FLE fréttir - 01.01.2009, Blaðsíða 2

við stjórnendur og helst umfram það. Auk þess
krefst það sérfræðiþekkingar á sviði endurskoð-
unar.
Þar sem reikningsskil fylgja settum reglum,
eru samin af fólki með sérfræðiþekkingu á sviði
reikningsskila og staðfest af sérfræðingum á
sviði endurskoðunar hljóta þau að gefa glögga
mynd og vera áreiðanleg. Því er eðlilegt að spurt
sé hvort eitthvað geti komið í veg fyrir það ann-
að en þekkingarskortur þessara aðila?
Ýmislegt getur þó komið í veg fyrir áreiðanleg
reikningsskil svo sem eins og mistök vegna
þekkingarskorts starfsmanna, óljósar reglur auk
þess sem starfsemi fyrirtækja getur verið býsna
flókin jafnvel innan sömu atvinnugreinar þar
sem sambærilegar reglur gilda um framsetningu
reikningsskila. Eins getur verið um að ræða að
ágreiningur um túlkun eða ásetningsbrot leiði til
þess að reikningsskil gefi ekki glögga mynd.
Ahrif rekstrarumhverfis
á reikningsskil
Spyrja má hvort það séu meiri líkur á röng-
um reikningsskilum þegar rekstrarumhverfi er
óhagstætt. Reynslan segir að stjórnendur sem
eru undir verulegum þrýstingi að standast vænt-
ingar leitist við að túlka reikningsskilareglur sér
í vil.
En hvaða áhrif hefur óhagstætt rekstrarum-
hverfi á endurskoðunina? Er endurskoðun óháð
rekstrarumhverfinu? Eru einhver ákvæði í al-
þjóðlegum endurskoðunarstöðlum sem taka sér-
staklega tillit til slíkra aðstæðna? Því má svara
játandi og neitandi. Alþjóðlegir endurskoðunar-
staðlar gera ráð fyrir því að endurskoðandinn
afli sér þekkingar á rekstrareiningunni og um-
hverfi hennar, afli upplýsinga um viðskipta-
áhættu og geri sér grein fyrir því hvernig hún
getur haft áhrif á endurskoðunina. Hins vegar
eru engir sérstakir staðlar sem gilda um tiltekn-
ar aðstæður í umhverfinu.
LeiSbeiningar APB
I byrjun þessa árs sendi breska endurskoðunar-
ráðið (The Auditing Practices Board) frá sér
fréttablað (Bulletin 2008/01) undir heitinu Au-
dit issues when financial market conditions are
difficultand credit fatilities maybe restricted. Til-
gangur þessa fréttablaðs er að veita endurskoð-
endum leiðbeiningar um viðbrögð við ríkjandi
ástandi á fjármálamörkuðum. Þar er vakin at-
hygli á því að á undanförnum mánuðum hafi að-
stæður á fjármálamörkuðum einkennst af erfið-
leikum í viðskiptum með hvers konar fjármála-
gerninga og það hafi valdið verulegum erfiðleik-
um fyrir fyrirtæki við að afla sér lausafjár. Um
er að ræða til dæmis fjáreignir eins og skulda-
bréf, hlutabréf og hvers konar afleiðugerninga.
Erfiðleikar í viðskiptum geta aukið hættuna á
því að slíkar fjáreignir séu ekki rétt metnar og
þar af leiðandi hættuna á verulegum skekkjum í
reikningsskilum. Auk þess eru almenn áhrif að-
stæðna á fjármálamörkuðum þau að fyrirtæki
eiga erfitt með fjármögnun vegna takmarkaðs
aðgengis að fjármagni.
Þó lánsfjárkreppan (credit crunch) sé líklegri
til þess að hafa áhrif á fyrirtæki í fjármálageir-
anum ná áhrifin óhjákvæmilega til fyrirtækja á
öðrum sviðum sem þurfa á fjármagni að halda
á næstu mánuðum eða eiga fjáreignir sem hafa
lækkað í verði eða erfitt er að meta þar sem virk-
ur markaður er ekki lengur til staðar.
