Ský - 01.08.1998, Qupperneq 42

Landið þitt Reykjavík
sem það býr svo það þurfi ekki að sækja annað.
Lausnin er nefnilega sjaldnast fólgin í því að fá
fólk til að flytja ekki - heldur að gera því kleift að
vera um kyrrt.
Lægri skattar á landsbyggðinni
Ekki er langt síðan alþingismennirnir Hjálmar
að sig fyrir sum fyrirtæki að vera með starfsemi
sína utan höfuðborgarsvæðisins, vegna lægri
skatta og álaga og þar með myndi nást fram eðli-
leg lausn á vandanum, þar sem atvinnulífið sjálft
réði ferðinni, en ekki einhverjar misvel grundað-
ar sértækar aðgerðir," útskýrir Hjálmar.
Aðferð Guðna og Hjálmars hefur þann kost í
Land Samtals Á íbúa/km2 íbúar km2
Finnland 14.458 964 15
ísland 1.530 510 3
Noregur 15.882 1.221 13
Svíþjóð 24.721 1.239 20
Fé varið til byggðarþróunar á Norðurlöndum 1996
Ámason og Guðni Ágústsson settu fram á síðum
Morgunblaðsins byltingarkennda tillögu þess
efnis að skattar á landsbyggðafólk verði lækkaðir
og þannig skapaður raunhæfur og áþreifanlegur
kostur við það að búa annars staðar en í nágrenni
Reykjavíkur.
„Forsendan er þessi: Þjóðin þarf á því að halda
að fólk búi á landsbyggðinni, sem nokkurs konar
vörslufólk þeirra gæða sem þar eru, svo sem að
sjá um ferðaþjónustu, sinna virkjunum, sjávarút-
vegi og svo framvegis," segir Hjálmar Ámason.
„Nú er svo komið að hlutfall íbúa milli þéttbýlis
og dreifbýlis hérlendis er það hæsta í Evrópu
þrátt fyrir allar þær sértæku aðgerðir sem ráðist
hefur verið í, milljarður hér og milljarður þar.
Þær hafa einfaldlega ekki virkað. Þess vegna höf-
um við Guðni velt því fram hvort ekki sé hugsan-
legt að lækka skatta á landsbyggðafólki. Það er
að borga sama tekjuskattshlutfall og aðra skatta
og við en nýtur fráleitt sömu þjónustu. Til dæmis
er það margfalt dýrara fyrir fólk utan af landi að
fara í skóla í Reykjavík. Aðgengi að hátækni-
sjúkrahúsum er erfiðari, vöruverð og orkuverð er
hærra og þannig mætti lengi telja. Svo er þetta
fólk að borga sama eignarskatt af húsum sínum
og aðrir þrátt fyrir að allir viti að þetta séu nánast
verðlausar eignir og vonlaust að losna við þær;
svona nokkurs konar nútímaátthagafjötrar."
Hjálmar og Guðni leggja til, í stuttu máli, að
reiknuð verði ný einskonar „lífskjaravísitala“
sem taki mið af þessum raunveruleika og stað-
reyndum málsins. Hún verði til þess að skattar á
fólk utan ákveðins radíuss frá höfuðborgarsvæð-
inu verði minni en á þá sem þar búa. „Þannig
væri komin almenn regla og viðmiðun og um leið
myndum við láta markaðinn og atvinnulífið sjálft
leita að þessu nauðsynlega jafnvægi milli dreif-
býlis og þéttbýlis. Þannig gæti hugsanlega borg-
för með sér að beinir styrkir og aðstoð frá ríkinu
þyrftu ekki að koma til heldur myndi eðli þessar-
ar skattalækkunar hafa það í för með sér að at-
vinnulífið dreifðist jafnar út um landið. Störf
tengd þjónustu og verslun verða sífellt fyrirferð-
armeiri í atvinnulífinu og hefur störfum í þeim
geira fjölgað mikið síðan 1980 og þá nánast ein-
göngu á höfuðborgarsvæðinu. Uti á landi eru hins
vegar svokallaðar frumvinnslugreinar algengast-
ar, þar sem lítillar sem engrar menntunar er kraf-
ist og launin oft lág, eða sveiflukennd og vinnan
þess eðlis, að áralöng menntun nýtist ekki fólki.
Auk þess sem hún er oftar en ekki líkamlega slít-
andi og einhæf með löngum vinnustundum.
Mennta- og menningarmál vega þyngst
Atvinnutekjur skýra þó einungis lítinn hluta af
fólksflutningamynstrinu. Þeir sem flytjast búferl-
um eru að langmestu leyti ungt fólk sem er ýmist
á leið til náms á framhalds- og háskólastigi eða
að stofna heimili en þar spilar að sjálfsögðu
einnig stóran þátt meira úrval í menningar- og af-
þreyingarlífi í þéttbýlinu. Til að mynda hafa Vest-
firðir orðið langverst úti hvað fólksfækkun varðar
þrátt fyrir það að þar séu meðallaun 5 prósent
hærri en annars staðar á landinu.
Menntamálin eru líklega stærsti einstaki þátt-
urinn, en um 30 prósent þeirra sem hyggja á
flutning gera það vegna ástæðna tengdum
menntamálum. í nánustu framtíð mun störfum
fyrir vel menntað fólk, til dæmis fyrir tækni-
menntaða og sérfræðinga af ýmsu tagi, í þjónustu
og viðskiptageiranum halda áfram að fjölga en
störfum fyrir lítið menntaða, mun fækka. Þetta
hefur, eðlilega, úrslitaáhrif þegar fólk velur hvað
það ætli að leggja fyrir sig og til þess að öðlast
góða menntun neyðist fólk til að flytja þangað
sem hana er að finna.
40