Fréttablaðið - 22.12.2022, Page 13

Fréttablaðið - 22.12.2022, Page 13
Fyrir tveimur árum voru f luttar fréttir af því að íslenskir bændur fengju lægstu laun í Evrópu fyrir dýrasta kjöt álfunnar. Þetta tvöfalda Evrópumet sagði talsverða sögu um nauðsyn umbreytinga. Forystumenn bænda kölluðu þá og aftur nú á liðsinni stjórnvalda. Tengsl Í samráðsgátt stjórnvalda má lesa einu hugmyndina, sem fædd- ist við ríkisstjórnarborðið: Að afnema samkeppnisreglur í kjöt- framleiðslu og auka miðstýringu. Á síðustu öld var þjóðar- búskapurinn smám saman leystur úr viðjum miðstýringar og hafta. Stærsta skrefið var stigið með inngöngu á innri markað Evrópu- sambandsins. Árangurinn sést í meiri verðmætasköpun, góðri afkomu fyrirtækja og bættum hag neytenda. Landbúnaðurinn kaus að standa utan við þessa vegferð samfélagsins. Allir voru sammála um að umbera þá ósk. Nú horfum við á atvinnugrein í eins konar sjálfheldu. Kannski má segja að hún sé í bóndabeygju. Það eru sterk tengsl milli stefnunnar og stöðunnar. Næsta skref Sú ákvörðun ríkisstjórnarinnar að taka samkeppnisreglur úr sam- bandi skiptir kannski ekki ein og sér öllu máli. Hún er bar eitt lítið skref í sömu átt og áður. Hitt er meira undrunarefni að enginn þingmaður þriggja ólíkra ríkisstjórnarflokka skuli velta fyrir sér hugmyndafræði og sköpunarmætti athafnafrelsis og frjálsra viðskipta í þessu sam- bandi. Þegar samkeppnisreglur hafa verið afnumdar gengur frjáls verðmyndun ekki upp. Miðstýrð verðlagning er því óhjákvæmilegt næsta skref. Það er bara spurning um tíma. Miðstýringin vindur alltaf upp á sig. Eftir sem áður Neytendasamtökin og Sam- keppniseftirlitið hafa bent á að gildandi samkeppnisreglur heimila samvinnu og samruna fyrirtækja. Í þessu tilviki þarf bara að sýna fram á að slík ráðstöfun styrki samningsstöðu bænda gagnvart fyrirtækjunum og bæti hag neyt- enda. Vinnslufyrirtækin treysta sér ekki til þess. Jafnvel þótt horft sé fram hjá hagsmunum neytenda styrkir þessi aðgerð ekki einu sinni stöðu bænda. Þetta er því ekki lausn á vanda landbúnaðarins. Eftir sem áður mun draga í sundur með honum og öðrum atvinnu- greinum. Mismunurinn Með miðstýrðum tíu ára opin- berum framleiðsluáætlunum, sem kallast búvörusamningar, hefur tekist að fækka bændum veru- lega. Það hefur leitt til aukinnar framleiðni. Það má kalla árangur. En samt breikkar alltaf bilið milli landbúnaðar og annarra atvinnu- greina og kjör bænda versna í samanburði við aðra. Sjávarútvegurinn var líka miðstýrð atvinnugrein, sem rekin var á opinberu fiskverði eftir reiknilíkani sem kallaðist núllstefna. Fyrirtækin þraukuðu svo á reglubundnum bjargráðum stjórnvalda. Síðustu þrjá áratugi hefur sjávarútvegurinn aftur á móti starfað á grundvelli markaðs- lögmála að mestu. Fyrirtækjum hefur fækkað og framleiðnin stenst heimssamanburð. Þegar spurt er um afkomu kemst enginn með tærnar þar sem sjávarút- vegurinn hefur hælana. Þetta er munurinn á miðstýr- ingu og frjálsum markaðsbúskap. Þessi mikla umbreyting í sjávarútvegi varð ekki án fórna. Á landsbyggðinni heyrast