Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Qupperneq 62

60 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2 . tbl. 99. árg. 2023
Áhyggjur og kvíði nemenda beindist meðal annars að áhrifum
faraldursins á námsframvindu og árangur í námi (Michel
o.fl., 2021) og því hvort þeir næðu að útskrifast á réttum tíma
(Suliman o.fl., 2021). Þá fundu nemendur til vonbrigða vegna
þess hvernig þeir höfðu séð fyrir sér hjúkrunarnámið og
hvernig það raunverulega varð (Laczko o.fl., 2022). Erlendar
rannsóknir hafa sýnt að nemendur höfðu áhyggjur af því
að ónóg klínísk þjálfun gæti skert framtíðaratvinnutækifæri
þeirra (Fogg o.fl., 2020; Michel o.fl., 2021; Ramos-Morcillo o.fl.,
2020; Suliman o.fl., 2021) og möguleika til framhaldsnáms
(Fogg o.fl., 2020) en víða erlendis höfðu nemendur takmarkað
aðgengi að færni- og hermisetrum sem og klínískri þjálfun á
heilbrigðisstofnununum og dæmi voru um að klínískri þjálfun
inni á heilbrigðisstofnunum væri skipt alfarið út fyrir rafrænt
herminám (Fogg o.fl., 2020; International Council of Nurses,
2021).
Þrátt fyrir að nemendur hafi verið þakklátir breytingum sem
gerðar voru á skipulagi námsins í faraldrinum, til dæmis að
breyta klínísku námi í herminám (Fogg o.fl., 2020) og færa
bóklegt nám yfir á rafrænt form (Laczko o.fl., 2022) þótti
mörgum yfirþyrmandi að þurfa að skipta fyrirvaralaust
yfir í fjarnám. Nemendur höfðu áhyggjur af námsárangri
sínum og íhuguðu jafnvel að hætta námi (Suliman o.fl.,
2021). Reynsluleysi kennara í fjarkennslu reyndist mörgum
nemendum erfið (Wallace o.fl., 2021) og þeir fundu oft til
óöryggis og erfiðleika í sambandi við rafræn samskipti, svo
sem hvernig ætti að spyrja spurninga og nálgast kennara
(Ramos-Morcillo o.fl., 2020). Þá kvörtuðu nemendur yfir að
tölvupósti væri ekki svarað, skorti á viðverutíma kennara, og
að umsagnir um verkefni væru litlar og kæmu seint (Wallace
o.fl., 2021). Aðrar rannsóknir hafa þó sýnt að nemendur fundu
sjaldan fyrir skorti á samskiptum við kennara (Achmad o.fl.,
2021). Fjallað hefur verið um skjáþreytu tengdu fjarnámi og
nemendur hafa lýst minnkuðum námsáhuga (Achmad o.fl.,
2021; Ramos-Morcillo o.fl., 2020), einbeitingarerfiðleikum,
óþægindum í augum og syfju (Hu o.fl., 2022). Þá hefur miklum
tæknilegum erfiðleikum vegna fjarnáms á tímum faraldursins
verið lýst (Fogg o.fl., 2020; Hu o.fl., 2022; Suliman o.fl., 2021).
Tæknilegir örðugleikar virðast hafa magnast að einhverju leyti
á prófatímabilum og nemendur hafa lýst rafrænum prófum
sem þreytandi og kvíðavaldandi (Elsalem o.fl., 2020) ásamt því
að þeir höfðu áhyggjur af afleiðingum tæknilegra örðugleika á
útkomu prófa (Wallace o.fl., 2021).
Áhrif þess að skipta yfir í fjarnám með litlum sem engum
undirbúningi nemenda og kennara við aðstæður líkar því
sem sköpuðust í COVID-19 hafa lítið verið skoðuð á Íslandi.
Markmið rannsóknarinnar var því annars vegar að lýsa
áhrifum COVID-19-faraldursins á líðan og nám hjúkrunar- og
ljósmóðurfræðinemenda og hins vegar að lýsa viðhorfum
nemenda til breytinga sem gerðar voru á námsumhverfi þeirra
á tímum faraldursins.
