Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2021, Blaðsíða 94
FRÁ ÁST TIl ÓnOTA
93
Að mati hennar er fylgifiskur markaðsdrifins kynfrelsis sá að í birtingarmynd
hans færist ofuráhersla yfir á líkamann og líkamlegt útlit, á kostnað tilfinninga
og tengsla. Hér er það líkaminn og yfirborðið sem býður upp á tengslin:
helsti vandi og áhrif kynlífsvæðingarinnar er að með því að gera
líkamann að meginsvæði samskipta, þá verður tjáning tilfinninga
og tilfinningaleg samskipti ólögmæt og ótrygg því líkaminn er
settur í forgrunn sem forsenda þess að læra að þekkja annað fólk.32
Illouz telur að auðvaldskerfi nútímans hafi frá öndverðri nítjándu öld byggt
á sjónrænum forsendum í síauknum mæli. Þannig hafi ríkjandi ástand sam-
tímans orðið til, ástand sem hún kallar sjónrænt auðvaldskerfi Hún rekur
hvernig frelsun kynlífs og kynlífsbirtingar hafi þjónað markmiðum mark-
aðarins, svo að endingu sé ekki hægt að segja að „kynlíf sé hið ómeðvitaða
í neyslumenningunni, heldur sé neyslumenningin orðin sá drifkraftur sem
móti kynhugsun.“33 Í því sem Illouz kallar sjónrænt auðvaldskerfi hefur kyn-
hegðunin orðið ráðandi einkenni yfirborðsins á meðan neyslumenningin
sem knýr það er orðin ómeðvituð.
Annað lykilhugtak Illouz sem lýsir ástandi sambanda á tímum sjónræns
auðvaldskerfis, er andhverf tengsl, nokkuð sem hún telur fylgifisk sjónræns
auðvaldskerfis. Það sem Illouz á við með þessu er að hér sé ekki um að ræða
höfnun á tengslum sem slíkum; ‚negative‘ felur ekki í sér ‚neikvæðni‘, heldur
er um að ræða tengingar sem séu í eðli sínu fráhverfar tengingu, eru þannig
‚andhverfar‘ með tilliti til tengsla. Í skilgreiningu Illouz eiga andhverf tengsl
við um „tengsl þar sem engin tilraun er gerð til að þekkja, tileinka sér eða
yfirvinna sjálfsmynd annars.“34 Þetta eru tengsl sem byggja á fullkomlega
sjálfhverfum forsendum: mannveran þekkir sig sjálfa og velur sér fylginauta
til að uppfylla þá ímynd, en aðlagar sig ekki eða þróast í gagnkvæmu sam-
bandi við aðra.
Illouz segir að í reynd hafi áherslur neyslumenningar umbreytt veru-
fræðilegum forsendum kynferðis. Með því að setja kynferði í forgrunn vit-
undar umbreytist það í „leikhús sjálfsins, sýnilega opinbera sviðsetningu,
miðlað fyrir tilstuðlan neysluvarnings.“35 Þannig verður líkaminn að megin-
32 Sama rit, bls. 85.
33 Sama rit, bls. 52.
34 Sama rit. bls. 95.
35 Sama rit, bls. 104, hér vísar Illouz jafnframt í: lisa Adkins, „Sexuality and the eco-
nomy. Historicisation vs. Deconstruction“, Australian Feminist Studies 17: 37/2002,
bls. 31–41.