Heima er bezt - 01.04.2002, Page 18

jökulámar um svolítið flatlendi, sem
þær eru að skapa, ár og síð. Svigrúm
er það nokkurt, þótt ekki þyki þar
vænlegt til lendingar úr lofti. A jök-
ulsáreyrunum þar í Rostungavík er
hugmyndin að byrja að jarða í fjórða
kirkjugarðinum, og yrði sandleir og
sjávarmöl auðveldari viðfangs en
pegmatít, granulite og gneis í klapp-
arholtinu í þorpinu. Aðgengi er ein-
stigi í skriðum og sífrera fönn yfir
grængolandi aðdýpi. Hunda (vél-)
sleði eina líkferðartækið undir
ófærunni, ef til vill plastbátur á
stuttsumrinu.
Elska sinn útnára
Hálfdönsk systkini, sem fædd eru í
fttoqqortoormiit, sem þá var 50 ára
nýlendubyggð, eiga þakklátar minn-
ingar um vist og veru á Landsspítal-
anum og í Reykjavík. Þangað komin
eftir slys og vanda, og frænka þeirra
áður, lífshættulega veik. Var því öllu
nánar lýst, en einu þeirra, bróðum-
um, kynntist ég þegar við komuna í
gististað í húsi Brönlunds. Hann var
tvítyngdur og kvaðst jafnvígur á
austur-grænlenzku og józku. Erindið
var að vita, hvort ég hefði komið
með mjólk. Hana hefði hann teygað
á Landsspítalanum. Að launum fyrir
hinn hvíta drykk fékk ég haldgóða
staðfræðslu og tókust einu persónu-
legu kynnin við innfædda afkomend-
ur nýlenduhópsins 1925.
Er fólkið hér svo gersamlega óvant
fyrirbærinu ferðamanni, að það miss-
ir málið, sem kallað er. Minnir þetta
á hina fornu reynd úr Vestribyggð á
13. og 14. öld. Aðrir tvífætlingar
voru ekki menn, heldur hvítu and-
arnir, sem þó gátu ekki flogið burt.
Framandi, öðruvísi. Námundi og
samskipti útheimta þolinmóða aðlög-
un, eins og Vilhjálmur Stefánsson
lýsir af vísindalegri reynsluþekkingu
í frásögnum um Heimskautslöndin
unaðslegu.
Fyrir einlæga átthagatryggð hins
hálfdanska heimafólks var staðfróð
lýsingin trúverðug. Uppi við stóru
gröfina, sem verið var að sprengja
fyrir í kirkjugarðinum, gátu glitrandi
glimmer-skífur í pegmatít-æðum,
marglitu og fallegu gneis og granu-
líti, verið samlíking hinnar djúpföstu
átthaga elsku, sem ekki sást á yfir-
borðinu, aðeins í þverskurðarmynd
grafarbakkans.
Hér uppfrá við litbrigði steinþróar-
innar höfðu óljúgfróðir sjúlkingarnir
kvatt fólk sitt og foreldri. Sannfærð í
hinu jákvæða sjónarmiði. Þau eru
öll af Jöklajörðu komin. Af henni rís
vonin, eftir langsama einingu og sátt
við hlutskipti kuldabeltislífsins.
í dyrum steinsins
Ef hinum eina aðsetursmanni, sem
hér um árið reyndi að laga lóðina við
húsið sitt, hefði enzt afl og kjarkur til
að ljúka þeirri ófyrirsjáanlegu byrj-
un, var ekki ólíklegt, að fallegt stein-
hlað og gólftorg væri við spítalann
og stjórnarhúsið og sæmilega gengt
landmegin á tánni við elliheimilið.
Jafnvel gneis og granít, sem gnægð
er af á gnægð ofan, notað í snotur
þrep við litlu og laglegu íveruhúsin í
brattanum. Nokkurra þumlunga bil
að húsgrindinni samt skilyrðið,
vegna ójafnrar frostspennu steins og
trés. Þvert á móti er þannig statt í
strandþorpinu, þar sem enginn er
viðarrekinn, að trétröppur úr kaup-
staðarviði eru að húsdyrunum. Sama
og ekki skorðaðar af ótta við þunga
áfrerans, sem haustveturinn upphleð-
ur í gríð og erg. Vel standandi eru
hins vegar haglega gerðar trétröppur
frá kirkjunni á háan brattann hjá
prestshúsinu. Mundi örðug ofanferð
í harðspora misstigi.
Utan bergvatnsárinnar og upp af
elzta grafreitnum eru einnig háttstíg-
andi tréþrep, smíðuð í virðingar
skyni við Ejnar Mikkelsen, en á
nokkru halli þar yfir, gnæfir minnis-
varði föður þessa ómilda mannabóls,
sem niðjar landnemanna kalla Mikka
sín í milli. Ínúítar eru ákaflega barn-
góðir. Gælunafn er tákn og sönnun
hlýju og þakka, án landamæra. Hér
strandaði Mikki skammt undan, ís-
fastur í hvítri auðninni 1924. Og hér
hafnaði lítil hjörð í byrjun september
árið eftir í dimmleitri urðinni. Það
fáa fólk gat aldrei snúið aftur, en var
smám saman falið geymd forngrýtis-
ins norðan Scoresbysunds. Böm
þess komu úr þagnaröld steinsins -
og þangað fóru þau aftur. Rekunum
hefur verið kastað tvisvar á kistu
kynslóðanna. Beinin eru samfrosta
Jöklajörð.
Unglingar falla og gamlaðir hníga,
en áfram heldur nýlendulífið í þrá-
látri togstreitu vonar og vana, unz
bylur undir þriðja sinni. Þá er um-
breytt og steindyrnar standa opnar.
162 Heima er bezt