Upp í vindinn - 01.05.2009, Side 78

Vatnatilskipun
Evrópusambandsins
HEIÐRÚN
guðmundsdóttir
starfarsemsérfræðingur
*** hjá Umhverfisstofnun.
Hún er M.Sc. í umhverfis-
Á heimsvísu búa Evrópubúar frekar vel, þar
sem heimsálfan er auðug af vatni, úrkoma
er regluleg og þurrkar og flóð eru sjaldgæf.
Þrátt fyrir það er 20% yfirborðsvatns í
Evrópusambandsríkjunum mengað. Talið
er að 65% Evrópubúa nýti grunnvatn sem
neysluvatn og 60% evrópskra borga ofnýta
grunnvatnsbirgðir sínar. Helmingur alls
votlendis í Evrópu er f hættu vegna ofnýtingar
á grunnvatni. Notkun vatns til áveitna í Suður
Evrópu hefur aukist um 20% síðan 1985.
Vegna þessa mikla álags á vatn í Evrópu hefur
verið samþykkt tilskipun, Vatnatilskipun ESB,
í þeim tilgangi að vernda öll vötn og skilgreina
gott vatn í Evópu fyrir 2015. Islensk stjórnvöld
hafa ákveðið að taka upp vatnatilskipun ESB
í EES samninginn, og er undirbúningur
innleiðingar hennar í íslenskan rétt að hefjast.
Meginmarkmið vatnatilskipunar
Evrópusambandsins er að setja ramma
um vemd yfirborðsvatns, grunnvatns,
árósavatns og strandsjávar, og hindra frekari
rýrnun vatnsgæða og bæta ástand vistkerfa.
Vatnatilskipunin á að tryggja sjálfbæra
vatnsnotkun með verndun nytjavatns, bæta
gæði vatna og koma í veg fyrir hnignun vatns,
t.d. með því að dregið verði úr losun hættulegra
efna í vatn. Tilskipunin á einnig að stuðla að
Vatn er nauðsynlegt lífi á jörðinni og er líklega sú auðlind jarðar sem er undir
mestum þrýstingi vegna nýtingar. Stór hluti mannkyns, sumir telja allt að 3
milljarðar manna, býr við viðvarandi vatnsskort og takmarkað aðgengi að hreinu og
heilnæmu vatni. Meginn þorri þessa fólks býr í Asíu, Afríku og Miðausturlöndum.
Vatnsskorturinn setur mikið mark á menningu þessara þjóða og lífsafkomu.
Ástæður vatnsskortsins geta verið af náttúrulegum orsökum, s.s. vegna þurrka,
þurrða vatnsbóla og breytinga á árfarvegum. Vatnsskortur getur einnig orðið vegna
fólksfjölgunar, áveitna, mengunar vatnsbóla og skorts á stjórnun og skipulagningu
vatnsauðlindanna. Þrátt fyrir að sum fátækustu ríki heims eigi nóg af hreinu vatni þá
hafa þau ekki fjárhagslegt bolmagn til að nýta það.
aðgerðum gegn flóðum til þess að bæta ástand
vatns og sjávar.
Vatnatilskipunin (2000/60/EB) gerir ráð fyrir
að í hverju landi verði stjórnkerfi vatnsmála
hagað þannig að tekið verði heildstætt á
málaflokknum, komið á samræmdu mats- og
eftirlitskerfi með gæðum vatns, safnað verði
upplýsingum um ástand umhverfis og gerð
miðlæg greining á upplýsingum þar um svo að
stjórnvöld fái nauðsynlegar upplýsingar til að
taka ákvarðanir um skynsamlega og sjálfbæra
stefnumörkun í vatnsmálum.
Með innleiðingu vatnatilskipunarinnar er verið
að samþætta vatnsstjórnun í Evrópu, og er það
gert með því að flokka vatnasvið í heildir eftir
landfræðilegum og vatnafræðilegum einingum
sem kallast vatnshlot (enska: waterbody).
Vatnatilskipuninni er ætlað að vernda
vatnavistkerfi og tryggja almenningi aðkomu
að skipulagningu vatnsmála.
Umhverfisstofnun hóf undirbúning
innleiðingarinnar á síðasta ári og hélt
ráðstefnu um vatnatilskipunina 31. október
s.l. Ráðstefnan var tvískipt og fjallaði fyrri
hluti hennar um stjórnsýslu og lífríkisflokkun
en í seinni hluta hennar var íjallað um
aðkomu almennings og annarra stofnana
að innleiðingu vatnatilskipunarinnar.
Fyrirlestrar frá ráðstefnunni eru á heimasíðu
Umhverfisstofnunar. I kjölfar ráðstefnunnar
voru nokkur verkefni skilgreind og stofnaður
hefur verið stýrihópur sem í eiga sæti
forstjórar fimm ríkisstofnana sem munu
gegna lykilhlutverki í vinnu við innleiðingu
vatnatilskipunarinnar, Umhverfisstofnun,
Veiðimálastofnun, Veðurstofa Islands,
Orkustofnun og Hafrannsóknastofnunin.
Jafnframt voru skilgreindir fimm vinnuhópar
með afmarkað hlutverk vegna ákveðinna
verkefna, um gagnaskil í sameiginlegan
gagnagrunn ESB (WISE), um skilgreiningu
vatnshlota, um vistkerfisfloklvun, um manngerð
og mikið breytt vatnshlot, og um álag á
vatnshlot. Hóparnir hafa þegar hafið störf.
Samhliða þessari vinnu hefur
umhverfisráðuneytið skipað nefnd sem hefur
það hlutverk að gera tillögu að frumvarpi til
innleiðingar vatnatilskipunar ESB. Gert er ráð
fyrir að nefndin skili tillögu að lagafrumvarpi
fyrir haustþing 2009. Nánari upplýsingar um
vatnatilskipun ESB, störf Umhverfisstofnunar
vegna innleiðingarinnar og framgang og störf
hópanna er á heimasíðu Umhverfisstofnunar,
www.ust.is og www.vatnatilskipun.is.