Læknablaðið : fylgirit - 30.09.2016, Síða 11

V I . V Í S I N D A Þ I N G G E Ð L Æ K N A F É L A G S Í S L A N D S 2 0 1 6
F Y L G I R I T 8 9
LÆKNAblaðið 2016/102 FYLGIRIT 89 11
Nú er þriðja bólan á þessari öld, ferðamannabólan, farin að setja mark
sitt á samfélag okkar og náttúru landsins og allt virðist stefna í áfram-
haldandi stækkun hennar. Líklegt er að afleiðingarnar verði skortur á
vinnuafli, einkum ófaglærðra, og vaxandi húsnæðisvandi geðfatlaðra
og annarra tekjulágra einstaklinga. Sem fyrr er óvissa um næstu skref
í uppbyggingu Landspítala og mikið fé skortir til endurbóta á helstu
byggingum spítalans. Í fyrirlestrinum verður rakið hvernig þjónusta
vegna geðraskana hefur þróast hér á landi frá síðustu aldamótum
í skólum, á vinnustöðum, í starfsendurhæfingu, í heilsugæslunni á
höfuðborgarsvæðinu og úti á landi, á Sjúkrahúsinu á Akureyri og á
geðsviði Landspítala. Um mitt ár 2014 var skipaður 7 manna stýrihópur
um mótun geðheilbrigðisstefnu og aðgerðaáætlunar sem lauk störfum
og skilaði tillögum 1. apríl 2016. Helstu verkefni næstu ára, að mati
fyrirlesara, verða tíunduð og þau borin saman við endanlegar tillögur
stýrihópsins eftir að heilbrigðisráðherra hafði farið um þær höndum.
Líkur á efndum verða metnar í ljósi áætlunar um ríkisfjármál til næstu
fimm ára sem ríkisstjórnin hefur nýverið samþykkt.
21. Samstarfsverkefni BUGL og Sjúkrahússins á Akureyri um þjónustu
á norðurlandi fyrir börn og unglinga með geðrænan vanda
Dagbjörg B. Sigurðardóttir, Vilborg Guðnadóttir, Unnur Heba Steingrímsdóttir,
Sigurður R. Levy
Barna og unglingageðdeild Landspítala
Að tilstuðlan heilbrigðisráðherra var í maí 2014 undirritaður samningur
milli Sjúkrahússins á Akureyri (SAk) og Landspítala til tveggja ára með
það að markmiði að styrkja þjónustu við börn og unglinga með geð-
rænan vanda og fjölskyldur þeirra. Undanfarna áratugi hefur einungis
einn barna og unglingageðlæknir verið starfandi á Akureyri og séð um
sjúkdómsgreiningar og meðferð fyrir allstórt svæði. Á SAk er barnageð-
deildareining þar sem læknirinn hefur starfað ásamt sálfræðingi.
Aðengi að þessari þjónustu hefur ekki verið stöðugt þar sem læknirinn
hefur sinnt öðrum verkefnum samhliða. Því hefur skort bráðaþjónustu
á Norðurlandi og gegnum tíðina hafa skjólstæðingar þurft að leita á
BUGL með aðkallandi vandamál.
Markmið samningsins var að koma á þverfaglegum vinnuhópi með
starfsfólki á SAk til að bæta úrræði hvað þetta varðar og hjálpa SAk
að verða sjálfbært um að sinna bráðaþjónustu við börn og fjölskyldur
þeirra.
Þverfaglegt teymi frá BUGL sem samanstóð af tveimur sérfræðingum
í barna og unglingageðlækningum, tveimur geðhjúkrunarfræðingum,
sálfræðingi, félagsráðgjafa og iðjuþjálfa sinnti þessari vinnu fyrir hönd
Landspítala og komið var á þverfaglegum hópi á SAk sem samanstóð af
barnasálfræðingi, tveimur barnalæknum, geðhjúkrunarfræðingi, iðju-
þjálfa og félagsráðgjafa.
Í lok samningstíma hafði þetta teymi SAk útfært, og aðlagað það
verklag BUGL sem snýr að bráðaþjónustu að sínum aðstæðum og
þörfum. Teymið ræður nú við að afgreiða stærstan hluta af sínum
málum án aðkomu BUGL og heildartilvísunum á BUGL hefur fækkað
frá Norðurlandi.
