Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.2023, Qupperneq 34

34 | Sjómannablaðið Víkingur
Hormóni og fleira fólk
Nýlega kom út hjá Bókaútgáfunni Hólum bókin Hormóni og fleira
fólk – missannar sagnir frá síðustu öld. Höfundurinn er Halldór
Ólafsson sem lengi starfaði sem tæknimaður hjá Norrænu eldfjalla-
stöðinni og koma margir þjóðþekktir einstaklingar hér við sögu.
Grípum niður í eina frásögnina:
LÍTIL FRÁSÖGN ÚR BÆJARLÍFI REYKJAVÍKUR
Þegar Ólafur faðir minn kom heim frá Spáni vorið 1922 hóf hann
bókhaldsstörf fyrir ýmis fyrirtæki. Um svipað leyti og hann kom til
landsins leyfði Alþingi innflutning léttra vína frá Spáni og Ítalíu.
Þar með voru bannlögin svonefndu frá 1909 að hluta til numin úr
gildi og sú ráðstöfun varð til þess að Verzlunarráð Íslands taldi
mjög nauðsynlegt að fjölga spænskumælandi verslunarfólki hér á
landi. Þannig kom það til að Verzlunarráð fór þess á leit við Ólaf,
föður minn, að hann tæki að sér spænskukennslu við Verzlunar-
skóla Íslands en Verzlunarráðið hafði tekið við rekstri skólans
sumarið 1922. Ólafur þáði starfið og hóf kennslu strax um haustið.
Samhliða kennslu og bókhaldsstörfum var Ólafur oft túlkur fyrir
heildsala og skipamiðlara þegar erlend skip höfðu viðdvöl í Reykja-
víkurhöfn. Einn þeirra manna, sem hann aðstoðaði, var fornvinur
hans frá skólaárum, Theódór Jakobsson, er síðar varð skipamiðlari
en var um þessar mundir framkvæmdastjóri hjá fyrirtækinu Kol og
Salt. Theódór var einnig stundakennari við Verzlunarskólann og
þar munu þeir hafa endurnýjað vinskap sinn. Frásögnin hér á eftir
er komin frá Gunnari Andrew Jóhannessyni, bekkjarbróður föður
míns í Menntaskólanum í Reykjavík, en hann hafði hana eftir
Theódóri Björnssyni Líndal sem seinna varð prófessor í lögum við
Háskóla Íslands. Þegar þessi saga gerðist var Theódór nýútskrifað-
ur lögfræðingur og starfsmaður á lögmannsstofu Lárusar Fjeldsted.
Hér kemur sagan:
Skömmu eftir að leyfður var innflutningur á Spánarvínunum
svokölluðu kom inn til löndunar í Reykjavíkurhöfn spænskur salt-
flutningadallur með farm til fyrirtækisins Kol og Salt.
Skipstjórinn var illa mæltur á enska tungu svo að Theódór fékk
Ólaf, vin sinn, sér til halds og trausts ef upp kæmu einhver vafa-
mál. Þeim var strax boðið til káetu kapteinsins og fór vel á með
honum og félögunum íslensku enda bauð hann upp á snafs og
snarl meðan gengið var frá pappírum; urðu þeir allir góðglaðir að
því starfi loknu. Skipstjóri, sem var höfðingi í lund, leysti þá félaga
út með kassa af góðu rauðvíni og sitt hvorri pottflöskunni af viskíi,
en það var að sjálfsögðu á bannlista íslenskra yfirvalda. Þar sem
þeim vinunum höfðu nú áskotnast dýrindis drykkjarföng, sem
voru ekki á hvers manns borði, vildu þeir halda gleðskapnum
áfram. Theódór bauð því skip- stjóra og Ólafi til skrifstofu sinnar
sem var nærri höfninni. Ekki voru þremenningar langt komnir
áleiðis þegar þeir mættu tveimur íturvöxnum lögreglumönnum á
eftirlitsgöngu. Því miður voru vín- föngin of mikil fyrirferðar til að
hægt væri að leyna þeim og þessir laganna verðir voru furðu fljótir
að átta sig, höfðu snör handtök og færðu hina slompuðu kumpána
inn á lögreglustöð við Pósthús- stræti þar sem áfengið var gert upp-
tækt. Að því loknu voru þremenningarnir færðir niður í „Kjall-
arann“ en það var sá staður hvar rónar bæjarins voru iðulega hýst-
ir um nætur. En nú var illt í efni og góð ráð dýr því að Theódór var
kvæntur dóttur Páls Einarssonar, hæstaréttardómara og fyrrverandi
bæjarstjóra Reykjavíkur. Theódór átti orðið eitt barn með konu
sinni, er hér var komið sögu, svo að
það var bagalegast fyrir hann að komast ekki heim um nóttina.
Eins og í pottinn var búið gat það haft alvarlegar afleiðingar fyrir
Theódór ef fréttir af þessari uppákomu bærust um bæinn. Ólafur
hafði fullan skilning á hversu erfiðar aðstæður vinar hans voru og
tók því á sig alla sök í málinu við yfirheyrslur morguninn eftir enda
engum bundinn líkt og Theódór. Hann sagði Theódór ekki eiga
neinn þátt í afbrotinu, hann hefði verið staddur á kæjanum þetta
kvöld eingöngu starfa sinna vegna og væri strangheiðarlegur mað-
ur eins og allir vissu. Þetta var tekið gilt, Theódór umsvifalaust
leystur úr haldi og beðinn innvirðulega afsökunar á þessum leiðu
mistökum. Strax eftir hádegi þennan dag áttu réttarhöld í máli
Ólafs og Spánverjans að fara fram því að ekki þótti forsvaranlegt að
halda skipstjóra frá fleyi sínu lengur en nauðsyn krefði. En þá kom
heldur betur babb í bátinn; enginn spænskumælandi maður fannst
sem gat túlkað mál Spánverjans fyrir dóminum. Sem sagt, spænsk-
an dómtúlk var hvergi að finna í bænum. Þetta var grafalvarlegt
mál því að annar sakborninga gat ekki komið sjónarmiðum sínum
á framfæri við réttinn nema í gegnum túlk. Eftir miklar vangaveltur
og djúpar lögfræðilegar pælingar starfsmanna réttarins var þess far-
ið á leit við íslenska sakborninginn í málinu að hann tæki að sér
hlutverk túlksins. Ólafur kvað það auðsótt mál fyrst honum væri
treyst til þess. Er nú skemmst frá því að segja að skipstjórinn
rausnarlegi var sýknaður af öllum sakargiftum en Ólafur fundinn
sekur um smygl á tveimur pottflöskum af viskíi og dæmdur í fjár-
sekt. Þá sekt borgaði Theódór með glöðu gleði. Theódór Líndal var
ritari réttarins þegar málið var tekið fyrir og sagði seinna að það
hefði vakið mikla kátínu innan reykvísku lögfræðingastéttarinnar
enda ekkert fordæmi fyrir því að sakborningur væri dómtúlkur í
sakamáli sem hann átti sjálfur hlut að.