AÐFERÐ
Áhrif COVID-19 faraldursins á líðan hjúkrunar- og ljósmóðurfræðinemenda og viðhorf þeirra til námsumhverfis í samkomutakmörkunum
Notuð var lýsandi eigindleg aðferðafræði þar sem tekin
voru fjögur hálfstöðluð rýnihópaviðtöl. Rannsóknin er hluti
af stærra rannsóknarverkefni þar sem jafnframt var safnað
gögnum í langtíma þversniðsrannsókn meðal nemenda
á Heilbrigðisvísindasviði Háskólans á Akureyri (HA) og í
Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild Háskóla Íslands (HÍ).
Niðurstöður þeirrar rannsóknar gáfu til kynna að mikilvægt
væri að rýna í efnið af meiri dýpt og fá fram upplifun
þátttakenda af námi og líðan á tímum faraldursins (Hrund
Sch. Thorsteinsson o.fl., 2022; Sveinsdóttir o.fl., 2021).
Framkvæmd
Kynningarbréf ásamt beiðni um þátttöku í rannsókninni var
sent í tölvupósti til nemenda sem valdir voru af handahófi úr
hópi nemenda í grunn- (n=20) og framhaldsnámi (n=20) við HA
og HÍ á vormisseri 2021. Þar sem svörun var lítil var ákveðið að
senda tölvupóst á alla nemendur fyrrnefndra deilda (n=985)
og óska eftir þátttöku í rýnihóp. Alls samþykktu 22 nemendur
þátttöku í rýnihópaviðtölum. Fyrir viðtölin afboðuðu tveir
nemendur sig og fimm mættu ekki. Um var því að ræða 15
þátttakendur í fjórum rýnihópum sem tekin voru jafnmörg
viðtöl við.
Rýnihópaviðtölin voru tekin af sérfræðingi við Rannsóknar-
miðstöð Háskólans á Akureyri (RHA) í gegnum Zoom á
tímabilinu maí–júní 2021 og fylgdi sérfræðingur RHA
viðtalsramma sömdum af rannsakendum. Talið var mikilvægt
að óháður aðili tæki viðtölin til að hindra áhrif rannsakenda
á tjáningu nemenda í rýnihópaviðtölum, en þeir vinna allir
við kennslu í umræddum háskólum. Viðtölin hófust með því
að nemendur voru beðnir að lýsa því hvað kæmi helst upp í
hugann varðandi námið á meðan á faraldrinum stóð miðað
við „hefðbundið nám“ fyrir tíma COVID-19. Þeir voru einnig
beðnir um að lýsa reynslu sinni af nýjum kennsluaðferðum
sem teknar voru upp í faraldrinum, hvernig það var að vera
nemandi, hvernig þeim leið, hvaða stuðning þeir töldu sig
þurfa og hvaða stuðning þeir fengu á þessum tíma. Jafnframt
voru þeir beðnir um að lýsa reynslu sinni af bóklegu og
klínísku námi.
Þátttakendur
Þátttakendur í rannsókninni voru nemendur við Hjúkrunar-
fræðideild HA og Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild HÍ,
fjórtán konur og einn karl. Fimm nemendur stunduðu
grunnnám í hjúkrunarfræði við HA, fimm stunduðu grunnnám
í hjúkrunarfræði við HÍ og fimm framhaldsnám við HÍ. Engir
nemendur sem stunduðu framhaldsnám við HA buðust til að
taka þátt í rannsókninni. Meðalaldur þátttakenda var 33,5
ár (spönn 20-60 ár). Frekari lýsingar á þátttakendum verða
ekki tilgreindar þar sem mikilvægt var fyrir framkvæmd
rannsóknarinnar, að allar upplýsingar sem koma fram í
rannsóknarniðurstöðum væru ópersónugreinanlegar.
Gagnagreining
Viðtölin voru skrifuð orðrétt upp af sérfræðingi RHA og
þemagreind af rannsakendum (MHS og BGF) samkvæmt
sex þrepum Braun og Clarke (2012). Í fyrsta þrepinu kynntu
rannsakendur sér gögnin með því að lesa margsinnis yfir
upprituð viðtöl og skrifa niður sínar fyrstu hugmyndir af
þemum. Í öðru þrepi voru lykilsetningar sem tengdust