Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.08.1985, Page 25

Skipulagsmál Höfuðborgarsvæðisins I11985
25
Þorsteinn Þorsteinsson.
Hraða-
takmarkanir
INNGANGUR
Norræna vegtæknisambandið
(Nordisk Vegteknisk For-
bund) stofnaði á árinu 1978
sérstaka nefnd til að fjalla um
umferðaröryggismál. Nefnd-
in hefur síðan komið á fót
starfshópum um einstök verk-
efni og er ætlunin hér að
greina frá niðurstöðum starfs-
hóps um hraðatakmarkanir,
hraða og öryggi í umferðinni.
Starfshópinn skipuðu þeir N.
R. Jörgensen, M. Saslusjarvi,
G. Nilsson, S. Sandelien og
Muskaug, hinir ágætustu
fræðimenn á sviði umferðar-
mála. Því miður tóku íslend-
ingar ekki þátt í rannsókn
þeirri sem hér greinir en ætla
má þó að nýta megi niður-
stöður frændþjóðanna.
Rannsóknir hafa sýnt að
greinilegt samband er milli
hraða bifreiða á tiltekinni
götu eða vegi og slysahættu
þegar aðrar aðstæður eru þær
sömu. Bæði mikill hraði og
mismunur á hraða einstakra
vegfarenda auka slysahætt-
una. Nægir að nefna að
bremsuvegalengd eykst með
hraðanum í öðru veldi. Því
er ljóst að nægileg rök eru
fyrir því að ákveða hámarks-
hraða umferðar bæði á götum
og vegum. Hitt er aftur á
móti álitamál hvort hraðatak-
markanir dragi úr hraða,
minnki hraðadreifingu og
leiði til færri og ekki eins al-
varlegra slysa.
Hraði hefur einnig áhrif á
önnur atriði en umferðarör-
yggið. Ferðatími, orkunotk-
un, hávaði, mengun o.fl. eru
atriði sem taka þarf tillit til og
vega og meta. Ákvörðun um
hraðatakmarkanir hljóta að
miðast við öll þessi atriði þar
sem slysahættan er aðeins
einn þáttur í málinu.
HRAÐATAKMARK-
ANIR Á NORÐUR-
LÖNDUM
Á Norðurlöndum er há-
markshraði ákvarðaður á
mismunandi vegu eftir ein-
stökum þáttum sbr. mynd 1
svo og hver ákveður hraða-
mörkin (stjórnmálamenn,
embættismenn eða lögregl-
an).
Þegar ákvarða á hámarks-
hraða fyrir veg má líta á mál-
ið frá tveimur grundvallar-
reglum og er farið eftir báðum
á Norðurlöndunum. Önnur
meginreglan miðar við að
vegfarendur velji sjálfir
hraðann, sem þeir telja ör-
uggan m.t.t. umhverfisins
(vegar, umferðar, veðurs
o.s.frv.) en þó innan einhvers
tiltekins hámarkshraða sem
gildir fyrir alla vegi. Hin regl-
an er sú að yfirvöld ákveði
með reglugerð eða jafnvel
lögum hver skuli vera leyfi-
legur hámarkshraði á tiltekn-
um vegarköflum og sé þannig
um leið tilkynning um hvað
megi teljast forsvaranlegur
hraði. Fyrri reglan er aðal-
regla í Danmörku og Noregi
(og að mestu hérlendis).
Reyndar er það svo að víða í
Noregi, og reyndar hér á
landi líka er næstum ómögu-
legt að aka á hámarkshraðan-
um 80 km/klst. í Svíþjóð og
Finnlandi er vegurinn sjálfur
þ.e. veglína, sjónlengd, gerð
yfirborðs o.fl., látinn ráða
leyfilegum hámarkshraða á
einstökum vegköflum um-
fram almennar hraðatak-
markanir, 70 km/klst. í Sví-
þjóð og 80 km/klst í Finn-
landi. Auðvitað eru í öllum
löndunum undantekningar
frá þessum aðalreglum og má
nefna að á árunum 1980-81
var í Noregi breytt á u.þ.b.
10% ríkisvega úr almennum
hraðatakmörkum 80 km/klst.
í ýmist 60 eða 70 km/klst.
hámarkshraða og sett upp
skilti. Ástæðan fyrir þessari
lækkun var umhverfi vegkafl-
anna þ.e. byggð, bflastæði
o.þ.h.
Meðal þeirra spurninga, sem
leitað var svara við af starfs-