22. Tilvísanir í bráðaþjónustu barna- og unglingageðdeildar (BUGL):
rannsóknarniðurstöður og ályktanir
Bertrand Lauth1,2, Ellen Sif Sævarsdóttir3
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2barna- og unglingageðdeild Landspítala (BUGL), 3sálfræðideild Háskóla
Íslands
Bakgrunnur: Fjöldi tilvísana í bráðateymi barna- og unglingageðdeildar
(göngudeild BUGL) hefur aukist mikið undanfarin ár, sem og fjöldi
bráðainnlagna á unglingageðdeild (legudeild BUGL), Klínískar leiðbein-
ingar vantar til að veita öllum góða og samræmda þjónustu og einnig
skilgreina betur þær bráðatilvísanir sem ber frekar að hafna. Mælt hefur
verið með ítarlegri endurskoðun af öllum bráðatilfellum, með stöðluð-
um aðferðum og skilningi á heildarferlum þeirra
Markmið: Markmið þessarar rannsóknar var að greina tilvísanir 308
barna og unglinga á aldrinum 7-18 ára sem leituðu í bráðaþjónustu
BUGL árið 2013.
Aðferð: Rannsóknin var afturvirk og notast var við upplýsingar úr
sjúkraskrám en gögnin sjálf eru ópersónugreinanleg. Miðað var við fyrri
rannsóknir við upplýsingasöfnun og tveir bráðakvarðar notaðir við mat
á réttmæti bráðatilfella.
Niðurstöður: Rannsóknin skilgreinir hóp þeirra barna og unglinga sem
leita í bráðageðþjónustu og gefur upplýsingar um tilvísendur, tilvís-
unarástæður, algengustu greiningarflokka, helstu áföll og álagsþætti
sjúklinga, fyrri komur og innlagnir, biðlista, núverandi meðferðar- og
þjónustuaðila utan stofnunar, meðferðarþörf. Rannsóknin greindi
einnig hvort ákveðnir þættir voru líklegri en aðrir til þess að tengjast
meðferðartíma, bráðainnlögnum, sjálfsvígstilraunum, sjálfsskaða og
sjálfsvígshugleiðingum. Bráðakvarðar sem mátu réttmæti bráðatilfella
gáfu til kynna að um helmingur mála væru óviðeigandi bráðatilfelli
(meira en erlendis) en vissulega var oftast um alvarleg tilfelli eða krísu-
ástand að ræða.
Ályktanir: BUGL er 3. línu stofnun og ætti þar af leiðandi sjaldnast að
vera fyrsti viðkomustaður inn í geðheilbrigðiskerfið. Rýna þarf í ástæð-
ur aukningar í bráðageðþjónustu.
23. Læknaráp á Íslandi. Ásókn í ávanabindandi
lyf á árunum 2004-2013
Finnbogi Ómarsson1, Magnús Jóhannsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2rannsóknarstofu í lyfja- og efnafræði
Inngangur: Með því að ganga á milli lækna, er mögulegt að afla margra
lyfjaávísana fyrir ávanabindandi lyfjum. Markmið rannsóknarinnar er
að kanna umfang og eðli læknaráps með tilliti til ávanabindandi lyfja á
Íslandi á tímabilinu 2004-2013.
Efni og aðferðir: Lýsandi, afturskyggn lyfjanotkunarrannsókn.
Lyfjagagnagrunnur landlæknis var samkeyrður við þjóðskrá fyrir
fullorðna einstaklinga, sem leystu út ávísanir fyrir ávana- eða við-
miðunarlyfjum frá 10 eða fleiri læknum á ári á tímabilinu 2004-2013.
Ávanabindandi lyfjaflokkar, sem kannaðir voru, voru ópíöt, róandi-,
svefn-, og örvandi lyf en viðmiðunarlyfin prótónupumpuhemlar, beta-
-blokkar og bólgueyðandi verkjalyf. Upplýsingar um kyn, aldur og sér-
grein þeirra lækna, sem ávísuðu einstaklingum sem fengu ávísanir frá
fleiri en 20 læknum, fengust einnig úr lyfjagagnagrunni.
Niðurstöður: 2203 einstaklingar leituðu til 10 eða fleiri lækna og leystu
út ávísanir fyrir ávanabindandi lyfjum á einhverjum áranna 2004-2013.
Af þeim voru 153 einstaklingar sem leituðu til 20 eða fleiri lækna á
tímabilinu og fengu umrædd lyf. Fjöldi læknarápara á tímabilinu 2004-
2013 hélst stöðugur, flestir rápuðu í eitt ár og leystu út ávísanir úr þrem-