragð
sem getur hjálpað okkur í ýmsum
aðstæðum, t.d. að varast hættur eða
ef la okkur þegar við viljum sýna
góða frammistöðu.
Talið er að helmingur allra kvíða-
raskana þróist fyrir 11 ára aldur og
greinast hátt í 7% barna með kvíða-
röskun að jafnaði. Í almennum
skólabekk með 30 börnum má því
gera ráð fyrir tveimur börnum með
kvíðaröskun. Þegar vandinn er
hamlandi er ólíklegt að hann leys-
ist af sjálfu sér án faglegrar aðstoðar
og aukast líkur þess að börnin þrói
með sér frekari geðrænan vanda
síðar á lífsleiðinni fái þau ekki við-
eigandi hjálp. Áhrifin geta orðið víð-
tæk því kvíðaraskanir hafa oft mikil
og neikvæð áhrif á félags-, náms- og
tilfinningalegan þroska barna og
truf la fjölskyldulíf almennt, auk
þess sem kostnaður þjóðfélags-
ins getur orðið mikill. Snemmtæk
íhlutun er því mikilvæg, eins og
ný lög um samþættingu þjónustu
í þágu velferðar barna kveða á um.
Rannsóknir hafa ítrekað sýnt
fram á að hugræn atferlismeðferð
(HAM) er árangursrík meðferð
og er tekið skýrt fram í klínískum
leiðbeiningum að HAM eigi að
vera fyrsta meðferðarleiðin sem er
veitt, frekar en lyf, við kvíðarösk-
unum barna. Um árabil hefur vel-
ferðarsvið Reykjavíkurborgar veitt
börnum með kvíða og foreldrum
þeirra gagnreynd hópúrræði sem
sálfræðingar miðstöðva borgar-
innar sinna af alúð og fagmennsku.
Fyrir ári síðan var ákveðið að bæta
þjónustuna enn frekar í samvinnu
við Háskólann í Reykjavík og
Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins.
Innleidd var foreldramiðuð hugræn
atferlismeðferð (Guided parent-
delivered cognitive behavioral the-
rapy for childhood anxiety), sem
er gagnreynt úrræði þróað af sál-
fræðingum og rannsakendum við
Háskólann í Oxford og Háskólann
í Reading í Bretlandi, en staðfært
hérlendis. Dr. Brynjar Halldórsson,
sérfræðingur í klínískri sálfræði og
dósent við HR, stendur fyrir rann-
sókn á fýsileika og árangri úrræðis-
ins hérlendis um þessar mundir.
Foreldramiðað HAM er ætlað
foreldrum barna 5-12 ára og fyrir-
finnst sem einstaklingsmeðferð
og einnig hópmeðferð þar sem um
12-14 foreldrar/forráðamenn koma
saman. Reykjavíkurborg leggur
megin áherslu á hópmeðferðina
þar sem foreldrar mæta í tvo tíma í
senn í fimm vikur og læra aðferðir
HAM. Heimaverkefni eru milli tíma
þar sem foreldrar æfa sig og börnin
í nýjum leiðum til að takast á við
vandann. Eftirfylgdarviðtal eða
símtal er veitt nokkrum vikum eftir
að meðferð lýkur.
Erlendar rannsóknir sýna að um
50% barnanna uppfylla ekki lengur
klínísk viðmið strax að lokinni
meðferð og er hlutfallið komið upp í
75% nokkrum mánuðum eftir með-
ferðarlok. Það er því til mikils að
vinna að innleiða úrræðið og koma
í veg fyrir ómeðhöndlaðan kvíða á
unglings- og fullorðinsárum.
