Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.08.1985, Síða 26

26
Skipulagsmál Höfuðborgarsvæðisins I11985
Land D F s N
Starfsemi o.fl. viö veginr. • — O •
Slys/hætta • o • •
Umferðarþungi • o • o
Veglína/sjólengd • • • o
Yfirborð vegar — o — —
Vegflokkar — • — —
Mynd 1: Ákvarðandi atriði við • = ^ru'T á£?rðfd'
, , 0=Að nokkru ákvarðandi
akvorðun serstakra hraðatak- _ = Teist ekki ákvarðandi
markana á Norðurlöndum.
Hluti sem ekur yfir
leyfðum hámarkshraða
©
Vegir með hámarkshraða 50 km/kist
Mynd 2: Hundraðshluti þeirra
sem aka yfir leyfilegum há-
markshraða í Noregi.
hópnum um hraðatakmark-
anirnar, var hvernig fólk tæki
hraðatakmörkum og þá aðal-
lega vegfarendur svo og
hvort þær væru virtar. Hópur-
inn komst að því að ýmis atr-
iði réðu því hvort virðing væri
borin fyrir skiltum sem tak-
marka hraða. Nefna má atriði
eins og hámarkshraðann
sjálfan (enginn færi eftir 10
km/klst. hámarkshraða á
hraðbraut sem auð væri og
hindrunarlaus!), gerð vegar-
ins, eftirlit lögreglu, hugsan-
legar refsingar og jafnvel af-
stöðu samíálagsins til lög-
brota af þeirri tegund, sem of
hraður akstur er. Á mynd 2
má sjá niðurstöður norskra
athugana á óleyfilega hröðum
akstri. Athyglisvert er að svo
virðist að 12-13% ökumanna
aki meira en 10 km/klst. yfir
leyfilegum hraða hver svo
sem hámarkshraðinn er.
Sams konar athuganir hafa
verið gerðar í Svíþjóð en þar
reynist hópurinn stærri, sem
fer meira en 10 km/klst. fram
úr leyfilegum hraða, jafnvel
30-40% ökumanna. Ekki er
fyllilega ljóst hvað veldur
þessum mun milli Svíþjóðar
og Noregs en einhver hluti
ástæðunnar er að viðurlög við
hraðakstri eru strangari í
Noregi, t.d. eru ökumenn þar
sviftir ökuleyfi auk hárra
sekta ef þeir eru gripnir á
meira en 20 km/klst. yfir
leyfilegum hraða þar sem Sví-
ar beita ekki þeirri hörku fyrr
en ekið er 30 km/klst. yfir
leyfilegum hámarkshraða.
Aftur á móti er álit samstarfs-
hópsins að eftirlit lögreglunn-
ar sé ekki þýðingarmikið til
að halda hraðanum niðri. At-
huganir frá Noregi sýna
nefnilega að líkur fyrir því að
vera tekinn á of háum hraða
voru hverfandi; jafnvel á
þeim köflum, sem voru best
vaktaðir af lögreglu, voru lík-
urnar ekki nema u.þ.b. einn á
móti þúsund.
En hvernig er svo viðhorf
fólks til hraðatakmarkana? í
Danmörku og Noregi var
leitað álits fólks (1.200 í Dan-
mörku 1.000 í Noregi) á gild-
andi hraðatakmörkum. Norð-
menn virtust mjög fylgjandi
reglum um hámarkshraða í
þéttbýli og sögðu 64% að-
spurðra að 50 km/klst. væri
hæfilegt en 33% fannst mörk-
in of há. Hraðamörk utan
þéttbýlis í Noregi eru al-
mennt 80 km/klst. og fylgdu
þeim 70%; einungis 12%
vildu hækka hámarkshrað-
ann. í Danmörku var nánast
sama uppá teningnum að
öðru leyti en því að enn fleiri
vildu lækka leyfilegan há-
markshraða í þéttbýli, en þar
eru leyfðir 60 km/klst.
Á árunum 1969-75 voru gerð-
ar í Finnlandi ýmsar tilraunir
með mismunandi hraðatak-
markanir og viðhorf fólks til
þeirra. Niðurstöðurnar sýndu
að fólk var að jafnaði
fylgjandi þeim reglum sem í
gildi voru á hverjum stað og
tíma. Ætla má að þetta við-
horf sé fremur merki um
landlæga íhaldssemi en að
stjórnvöld hafi tekið mið af
skoðunum fólks áður en
hraðatakmarkanir voru
ákveðnar.
HRAÐATAK-
MARKANIR
- UMFERÐAR-
ÖRYGGI
Tilgangur hraðatakmarkana
er að sjálfsögðu að auka ör-
yggi í umferðinni. Með
strangari reglum um hám-
arkshraða er vonast til þess
að ökumenn, sem fyrir hraða-
takmörkin óku of hratt og þar
með minnkuðu umferðarör-
yggið, láti sér segjast og
breyti háttum sfnum í um-
ferðinni. Jafnframt er vonast
til þess að hraðadreifingin
verði minni og umferðin jafn-
ari; það á einnig að fækka
slysum.
Þetta álit hefur lengi átt fylgi ,
að fagna meðal þeirra, sem
vildu stjórna umferð á veg-
um, en aftur á móti verið
dregið í efa af þeim, sem
vildu vera frjálsir í umferð-
inni. Þessi skoðanaágreining-
ur um hraðatakmarkanir og
gildi þeirra hefur orðió til
þess að í mörgum löndum
hefur ekki verið unnt að
fylgja neinni heildarstefnu.
Finnland er eitt þessara landa
og hefur þar verið kostað
geysimiklu til að komast að
raunverulegum áhrifum
hraðatakmarkana. Á árunum
1973-1978 voru gerðar ítar-
legar athuganir á samhengi
hraðatakmarkana, öryggi og
hraða. Hálf milljón hraða- >
mælinga voru gerðar og
740.000 slys á finnskum veg-
um rannsökuð á ofangreindu
tímabili. Samstarfshópur
Norræna vegtæknisambands-
>ns byggði niðurstöður sínar
að verulegu leyti á þessum
rannsóknum frá Finnlandi.
Sambandið milli leyfilegs
hámarkshraða og meðal-
hraða er best skýrt með hug-
takinu “fartgrensens streng-
het“ (strangleiki hámarks-
hraða) og bera saman við
mældan hraða. “Fartsgrens-
ens strenghet" er skil-
greindur, sem hundraðshluti
þeirra sem aka hraðar en
hinn nýi hámarkshraði, áður
en hann tekur gildi, m.ö.o.
sýnir hve stór hluti vegfar-
enda verður að draga úr hrað-
anum til að halda sig innan
nýju hraðamarkanna. Þetta
er sýnt á mynd 3.
Áhrif hraðatakmarkana á
meðalhraðann má lesa úr
mynd 4. Línan á myndinni er
fengin með línulegri “regres-
sion“ talna úr athugunum
sem áður getur. Benda má á
að þegar “Fartsgrensens
strenghet" er 15%, þ. e. 85%
aka hægar en væntanlegur
hámarkshraði þá verður eng-
in breyting á meðalhraðan-
um. Ef farið er yfir 85%
mörkin hækkar meðalhrað-
inn en lækkar ef farið er undir
85%.
Það er út af fyrir sig ekki
markmiðið að lækka meðal-