Leiðbeiningar APB beinast einkum að
áhættumati, rekstrarhæfi, matskenndum liðum
reikningsskila, skýringum reikningsskila og árit-
un endurskoðenda. Hér á eftir er í stuttu máli
fjallað um það sem fram kemur í þessum leið-
beiningum og bent á þá alþjóðlegu endurskoð-
unarstaðla (ISA) sem vísað er til en ekki ein-
stakar greinar í stöðlunum.
Eitt af því fyrsta sem við gerum við skipu-
lagningu endurskoðunar er áhættumat og við
hljótum því að íhuga hvort núverandi markaðs-
aðstæður gætu valdið verulegum skekkjum á
reikningsskilum og bregðast við í samræmi við
það.
Vakin er athygli á því sem fram kemur í ISA
220 (Quality Control for Audits of Historical In-
formation) þar sem áhersla er lögð á að tryggja
að nægileg þekking sé innan endurskoðunar-
teymisins sérstaklega ef endurskoðunin bein-
ist að mati á gangvirði fjármálagerninga. í slík-
um tilvikum getur verið nauðsynlegt að leita
ráðlegginga og hafa samráð við aðra sérfræð-
inga eins og farið er fram á í grein 30 í þess-
um staðli.
Ein afleiðing lánsfjárkreppunnar er takmark-
aður aðgangur fyrirtækja að fjármagni sem í
einhverjum tilfellum gætu haft áhrif á rekstrar-
hæfi þeirra. Lánastofnanir eru ófúsari að taka
áhættu og krafist er aukinna trygginga og hærri
vaxta þegar kemur að endurnýjun eða framleng-
ingu lána.
Við þessar aðstæður þarf endurskoðandi að
hafa í huga leiðbeiningar í ISA 570 (Going con-
cern) þar sem sérstaklega er fjallað um aðgerðir
endurskoðanda þegar vafi leikur á um rekstrar-
hæfi vegna þess að fyrirtæki hefur ekki greiðan
aðgang að fjármagni.
Eins og við vitum er rekstrarhæfi mikilvæg
forsenda reikningsskila. Þess vegna er lögð rík
áhersla á að endurskoðandi hugi sérstaklega að
því við breyttar aðstæður á fjármálamörkuðum
hvort og þá hvers vegna vafi geti leikið á um
rekstrarhæfi.
Önnur afleiðing þrenginga á fjármálamarkaði
getur verið virðisrýrnun fjármuna sérstaklega
þeirra sem ber að setja fram á gangvirði. Erfitt
getur verið að leggja mat á gangvirði fjármuna
þegar viðskipti eru fá og jafnvel engin á viðkom-
andi markaði.
Við þær aðstæður kunna fjármunir sem hafa
verið metnir á gangvirði (marked to market) að
vera metnir með því að nota reiknilíkan eða aðr-
ar matsaðferðir (valuation technique) sbr IAS
39.
Vakin er athygli á leiðbeiningum í ISA 545
(Auditing Fair Value Measurements and Disdos-
ures) sem fjallar sérstaklega um endurskoðun
matskenndra liða og framsetningu þeirra í skýr-
ingum samkvæmt reikningsskilareglum. Jafn-
framt er vísað til ISA 620 (Using the Work of an
Expert) ef stuðst er við álit sérfræðinga.
Einnig má vísa til International Auditing Prac-
tice Statements of Banks IAPS 1006 þar sem
sérstaklega er fjallað um endurskoðun á mats-
aðferðum við mat fjármálagerninga.
I þessum leiðbeiningum APB er vakin athygli
á því að stjórn ber að veita upplýsingar um
áhættu og óvissu í starfseminni í skýrslu stjórn-
ar og bent á lagaákvæði sem gera ráð fyrir að
endurskoðendur gangi úr skugga um að slíkar
upplýsingar komi fram í skýrslu stjórnar. Vísað
er til ISA 720 sem sérstaklega veitir leiðbeining-
ar um athugun á upplýsingum eins og skýrslu
stjórnar sem fylgja ársreikningi. Þetta samrým-
ist því sem fram kemur í VI. kafla íslenskra laga
2 • FLE þiétíi* janúar 2009