Fréttablaðið - 19.01.2023, Blaðsíða 14

Ofurgróði útgerðarinn-
ar hefur ruðningsáhrif
þegar hún teygir arma
sína um allt viðskipta-
lífið með fjárfestingum
utan greinarinnar.

Með
bættum
vegasam-
göngum
mun þeim
fjölga sem
vilja búa
á öðrum
staðnum
og vinna á
hinum.
Get ímynd-
að mér að
með fleira
fólk á hærri
launum
þyrfti síður
að kalla út
fólk á auka-
vaktir eða
kalla fólk
í vinnu
úr sumar-
leyfum.
Enn á ný er Landspítalinn á milli
tannanna á fólki. Nú sárbænir
starfsfólk spítalans um aukið fjár-
magn til þess að geta sinnt lögbund-
inni þjónustu stofnunarinnar.
Bæði fjármálaráðherra og heil-
brigðisráðherra segja annaðhvort
sé spítalinn full fjármagnaður eða
að verið sé að vinna í aukinni fjár-
mögnun. Til viðbótar segir Willum
Þór, ráðherra heilbrigðismála, að
mannekla sé rót vandans.
Hvers vegna er þá ekki starfsfólki
spítalans greidd mannsæmandi
laun til þess að laða að nýtt starfs-
fólk eða þá hitt að fá gamla góða
starfsfólkið til baka sem hefur ein-
faldlega gefist upp á álaginu og, já,
starfsmannaaðstöðunni?
Getið þið ímyndað ykkur hvað
spítalinn þarf að greiða mörg
hundruð milljónir á ári í auka-
vinnu til starfsfólksins? Ég er ekki
með þær tölur á takteinum. Get
ímyndað mér að með f leira fólk á
hærri launum þyrfti síður að kalla
út fólk á aukavaktir eða kalla fólk í
vinnu úr sumarleyfum o.s.frv. Þetta
er eins og að pissa í skóinn sinn.
Nú er starfsfólk spítalans búið að
fá nóg. Fólkið í landinu er líka búið
að fá nóg. Sjúklingar og aðstand-
endur liggjandi á göngum spítalans,
skoðanir og viðtöl við lækna eru
fyrir opnum tjöldum dag eftir dag.
Spítalinn alltaf rúmlega fullnýttur
og vel það. Legupláss sjúklinga langt
undir því sem telst ásættanlegt á
hinum Norðurlöndunum.
Því miður er þessi umræða ekki
ný af nálinni. Í gegnum tíðina hefur
umræða um aðbúnað starfsfólks og
mikið vinnuálag verið á vörum fólks
þar sem stjórnvöld hafa í gegnum
tíðina verið krafin um bætt starfs-
skilyrði fyrir starfsfólkið.
Ég tel, góðir Íslendingar, að í ljósi
sögunar verði engum markvissum
breytingum náð nema með því að
stofna til sérstaks framboðs undir
merkjum X-L sem hefði það eina
markmið að hlúa að Landspítalan-
um og tryggja þar öryggi sjúklinga,
minna álag fyrir starfsfólkið og
síðast en ekki síst: hraða uppbygg-
ingu nýs Landspítala öllum og öllu
til heilla.
Einn fyrir alla og allir fyrir einn. n
Ríkisstjórnin kallar á nýtt
Landspítalaframboð
Bergvin Oddsson
stjórnmála­
fræðingur
Deilur um sjávarútveg hafa staðið
yfir árum saman og reglulega verða
þær háværar. Stóra deilumálið er
um hversu lítill hluti arðsins af
fiskveiðiauðlindinni rennur í ríkis-
sjóð. Enda er það fráleit staða að
markaðsverð á kvótanum renni
úr vasa útgerðarmannanna í vasa
barna þeirra og auður safnist á
fárra hendur. En ríkissjóður fái svo
fáar krónur fyrir auðlindina að þær
standi ekki einu sinni undir þjón-
ustu við greinina.
