Goðasteinn - 01.09.2008, Síða 49

Goðasteinn 2008
gert allt frá unglingsárum. Hún hafði góða hæfíleika sem kennari og kom „öllum
til nokkurs þroska,“ og átti alltaf tíma aflögu.“
Við spyrjum Helgu um húsbúnað og búsáhöld. - Hún segir olckur að árið 1895
hafi komið eldavél að Berustöðum en fram að þeim tíma hafí verið eldað á
hlóðum. Um þessar mundir kom skilvindan til sögunnar og breytti þá um aðferð
við að vinna rjómann úr mjólkinni. Aður var mjólkin látin setjast til í trogum og
byttum. Síðar koma rjómabúin til sögunnar. „Faðir minn og afí voru báðir búhagir
og smíðuðu flesta hluti sem til bús þurfti. Faðir minn var rokkadreiari og smíðaði
rokka sem seldust víða. Móðir mín eignaðist saumavél áður en hún giftist en þá
munu þær hafa verið að byrja að koma til landsins.“ Runólfí föður hennar þótti
reyndar óþarfí að hún keypti sér saumavél, hún væri svo fljót að sauma hvort eð
væri. Þá kom einnig prjónavél á bæinn og gárungarnir sögðu að Þorsteinn á
Berustöðum keypti vél með hverjum krakka sem þeim hjónum fæddist. Og við
spyrjum Helgu um ýmsa þætti í lífí Berustaðafólksins kringum aldamótin 1900.
Kaupstaðarferðir - heyskap - matargerð - fatnað - skemmtanir- samband við ná-
granna o.fl. Það er þingmannaleið í kaupstað út á Eyrarbakka og yfír stórfljót að
fara. Þjórsá var brúuð 1895. Fram að þeim tíma var farið á flutningi yfír ána hjá
Sandhólaferju. Það liggur því í augum uppi að ekki er hlaupið í verslun eftir
smáræði. Aðalkaupstaðarferðir eru farnar haust og vor og einnig er reynt að
notfæra sér þær stundir til kaupstaðarferða þegar áin liggur undir ísi. Heimilið
verður að búa að sínu eftir bestu getu. Aður er á minnst að smiðir voru á bænum
sem smíðuðu hina og þessa hluti. En fleira þurfti til. Allur fatnaður var unninn
heima - sömuleiðis rúmfatnaður. - Þráður spunninn og voð ofín. Það þótti
sjálfsagt að búið væri að vefa eina voð fyrir jól. Og oftar var sett upp í vefstólinn.
Föt voru bætt og stöguð á meðan unnt var, oft bót við bót - „Nú sést ekki bætt
flík.“ Mikla fyrirhyggju þurfti á öllu húshaldi á svo stóru heimili. Að hausti þurfti
að byrgja heimilið upp til vetrarins. Skemrna var til varðveislu á ýmsum mat. Þar
var saltkjöt í tunnum - saltfískur - kartöflur í grylju frostheldri o.s.frv.
„Faðir minn“, segir Helga, „var margar vertíðir til sjós suður í Höfnum og
síðast eitthvað austan fjalls. Það var mikil hátíð að fá nýjan físk.“
Heyskap varð að stunda af sérstöku kappi. Staðið var á teig til tíu á kvöldin en
síðan skemur þegar haustaði að. Slægjur voru fengnar á næstu bæjum. Eitt sumar-
ið var borið niður á sjö bæjum. Þá var heyskapur stundaður í Safamýri. Til að ná
tveimur ferðum á dag þaðan þurfti að fara á fætur kl. ljögur að sækja hestana.
Helga minnist sérstaklega eins heyskapardags á Berustöðum. Þá fór hún á fætur
ásamt Runólfi bróður sínum löngu fyrir venjulegan fótaferðartíma til að binda.
Runólfúr batt þann dag allan og þrjár stúlkur skiptust á að binda á móti honum.
Guðmundur bróðir þeirra reiddi heim. Þann dag voru hirtir vel á annað hundrað
hestburðir. Allt krafðist fyrirhyggju og vinnu.
47