Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.08.1985, Blaðsíða 10

10
Skipulagsmál Höfuðborgarsvæðisins I11985
tjamarnes 60. eða samtals
I 120 mónnum a höfuðborg-
arsvæðinu öllu Á liðið að
vera þjálfað og búið til björg-
unar sjúkrahjálpar, eld-
varna. fjöldahjálpar o.s.frv.
Er samkvæmt núgildandi
skipulagi gert ráð fyrir. að
björgunarsveitir og Rauða
kross deildir á höfuðborgar-
svæðinu annist hjálparliða-
starf vegna almannavarna, en
fjöldi liðsmanna þeirra í
Reykjavík dugar þó hvergi
nærri til að fylla þörf fyrir
þjálfaðan mannafla þar. Hafa
viðræður verið teknar upp við
Slysavarnarfélög, hjálpar-
sveitir skáta, Flugbjörgunar-
sveitir og Rauða kross íslands
um skipan. þjálfun og búnað
þess hjálparliðs sem þörf er
talin fyrir, en áhugi er fyrir að
þessi félög haldi áfram sam-
starfi við almannavarnir á því
sviði. Megin galli við núver-
andi skipan björgunar- og
hjálparliðastarfsemi á höfuð-
borgarsvæðinu, er að björg-
unarlið og bækistöðvar þess
er ekki hverfaskipt. Þarf að
reita höfuðborgarsvæðið nið-
ur í björgunarsvæði þar sem
hjálparlið, sem að stærð mið-
ast við íbúafjölda, getur geng-
ið að hjálparbúnaði og bæki-
stöð til þjónustu innan við-
komandi hverfis á hættutím-
um. Fjölda- og félagshjálpar-
þjónusta Rauða krossins
innan skipulags almanna-
varna á höfuðborgarsvæðinu
er þó hverfaskipt.
Viðvörunarkerfið
Hljóðviðvörunarkerfi eru
rekin af almannavarnanefnd-
um Kópavogs, Reykjavíkur
og Seltjarnarness. Er þeim
fjarstýrt frá einni viðvörun-
armiðstöð. Á seinni árum
hefur þó ekki verið haldið í
við byggðaþróun á svæðinu,
með uppsetningu nýrra við-
vörunarflauta, auk þess sem
núverandi kerfi er of gisið til
að íbúarnir sitji við sama
borð með hljóðviövörun. Er
talið að koma megi upp við-
vörunarkerfi fyrir allt höfuð-
borgarsvæðið með þéttleika
sem tryggði u.þ.b. 70 db
hljóðstyrk utandyra í logni á
öllum byggðum svæðum fyrir
u.þ.b. 3.5 milljónir króna.
Skýling almennings
Á árinu 1967-1970 var gert
mikið átak í því af hálfu al-
mannavarnanefndar Reykja-
víkur að skoða. reikna út og
spjaldskrárfæra allt það kjall-
arahúsnæði í borginni sem
veitt gæti fullnægjandi vernd
gegn geislun frá úrfalli sem
félli vegna hugsanlegrar
kjarnorkuárásar á Keflavík-
urflugvöll. Athugun var einn-
ig gerð á húsnæði í Kópavogi,
en mjög lauslega litið á málið
í öðrum sveitarfélögum á höf-
uðborgarsvæðinu. Niður-
staða þeirrar könnunar var að
1970 var húsnæði með full-
nægjandi verndarstuðul fyrir
u.þ.b. 80% íbúa á svæðinu.
Skiptist skýlismöguleikinn
mjög eftir hverfum og má
sem dæmi nefna að engin
skýli fundust í Árbæjarhverfi,
mjög fá í Fossvogshverfi, en
nokkur í Breiðholti I, sem þá
vár nýbyggt. Engar heildar-
reglur eða stefnumörkun hef-
ur verið gerð varðandi loft-
varnarbyrgi eða aðra skýlis-
möguleika fyrir íbúa höfuð-
borgarsvæðisins, þannig að
tilviljun ein ræður hvar skýli
verða til við nýbyggingar
svæða. Er víst að með litlum
tilkostnaði (innan við 7% af
byggingarkostnaði) mætti
stórauka skýlishæft húsnæði á
höfuðborgarsvæðinu þó ekki
væri nema með því að tak-
marka fyllingu húsgrunna þar
sem eðlilegt skýli getur mynd-
ast við að nýta kjallarahús-
næði, sem ella er fyllt upp.
Hér er um skipulagsatriði að
ræða, sem taka ætti mið af við
skipulag nýrra byggða á höf-
uðborgarsvæðinu. Má í þessu
sambandi benda á að við
skipulag þéttbýlis í Svíþjóð
og Noregi er tekið mið að
skýlisþörf við hönnun og
byggingu opinbers húsnæðis,
auk þess sem gerðar eru kröf-
ur um skýlisrými nýrra skipu-
lagssvæða og hámarks fjar-
lægð fyrir íbúa að leita skjóls.
Fyrirbyggjandi
aðgerðir
Fram að þessu hefur aðeins
verið drepið á skipulag nokk-
urra frumþátta varnarkerfis-
ins vegna almannavarna á
höfuðborgarsvæðinu án þess
að rætt hafi verið um fyrir-
byggjandi aðgerðir og
minnkun áhættu fyrir byggð á
svæðinu
Höfuðborgarsvæðinu eða ein-
stökum svæðum þess getur
verið ógnað af eldgosum,
jarðskjálftum, flóðum og ofsa-
veðrum. Það eru tvær grund-
vallaraðferðir til að
minnka líkur á tjóni í náttúru-
hamförum. Annars vegar að
stýra landnýtingu og byggða-
þróun frá áhættumestu svæð-
unum, og hins vegar að gera
þær kröfur til mannvirkja að
þau standist reikningslega þá
áraun sem líkur eru á að nátt-
úruhamfarir á svæðinu geti
haft í för með sér.
Áhættumat við skipulag
byggðar, byggingu veitukerfa
og annarar brýnnar þjónustu
hefur fram á þennnan tíma
verið lítið hugleitt á höfuð-
borgarsvæðinu sem og í öðr-
um byggðum landsins, þar til
nú á seinni árum, að Skipu-
lagsstofa höfuðborgarsvæðis-
ins hefur hvatt til áhættumats
fyrir svæðið, og látið gera
nokkra frumathugun á því
sviði.
Áhættumat byggðasvæðis er
náttúrufræðilegt, verkfræði-
legt og tryggingafræðilegt
verkefni, sem helst verður
nálgast með eftirfarandi
hætti:
1. GERÐ
HAMFARAMATS.
Hamfaramat eru skilgreindar
líkur á náttúruhamförum,
tegundum, umfangi og tíðni
yfir tiltekið tímabil.
2. GERÐ SKAÐA-
MATS. Skaðamat eru skil-
greindar líkur á tjóni á lífi,
mannvirkjum og öðrum efna-
hagslegum forsendum við
náttúruhamfarir samkvæmt
hamfa/amati.
3. AHÆTTUSTUÐ-
ULL svæðisins er síðan
margfelldi af niðurstöðum
hamfaramats, skaðamats og
væntanlegum fólksfjölda á
svæðinu.
Vandinn við áhættumat er
hins vegar að skilgreina hin
sættanlegu áhættumörk, en •
hafa má áhrif á áhættumarkið
með kröfum til mannvirkja-
gerðar og breytingu á hugsan-
legum mannfjölda. Hugsan-
lega má skilgreina sættanleg
áhættumörk með afstæðum
samanburði milli svæða.