Það er réttlætismál að fólkið í
landinu fái fullt verð fyrir veiði-
leyfin. Að sanngjarnt gjald fyrir
auðlindina renni til samfélagsins
alls. Besta leiðin til þess er að bjóða
út aflaheimildirnar.
Flestum finnst það óásættanlegt
að nýliðun innan greinarinnar sé
nánast ómöguleg nema með kvóta-
leigu á okurverði af þeim sömu sem
sjálfir greiða slikk fyrir úthlutaðan
kvóta.
Finna þarf leiðir sem vinna gegn
því að kvóti safnist á fárra hendur
og tryggja jafnræði á milli þeirra
sem treysta á fiskmarkaði og hinna
sem stunda bæði veiðar og vinnslu.
Yfirráð fárra yfir fiskveiðiauðlind-
inni færir útgerðarrisum mikil völd.
Áhrif þeirra á ákvarðanir í stjórn-
kerfinu og á stjórnmálamenn geta
unnið gegn almannahag. Ofurgróði
útgerðarinnar hefur ruðningsáhrif
þegar hún teygir arma sína um allt
viðskiptalífið með fjárfestingum
utan greinarinnar.
Fiskistofa sem á að hafa eftirlit
með nýtingu og meðferð auðlind-
arinnar hefur verið fjársvelt árum
saman. Því skortir skilvirkt eftirlit
með auðlindinni. Úr því verður að
bæta.
Leitað lausna
Matvælaráðherra skipaði starfs-
hópa í fyrra til að finna ásættan-
legar lausnir á deilumálunum.
Hóparnir hafa skilað bráðabirgða-
niðurstöðum. Margar tillögurnar
eru ágætar einkum þær sem snúa að
málefnum hafsins og orkuskiptum.
Tillögurnar eru 60 og skiptast í 38
tillögur sem hóparnir telja að megi
útfæra og 22 sem eru til umræðu.
Öll deilumálin sem reifuð eru hér
að ofan eru enn óleyst og áfram til
umræðu. Sumar tillögurnar stang-
ast á, t.d. er ekki þörf á útfærslu
á veiðigjaldi eða á nýliðun innan
greinarinnar ef niðurstaðan verður
útboð á aflaheimildum.
Matvælaráðherrann segist vilja
ná sem mestri sátt um sjávarút-
veginn. Miklir hagsmunir eru í húfi
og því útilokað að allir verði sáttir
ef tekið verður af festu á deilumál-
unum.
Mestu skiptir að sátt náist við
þjóðina, eiganda auðlindarinnar. n
Þjóðarsátt
Oddný G.
Harðardóttir
þingmaður Sam­
fylkingarinnar
Höfuðborgarsvæðið og Suður-
nes eru tvö stærstu þéttbýlissvæði
landsins. Þar búa samalagt um
270 þúsund manns og fjölmargir
ferðast á milli á degi hverjum. Lang-
stærsti alþjóðaflugvöllur landsins
er á Suðurnesjum en langflest gisti-
rými landsins í Reykjavík. Góðar
samgöngur á milli þessara tveggja
svæða skipta því miklu máli fyrir
landið allt.
Reykjanesbraut er nú orðin tvö-
föld að stærstum hluta. Til stendur
að setja síðasta kaf lann, milli
Straumsvíkur og Hvassahrauns, í
útboð nú á nýju ári. Þar með verður
lokið við þessa farsælu umferðar-
öryggisaðgerð sem hefur verið í
vinnslu frá aldamótum.
Tvöföld Reykjanesbraut útilokar
ekki aðra kosti í samgöngum milli
svæðanna. Þvert á móti er hún for-
senda þeirra. Á meðan svona augljós
fjárfesting, sem svona mikið ákall er
um, liggur er ókláruð er í raun lítið
rými til að eiga umræðu um aðrar
samgönguúrbætur á svæðinu. En
getum við bráðum gert það. Og
þurfum að gera.
