Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2021, Blaðsíða 23

BRYnHIlDuR BjöRnSDóTTIR OG SIljA BÁRA óMARSDóTTIR
22
Elstu prinsessurnar eru ljúfar og kvenlegar, þær sinna heimilisstörfum
með léttri lund, eru glaðlyndar þrátt fyrir mótlæti, eiga auðvelt með að um-
gangast dýr og eiga erfitt með að trúa því að nokkur gæti viljað þeim illt þó
allt bendi til annars. Sökum þessa sakleysis lenda þær í háska sem enginn
getur leyst þær úr nema prinsinn sem bjargar þeim með sönnum ástarkossi
af því að hann elskar þær vegna fegurðar þeirra og geðprýði, nánast án þess
að hafa hitt þær. Þær geta sem sagt bókstaflega ekki lifað nema einhver verði
ástfanginn af þeim. Prinsessurnar frá miðtímabilinu bera þess merki að sitt-
hvað gerðist í jafnréttisbaráttu frá 1959 til 1989. Prinsessurnar eru af ólíkum
uppruna og kynþáttum, og taka stjórn á lífi sínu í trássi við feðraveldið sem
í flestum þessara tilfella er bókstaflegt, það er þær óhlýðnast feðrum sínum
til að elta drauma sína. Það er þó vert að benda á að draumarnir snúast um
ástina, það að ná ástum karlmanns/prins er allra fórna virði. Í tilfelli Fríðu
og Mulan eru feðurnir reyndar lasburða og dæturnar fórna sér því fyrir þá,
Mulan með því að gegna herþjónustu í gervi karlmanns og Fríða með því
að taka sæti föður síns sem gísl Dýrsins. Fríða hafnar í upphafi hugmyndum
samfélagsins sem hún býr í um ástina og vill í staðinn fá að „elska bækur“
eins og segir í upphafslaginu. Hún endar þó á því að verða ein af hættu-
legustu fyrirmyndum ungra stúlkna sem hugsast getur, þar sem henni tekst
með ást sinni að breyta vondu, ógeðfelldu og ofbeldisfullu skrímsli í prins,
stef sem er vissulega þekkt úr ævintýrunum eins og fram kemur í inngangi
þessa kafla. Þrautseigja Fríðu við að sjá manninn í dýrinu verður eins konar
uppskrift að óheilbrigðu og jafnvel lífshættulegu ástarsambandi því í raun-
veruleikanum er hætt við því að líkurnar á því að dýrið verði að prinsi séu
mun minni en í Disney-mynd.
Prinsessurnar frá miðtímabilinu eiga það allar sammerkt að ástarkraftur
þeirra fer í að bjarga prinsunum úr lífsháska. Þær eru sjálfstæðari og kraft-
meiri gerendur í lífum sínum en prinsessurnar frá fyrsta tímabilinu, enda
þurfa þær engan prins til að bjarga sér. Þær eru „frjálsar“ til að velja og
„velja“ langflestar að nýta krafta sína í þágu prinsanna með rómantíska ást að
launum. Þessar myndir, sem eru gerðar á svipuðum tíma og Anna G. jónas-
dóttir setur fram kenningar sínar um ástarkraftinn, eru í raun kristalstær
birtingarmynd þeirra kenninga.
Í þriðja flokknum eru svo Garðabrúða úr myndinni Tangled, Merida sem
er aðalsöguhetjan í Brave, Moana í samnefndri mynd og systurnar Elsa og
Anna í Frozen, en þeim hefur verið fagnað mjög af kvenréttindasinnum, þar
sem prinsessurnar þar eru sjálfstæðar og með ýmis önnur markmið í lífinu
en að öðlast ástir prinsins. Ást, ástarviðfang og ástarsamband eru þó aldrei