Heima er bezt - 01.09.2004, Blaðsíða 23

var úti yfir sumarið, á færum eða
línu og meðal þeirra var faðir minn,
svo ég kynntist aðeins þessum þætti
sjómennskunnar. Að vera um borð í
bátnum á fiskislóð, í logni og mið-
nætursól á norðlenskum firði, er
minning sem seint gleymist.
Ólafsfjörður var sannkallaður æv-
intýraheimur í mínum huga á þessum
árum, þó að nokkurt atvinnuleysi
væri viðvarandi á þessum tíma, er
olli fólksfækkun um hríð. Þrátt fyrir
það komust íbúarnir sæmilega af í þá
daga, enda minni kröfur um lífsþæg-
indi en nú gerist. Margir höfðu
skepnur til búdrýginda; kýr, kindur,
svín og hænsni. Sérstakt hverfi
gripahúsa var vestan við kaupstaðinn
og gekk undir nafninu ijósahverfið.
Á sumrin var því staðurinn í aðra
röndina einnig líkur rólegu sveita-
þorpi. Kvölds og morgna sáust kýr
silast eftir götunum án nokkurs tillits
til fólks og farartækja og hænur
hlupu gaggandi yfir fætur manns í
tíma og ótíma. Margan sumardaginn
mátti einnig sjá fólk keppast við að
heyja túnblettina sína suður með
Vatninu. Heyið var síðan bundið og
flutt í hlöður gripahverfisins. Stund-
irnar í heyskapnum eru eftirminni-
legar. Eg get ennþá fundið angandi
töðuilminn og gróskuþefinn upp úr
rakri moldinni, þó að hálf öld sé liðin
frá þessu heyskaparbasli mínu.
Þrátt fyrir landbúskapinn var það
samt sjósóknin sem setti mestan svip
á athafnalífið í Ólafsfirði á þessum
árum. Allan sumarlangan daginn
bergmálaði ijörðurinn af hinum and-
stuttu mótorskellum og urðu reyndar
hluti af tilverunni í plássinu og í
gamla skúrahverfinu upp frá bryggj-
unni stóðu konur og börn við upp-
stokkun eða beitningu línu, dag eftir
dag.
Einhver hefur sagt að þar komi
síðar á ævinni, að mörg okkar leiti að
einhverju leyti uppruna síns,
bernsku- og æskuslóða. Það er
reynda ofur eðlilegt þvi þar liggja
okkar dýpstu rætur, hvort sem okkur
er það ljúft eða leitt. Á þann hátt eru
sumar sveitir Tröllaskaga í órofa
sambandi við minningar bernsku
minnar og æsku. Það er deiglan sem
mótaði mig ungan og þegar að því
kom að ég hleypti heimdraganum
um tvítugsaldurinn fannst mér ég
vera fullmótaður einstaklingur. Síðar
varð mér ljóst að einstaklingurinn er
alltaf að þroskast, ævina á enda.
Það má annars telja það eins konar
tilviljun að ég festi þessar línur á
blað. Hins vegar hefur þetta við-
fangsefni verið mér ærið hugstætt,
einkum eftir að efri árin fóru að
segja til sín og ég fór að dusta rykið
af gömlum minnisblöðum og mynda-
albúmum, sem ég á í fórum mínum
og loksin áræddi ég að taka mér
penna í hönd, ekki hvað síst eftir að
mér stóð til boða að skrifa pistla í
tímaritið Heima er bezt. Ég hugsa
mér þessa minningaþætti úr ævi
minni, sem eins konar myndasafn ffá
heimi, sem nú er óðum að hverfa á
vit gleymsku og fjarlægðar.