þó aðeins hjáróma raddir um að snúa til baka. Blindgata En þá segja einhverjir að ólíku sé saman að jafna því að sjávar- útvegurinn selji afurðir sínar á heimsmarkaði. Þetta er kórrétt. Klípan er þessi: Bændur eru orðnir svo fáir að áframhaldandi hagræðing með miðstýrðum tíu ára áætlunum um enn hraðari fækkun þeirra endar varla nema í blindgötu. Án hagræðingar yrði blindgatan svo styttri. Bjartsýni Frá Landbúnaðarháskólanum berast hins vegar bjartsýnis- raddir. Þar færa menn rök fyrir nýjum tækifærum og stóraukinni framleiðslu bæði í garðyrkju og kornrækt og jafnvel kjötfram- leiðslu. Þessi bjartsýni krefst hins vegar umbreytinga. Nýsköpunin verður ekki hagkvæm nema með meira athafnafrelsi og aðgangi að stærri markaði. Hún er því tálsýn meðan engar aðrar hugmyndir koma upp á ríkisstjórnarboðið en opinber miðstýring, aftaka samkeppnis- reglna og ríkari tollvernd. Til að auka framleiðni eru bara tvær leiðir færar: Önnur er að hraða meir en áður miðstýrðri fækkun bænda. Hin er aukið athafnafrelsi og stærri markaður. Hvorug leiðin er þrautalaus. Til þessa hefur leiðin skipt meira máli en takmarkið. Þeirri hugsun þarf að snúa við. Landbúnaðurinn getur aftur orðið lyftistöng fyrir lands- byggðina, en tæplega að óbreyttri stefnu. Umbreytingar krefjast langs aðlögunartíma. Tími nýrrar hugsunar er því runninn upp. n Í bóndabeygju Þorsteinn Pálsson n Af Kögunarhóli Hitt er meira undr- unarefni að enginn þingmaður þriggja ólíkra ríkisstjórnar- flokka skuli velta fyrir sér hugmynda- fræði og sköpunar- mætti athafnafrelsis og frjálsra viðskipta í þessu sambandi. Kirkjugarðar í Reykjavík og Kópavogi verða opnir og aðgengilegir allan sólarhringinn yfir hátíðirnar. Fossvogsgarður verður þó lokaður allri bílaumferð í 3 klukkustundir á aðfangadag milli kl. 11 og 14 vegna mikils fjölda gangandi í garðinum. Á Þorláksmessu og á aðfangadag verður hringakstur í Gufuneskirkjugarði og verður þá eingöngu hægt að aka inn í garðinn frá Hallsvegi og út úr honum að norðan inn á Borgaveg eins og verið hefur undanfarin ár. Starfsfólk KGRP Sjá nánar á www.kirkjugardar.is Munum vistvænar skreytingar Það þarf ekki að ræða frekar að hnífaburður er orðið vandamál hér landi. Að bera hníf ógnar öryggi barna okkar, ungmenna, lögreglu og almennings. Hvað ef 27 vopn- aðir einstaklingar ákveða að ráðast inn í menntaskóla í næstu viku? Heildarlausn vandans er fjöl- þætt, f lókin og tekur langan tíma; áralangt samtal við jaðarsetta hópa, fræðsla til framtíðar um samfélagsleg gildi, aukin menntun almennt, minna brottfall drengja úr skólakerfinu og eftirfylgd við þá sem virðast skilja við hefðbundna samfélagsgerð og margt f leira. Þetta skiptir allt máli en verður ekki fjallað um slíkt í þessum pistli. Hér er skal rætt um skyndilausn á bráðum vanda. Við þurfum að taka hnífa af götunum og ég legg til eftirfarandi: Sa m félag s s át t má l i um að hnífaburður sé algerlega óásætt- anlegur; ríkisstjórn, samband sveitarfélaga, skólar, samtök af öllu tagi og f leiri taka sig saman við að stöðva þessa þróun. Aukin