Árbók Tryggingarstofnunar ríkisins - 01.12.1941, Blaðsíða 18

lí)
tii lífsi'ramfæris, þegar verðgildi peninga er lægst, yrði hiin óeðlilega há,
þegar verðgildi peninga er hæst. Er auðvelt að gera sér grein fyrir því
nieð því að hugsa sér, að þau hefðu haft handa á milli árlega á tímabil-
inu 1930—1939 þá krónutölu, sem þurft hefur til lífsframfæris á árinu
1942. Lítil tök mundu hafa verið á að útvega þeim hana, enda hefði
kaupgeta þeirra þá orðið íneiri en flestra verkamanna, einnig þeirra, sem
\innu höfðu.
Það mun óhætt að ganga lil frá því, að ekki sé unnt að sjá vel fyrir
framfærslu g'amalmenna og öryrkja með öðrum hætti en þeim, að krónu-
tala lifeyrisupphæðanna breytist i beinu hlutfalli við verðlag á lífsnauð-
synjum þeirra.
C. Bollaleggingar.
Við framfærslu gamahnenna og öryrkja má greina á milli þriggja
höfuðforma, sem venjulega eru blönduð saman á ýmsa vegu. Þessi þrjxi
form eru: einkaframfærsla, elli- og örorkutryggingar og forsjá hins
opinbera. Einkaframfærslan er elzta formið, og ber hiin enn i dag
mestan hlua byrðarinnar í flestum löndum. Sé hiin ein um hituna,
verður hver einstaklingur að sjá fyrir sér sjálfur. Geti hann það ekki,
verður hann að leita á náðir annarra einstaklinga, svo sem æftingja,
vina eða fyrri hiisbænda. Séu engir slíkir aðilar fyrir hendi, verður
viðlcomandi að devja drottni sínum. Tryggingaformið hefur aðallega
rutt sér til riiins í seinni tíð. Fyrirkomulag Jress er talsvert mismun-
andi eftir löndum, bæði að því er snertir tekjuöflunina og réttindi gam-
almennanna og öryrkjanna.
Það er nú viðurkennt í öllum menningarlöndum, að því opinbera
heri skylda til að sjá gamalmennum og öryrkjum, sem ekkert hafa fyrir
sig að leg'gja, fyrir nauðþurftum. Framlög þess opinbera til Jxessara
framfærslumála eru harla misjöfn eftir löndum, svo og allt fyrirkomu-
lag þeirra. Ekki eru tök á að fara út í þá sálma hér.
Eins og sakir standa, byggist framfærsla gamalmenna og öryrkja
liér á landi fyrst og fremst á einkafrainfærslu, en hið opinhera hleypur
undir hagga á þeim stöðum, sem þörfin er mest. Þau lagaákvæði urn
þátttöku hins opinbera i framfærslunni, sem mestu máli skipta, eru í
VI. kafla alþýðutryggingalaganna, er fjallar um ellilaun og örorku-
bætur. Það eru bæjar- og sveitarstjórnir, sem ákveða, hvaða gamalmenni
og öryrkjar skuli fá ellilaun eða örorkubætur. Úthlutunin miðast við
þarfir einstaklinganna, og er tekið tillit til tekna og eigna viðkomandi
gamalmennis eða öryrkja, en jafnframt höfð hliðsjón af fjárhagsástæð-
um nánustu ættingja og venzlamanna. Talsvert vantar þó á, að úthlut-
unin sé framkvæmd á sama hátt alls staðar á landinu. Til úthlutunar-
innar á hverjum stað koma þrenns konar fjárframlög, óg eru þau öll
beint eða óheint tengd fjárhag viðkomandi bæjar- eða sveitarfélags.
Framlög þessi eru: 1) Framlag ixr hæjar- eða sveitarsjóði eftir ákvörðun