Á þessu ári hefur velferðarsvið
Reykjavíkurborgar veitt 13 foreldra-
hópum þjónustu og náð til um 100
barna. Endurgjöf foreldra er mjög
góð. Almennt er hamlandi kvíði
barnanna horfinn eða minni og
lífsgæði hafa aukist. T.d. geta börn
núna spurt eftir félaga, sofið í sínu
herbergi, haft sig í frammi í skól-
anum, gist heima hjá öðrum, gengið
eða hjólað með bekkjarfélögum og
farið í afmæli, svo fátt eitt sé upp
talið. Með góðum leiðbeiningum
foreldra öðlast barnið sjálft smám
saman færni til að breyta eigin
hugsunum, viðhorfum og hegðun
og takast á við kvíðann með hjálp-
legum hætti. Síðast en ekki síst
styrkjast foreldrarnir og geta einnig
komið í veg fyrir að kvíðavandi þró-
ist hjá öðrum börnum á heimilinu.
Keðjan sem er þjónusta fyrir börn
og fjölskyldur hjá Reykjavíkurborg
heldur utan um úrræðið. Frekari
upplýsingar fást með leitarorðinu
Foreldramiðað HAM á https://
reykjavik.is. Handbókin „Hjálp fyrir
kvíðin börn“ fæst einnig í helstu
bókabúðum landsins og er aðgengi-
leg á Storytel sem hljóðbók. n
Hjálp fyrir kvíðin börn – snemmtæk
íhlutun hjá Reykjavíkurborg
Arndís
Þorsteinsdóttir
er sérfræðingur
í klínískri sál-
fræði og starfar
í Keðjunni á vel-
ferðarsviði Reykja-
víkurborgar
Dr. Gerald H. Pollack prófessor
við háskólann í Washington hefur
unnið alla starfsævi sína sem vís-
indamaður. Hann er rafmagns-
verkfræðingur og doktor í lífefna-
verkfræði. Hann vann í 30 ár við
rannsóknir á vöðvum en seinustu
20 ár hefur hann unnið við rann-
sóknir á vatni. Rannsóknir hans á
vatni hafa skilað byltingarkenndum
uppgötvunum.
Hann komst að því að vatnssam-
eindir sem liggja að vatnselskandi
f lötum (e. Hydrophilic Surfaces)
raða sér í sexhyrnd kristalform tví-
víðra flaga. Þessa uppröðun vatns-
sameinda nefnir hann fjórða fasa
vatn (sjá EZ á mynd) til aðgreiningar
frá vatni í gufu, f ljótandi og föstu
formi. Ef fjöldi atóma í slíku kristal-
formi er talinn, kemur í ljós að efna-
fræðileg formúla fjórða fasa vatns er
H3O2 enekki H2O.
Við slíka uppröðun vatnssam-
einda breytast eiginleikar vatns-
ins. Fjórða fasa vatn verður mínus-
hlaðið, breytir pH gildi sínu og
útilokar aðkomu annarra efna í
kristalmyndun sinni. Þessa eigin-
leika fjórða fasa vatns má nýta til
að fá hreint drykkjarvatn frá sjó eða
menguðu vatni án eimingar og væri
þar um að ræða filterslausa síun.
Þessa eiginleika fjórða fasa vatns má
einnig nýta til framleiðslu raforku,
þar sem varmaorku er umbreytt í
raforku.
Til myndunar fjórða fasa vatns
þarf vatn, vatnselskandi efni og
innrauða geislun eða varma. Þessi
skilyrði eru til staðar hjá lífverum
jarðar og innihalda þær því fjórða
fasa vatn og er magn þess í beinu
hlutfalli við lífvænleika lífveranna.
Þessi eiginleiki vatns, að geta
ummyndast í fjórða fasa vatn og
til baka í vatn, er grundvöllur fyrir
lífsskilyrðum flestra lífvera. Því vil
ég nefna fjórða fasa vatn lífvatn.
Rafeindag jafar (e. Electron
Donor) á borð við jarðbindingu og
andoxunarefni, eins og t.d. C-víta-
mín, hjálpa til við uppbyggingu líf-
vatnsins. Súrefni hjálpar einnig til
við uppbyggingu lífvatnsins. Upp-
götvun lífvatnsins veitir nýjan og
betri skiling sem nýta má til heilsu-
bótar og mörg fornkveðin heilsuráð
fengju vísindalega staðfestingu.