Minni mitt nær til sumarsins 1938,
að vísu stopult í fyrstu, en þá er ég á
fimmta árinu að alast upp á „strönd-
inni við ysta haf‘, norður í Haganes-
vík í Fljótum. Það er um það leyti
sem heimskreppunni miklu var að
ljúka og hurð gamla tímans að falla
að stöfum. Þegar ég fletti viðskipta-
bók föður míns frá þessum árum,
undrast ég nægjusemi foreldra
minna, þrátt fyrir mikinn gestagang á
heimilinu og þar vantaði margt sem
þykir sjálfsagt að eiga í dag. En
margt hefur einnig glatast eins og
gömlu góðu gildin. Þó að lífsbaráttan
væri oft hörð, voru margir þessara
daga sælutíð þegar hamingja hins
einfalda lífs finnur gleðina í hinu
smáa.
En hvemig var aðkoman í Neðra-
Haganes vorið 1935? Það var um
fardagaleytið, sem foreldrar mínir,
Salbjörg Helga Þorleifsdóttir 37 ára
og Sæmundur Jónsson 39 ára, flytja í
Neðra-Haganes með tvö börn sín,
Björgu 14 ára og undirritaðan á
fyrsta árinu. Þriðja barn þeirra, Bára,
10 ára gömul, var í fóstri á Vatns-
enda í Ólafsfirði. Sjö ára gamlan
son, Guðmund Rósleif, höfðu þau
misst úr lungnabólgu árið 1928.
Faðir minn hefur lýst aðkomunni í
Neðra-Haganes svo í minnisbók,
sem hann hélt 1935:
„Það var að verða kvöldsett þegar
við komum í hlaðið á Neðra-Haga-
nesi, svo sólin glóði á litlu baðstofu-
gluggunum. Bæjarhurðinni var lokað
með klinku og full eftirvœntingar
opnuðum við dyrnar og gengum inn í
rakt loftið, því bærinn hafði staðið
auður nokkra hríð. Búslóðina og
smíðatól mín fluttum við á tveimur
vagnkerrum, sem hestar drógu. Sal-
björg reið Rauð með drenginn, en
Björg sat litlu Jörp, sem hún átti
sjálf. Eg teymdi hestana með far-
angrinum. Arni bróðir minn kom
með kúna daginn eftir.
I Neðra-Haganesi var lágreistur
torfbær, að stofni til frá átjándu og
nítjándu öld, meö einni burst fram á
hlaðið sem horfði vestur yfir Haga-
nesvík. Bœrinn stendur á lágum hól
með gripahúsum bakatil og einnig
lítilli skemmu að sunnanverðu. Um
2-300 metrar eru fram að allháum
sjávarbakka. Ofar á túninu stóðu
jjárhús og heytóft. I mýrlendi austan
túnsins eru mógrafir og nokkrir hól-
ar, þar sem mórinn var þurrkaður.
Uppsátur er suður við Víkurbotninn.
Netalagnir fyrir silungsveiði er í
Miklavatni við austanverða Haga-
nesborg. “
Hér lýkur lýsingu föður míns af
fýrsta deginum í Neðra-Haganesi. En
næstu dagar fara í ávinnslu á túninu
og mótak til eldsneytis, en síðar hefst
bygging smíðahúss, sem hann reisti
úr viðum Mósgerðisbæjarins, er
hafði staðið skammt upp frá svo-
nefndri Mósvík við vestanverða
Haganesvík.
Við allt þetta umstang nutu for-
eldrar mínir hjálpar sveitunga sinna,
sem faðir minn greiddi aftur í vinnu-
skiptum við smíðar.
Það var mikið ævintýri út af fyrir
sig að alast upp í Neðra-Haganesi á
fjórða og fimmta áratugi 20. aldar.
Um það leyti var Haganesvík versl-
unar- og samgöngumiðstöð Fljóta-
manna, með Samvinnufélagið í far-
arbroddi, afgreiðslu póstbáta og
strandferðaskipa, auk sérleyfisbif-
reiða, sem höfðu endastöð í Haga-
nesvík, í sambandi við póstbátsferðir
Heima er bezt 407