Hugsum næstu skref
Árið 2019 var árleg dagsumferð
(ÁDU) á brautinni um 16 þúsund
bílar á sólarhring. Það eru nokkurn
veginn mörkin þar sem skynsam-
legt er að skipta yfir í 2+2 veg. Tvö-
föld Reykjanesbraut er því passleg
og ætti að duga vel næstu árin. Við
vitum þó að líklegt er að umferðin
eigi eftir að halda áfram að aukast.
Íbúum á Suðurnesjum mun
f jölga. Íbúum á höfuðborgar-
svæðinu mun fjölga. Með bættum
vegasamgöngum mun þeim fjölga
sem vilja búa á öðrum staðnum
og vinna á hinum. Flugfarþegum
mun halda áfram að fjölga. Vaxi
umferðin um 4–5% á ári verður
hin tvöfalda Reykjanesbraut líka
komin að þolmörkum eftir 15–20
ár. Við þurfum að ræða hvað við
viljum gera þá.
Ef við byrjum ekki að spá þessu
fyrir en eftir 20 ár þá munum við
örugglega gera það sem við kunn-
um best: Að fjölga akreinum og
breyta 2+2 vegi verður í 3+3 veg. En
það eru aðrir valkostir. Við gætum
til dæmis bætt við sérakreinum
fyrir strætó og rútur. Nú, eða við
gætum skoðað sporbundnar sam-
göngur, eins og stundum hefur
verið kallað eftir. Sú lausn er án efa
dýrust en líka sú sem líklegust er til
að hafa mest jákvæð áhrif á ferða-
venjur.
Ekki lengur smáflugvöllur
Hugmyndir um lest milli Reykja-
víkur og Keflavíkurflugvallar voru
fyrst skoðaðar af einhverri alvöru
um seinustu aldamót. Á þeim árum
komu um 300 þúsund ferðamenn
til Íslands á hverju ári. Seinustu ár
hefur talan hæst farið yfir 2 millj-
ónir.
Ferðamannafjöldinn hefur sem
sagt sjöfaldast á tveimur áratugum!
Segjum nú að hann bara fimm-
faldist á næstu tveimur áratugum.
Þá þurfum við samt fimmfalt fleiri
rútur og fimmfalt fleiri bílaleigubíla
sem munu keyra til Reykjavíkur og
leggja þar, nema að við hugsum upp
einhverjar aðrar lausnir.
Keflavíkurflugvöllur er nefnilega
ekki lengur einhver krúttlegur smá-
flugvöllur. Hann er kominn á lista
yfir þá 60–70 flugvelli Evrópu sem
taka á móti flestum farþegum. Eftir
nokkur ár verður hann álíka stór og
Gardemoen-flugvöllur var á fyrstu
árum eftir opnun um síðustu alda-
mót. Sá f lugvöllur var tengdur við
miðbæinn með lest frá upphafi.
Skoðum alla kosti
Lestum fylgja auðvitað ókostir,
þær eru dýrar, taka pláss, fara bara
fyrirframákveðna leið og almennt
þá skortir okkur sérfræðiþekkingu
vegna þeirra hér á landi. En mín
skoðun er að við eigum að halda
áfram að skoða þetta. Þetta er verk-
efni sem gæti hentað ágætlega sem
einkaframkvæmd (eða blönduð
framkvæmd) en fjölmargir aðilar í
öðrum löndum hafa reynslu af upp-
byggingu lestarkerfa.
Að lokum vil ég nefna eitt. Frá því
að Reykjanesbrautin var tvöfölduð
hefur verið vont að hjóla milli
Reykjavíkur og Keflavíkur. Það er
glatað. Það þarf að klára hjólastíg
þarna meðfram. Þetta er fullkomin
dagsferð sem hraustar fjölskyldur
og vinahópar gætu farið á fallegum
sumardegi. Og tekið svo lestina
heim. Eða alla vega látið sig dreyma
um það. n
Höfuðborgarsvæðið og Suðurnes
Pawel Bartoszek
varaborgarfull­
trúi Viðreisnar og
formaður svæðis­
skipulagsnefndar
SSH
14 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 19. jAnúAR 2023
FIMMTuDAGuR