Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2021, Blaðsíða 165

ANNA GUðRÚN JóNASDóTTIR
164
að hvor „aðili“ fyrir sig væri nokkuð sjálfstæður. Það var verið að prófa
marxisma sem „aðferð til greiningar á samfélagi“ eða til að „láta [aðferð
Marx] þjóna femínískum málefnum.“15 Þetta var álitið „sérstakt fræðilegt
verkefni,“16 eins konar þriðja leið til að beita díalektík og komast í gegnum
og handan við andstæðurnar milli róttæks femínisma sem var sjálfum sér
nógur og marxisma sem var í senn stífur og allsráðandi.17 Verkefnið gaf sér
tvær forsendur. Önnur var að „kynferði“ ætti að vera sérstakt viðfangsefni
en ekki undirskipað „stétt“. Hin var að misrétti sem byggist á kynferði mætti
á einhvern hátt greina með því að beita sömu „aðferð“ og á misrétti sem
byggðist á stétt. Með öðrum orðum var það talið bæði fræðilega mögulegt
og mikilvægt fyrir stjórnmálin að skilgreina samskipti kynjanna og kyn-
verund (í víðum skilningi) sem sérstaka samfélagslega vídd, sem væri órofa
tengd og skaraðist við aðrar helstu stærðir samfélagsins, þar með talið hag-
kerfi og stéttatengsl, samskipti kynþátta og þjóðarbrota, menningarleg ferli,
pólítískar stofnanir og hugmyndafræðileg öfl.
Heidi Hartmann orðaði sérstöðu þessa „fræðilega verkefnis“ á sérlega
skýran hátt. Hún hélt því fram að forsenda þess að hægt væri að útskýra
karlveldið með aðferð Marx væri að „kvennaspurningu“ marxismans yrði
að endurskilgreina sem „femíníska spurningu“ og að henni skyldi „beint
að orsökum kynjamisréttis milli karla og kvenna, og drottnunar karla yfir
konum.“18 Markmið hennar var að draga fram gangverkin sem búa undir
karlveldinu, en hún taldi það vandasamt vegna þess „að oft og tíðum styðja
sömu þættirnir, til dæmis verkaskiptingin, bæði við karlveldið og kapítalis-
mann [og] því er erfitt að koma auga á þá þætti sem undirbyggja sérstaklega
feðraveldið. Samt er það þetta sem við verðum að gera.“19 Fleiri gagnrýnendur
hafa þó haldið því fram að Hartmann hafi ekki tekist að sundurgreina efnis-
legar undirstöður og formgerðareinkenni kerfanna tveggja.20
Gagnrýnið mat mitt á ýmsum framlögum til þessa metnaðarfulla verk-
efnis leiddi mig að þremur niðurstöðum. Í fyrsta lagi náði femíníska sögulega
15 Heidi Hartmann, „The unhappy marriage of Marxism and feminism. Towards a
more progressive union“, Women and Revolution. The Unhappy Marriage of Marxism
and Feminism. A Debate on Class and Patriarchy, ritstj. L. Sargent, London: Pluto
Press, 1981, bls. 11.
16 Alison Jaggar, Feminist Politics and Human Nature, Totowa: Rowman & Allanheld,
1983, bls. 118.
17 Anna Guðrún Jónasdóttir, Why Women are Oppressed, bls. 1–33 og 47–79.
18 Heidi Hartmann, „The unhappy marriage of Marxism and feminism“, bls. 3 og 5.
19 Heidi Hartmann, „The unhappy marriage of Marxism and feminism“, bls. 29.
20 Anna Guðrún Jónasdóttir, Why Women are Oppressed, bls. 50–51.