Dr. Gerald H. Pollack er tíðrætt
um að byltingarkenndar uppgötv-
anir mæti iðulega harðri gagnrýni.
Nærtækast er að nefna þá hörðu
gagnrýni sem Galileo Galilei fékk
þegar hann setti fram þá byltingar-
kenndu kenningu að jörðin snerist í
kringum sólu en ekki sól í kringum
jörðu. Galileo mátti dúsa síðustu
ár ævi sinnar í stofufangelsi vegna
þessarar kenningar sinnar.
Tilvist lífvatnsins skýrir fjölda
áður óútsk ý rðra eiginleika í
umhverfi okkar og kollvarpar jafn-
vel fastmótuðum kenningum en of
langt mál er að fara í alla þá þætti
hér. Ég bendi áhugasömum á bækur
Dr. Gerald H. Pollack, fyrirlestra og
fjölda viðtala við hann, sem finna
má á netinu. Þess má geta að bók
hans „The Fourth Phase of Water“
hlaut alþjóðlega viðurkenningu
„Award of Excellence – Society For
Technical Communication.“ n
Lífvatnið – H3O2
Magnús Orri
Grímsson
sjóntækjafræð-
ingur
Talið er að helmingur
allra kvíðaraskana
þróist fyrir 11 ára aldur
og greinast hátt í 7%
barna með kvíða-
röskun að jafnaði.
Uppgötvun lífvatnsins
veitir nýjan og betri
skiling sem nýta má til
heilsubótar og mörg
fornkveðin heilsuráð
fengju vísindalega
staðfestingu.
JÓLIN
ERU Í
DORMA
Frábært úrval
og gott verð
20%
AFSLÁTTUR AF
ÖLLUM SÆNGUM
OG KODDUM
JÓL
DORMA LUXE heit sæng
800 g. 90% hreinn andadúnn. 10% smáfiður. Má þvo á 60°c en það er
hitastig sem rykmaurar þola ekki – því er gott að nota sæng sem þolir
þennan þvottahita ef um rykofnæmi er að ræða.
29.900 kr. NÚ 23.920 kr.
SEALY ICE COOL
koddi
Koddi með sérstöku áklæði sem
gefur góða öndun og kælingu
10.900 kr. NÚ 7.630 kr.
DANADREAM
ERGOMAGIC
koddi
Dúnkoddi með stífum innri kjarna
úr minnissvampi. 14.900 kr. NÚ
11.920 kr.
20%
AFSLÁTTUR
AF RÚMFÖTUM
JÓL
30%
AFSLÁTTUR
20%
AFSLÁTTUR
25%
AFSLÁTTUR

AVIGNON
hægindastóll
Stillanlegur hægindastóll með
innbyggðum skammel. Brúnt,
svart, dökkgrátt eða rautt PVC
leður. 199.900 kr. NÚ 149.925 kr.
BREYTTUR AFGREIÐSLUTÍMI SMÁRATORG HOLTAGARÐAR
21. DES. MIÐVIKUDAGUR 11–19 11–19
22. DES. FIMMTUDAGUR 11–19 11–19
23. DES. FÖSTUDAGUR 11–20 11–20
24. DES. LAUGARDAGUR 10–13 LOKAÐ
Holtagörðum, Reykjavík
Smáratorgi, Kópavogi
Dalsbraut 1, Akureyri
Skeiði 1, Ísafirði

Ve
rð
o
g
vö
ru
up
pl
ýs
in
ga
r
í a
ug
lý
si
ng
un
ni
e
ru
b
ir
ta
r
m
eð
f
yr
ir
va
ra
u
m
p
re
nt
vi
llu
r.
FRÉTTIR, FÓLK &
MENNING
á Hringbraut
18 Skoðun 21. desember 2022 MIÐVIKUDAGURFRéttabLaðið