fræðsla í skól- um fyrir alla árganga. Alvarleiki hnífaburðar verður gerður börnum og u ng mennu m ljós í landsátaki sem Land- læknir stýrir enda um lýðheilsumál að ræða. Þegar barn eða ungmenni kemur með hníf eða eggvopn í skóla eða á skólalóð er lögregla alltaf kölluð til ásamt Barnavernd. Engar undantekn- ingar. Við endurskoðun vopnalaga núna í vetur verða f leiri tegundir egg- og stunguvopna skilgreindar sem vopn; netahnífar, hnífar til netfæragerðar, verkfæraaxir, st u ng uverk fær i ý miss konar, eggáhöld o.s.frv. verða sett undir vopnalög. Ákvæði í vopnalögum: „Bannað er að…hafa í vörslum sínum…bitvopn ef blaðið er lengra en 12 sm.“ – Þetta ákvæði verður tekið út. Allur burður utan vinnu er stranglega bannaður. Höfundi er það vel ljóst að það má skaða annan með nánast hverju sem er; skæri, brotna f lösku, nál og margt, margt f leira má nota sem vopn. Það er ekki verið að tala um að banna skæri því vopn eru hönn- uð til þess eins að skaða aðra og því er gott að byrja á að reyna að losna við þau úr samfélagi okkar. Borðum fílinn í bitum, en ekki í heilu lagi. Við sömu endurskoðun vopna- laga verður stunguvopna- og hnífa- burður meira eða minna bannaður með öllu. Undanþágur byggja aðeins á sýnilegri þörf, þegar þarf slík tól til vinnu s.s. iðnaðarmenn, netagerðarmenn o.s.frv. Þeir sem eru uppvísir að hnífaburði þurfa að sýna fram á þörf fyrir slík verkfæri. Veiðihnífar falla undir „bannað ef ekki er hægt að sýna fram á þörf“. Öll sala hnífa annarra en verk- færa og eldhúsáhalda verður bönnuð. Allur hnífaburður „í margmenni“ á milli kl. 18:00 og 07:00 er bann- aður með öllu og viðurlög verða gerð „fáránlega“ ströng s.s. 700.000 kr. í fyrstu sekt og skilorðsbundið fangelsi fyrir annað brot. Nóg þykir að viðkomandi var með eggvopnið á sér en ógnaði ekki með því. Ef einhver sveif lar slíku vopni til að ógna öðrum skal sá sami dæmdur í skilorðsbundið fangelsi og þarf að sæta samfélagsþjónustu í kjölfarið. Það að bera stungu- eða eggvopn þegar eitthvert annað brot er framið, þyngir dóm sjálfkrafa. Þetta er ekki tæmandi listi, langt í frá. Hnífaburði verður tæplegast eytt með öllu, enda slíkt erfitt. En við getum ekki horft upp á þessa þróun án þess að reyna okkar besta. Athugasemd höfundar: Öll þið sem aðhyllist „Hvaðefisma“ (Hvað með uppeldið? Hvað með þarfir ungmenna? Hvað með vopnavæð- ingu Vesturlanda í sögulegu sam- hengi? o.s.frv.) eruð beðin um að anda ofan í lyklaborðin. Höfundur veit að þetta leysir ekki önnur sam- félagsleg vandamál sem við þurfum alltaf að vera að vinna í. Þetta er römmuð hugmynd til skamms tíma litið en staðreyndin er sú að við þurfum að bregðast við skjótt og við þurfum að gera það sem ein heild. n Hnífaburður gerður útlægur Eyþór Víðisson löggæslu- og ör- yggisfræðingur Þeir sem eru uppvísir að hnífaburði þurfa að sýna fram á þörf fyrir slík verkfæri. Veiðihníf- ar falla undir „bannað ef ekki er hægt að sýna fram á þörf“. FIMMTUDAGUR 22. desember 2022 Skoðun 13Fréttablaðið

x

Fréttablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.