Bændablaðið - 15.08.2024, Qupperneq 1

14. tölublað 2024 ▯ Fimmtudagur 15. ágúst ▯ Blað nr. 661 ▯ 30 árg. ▯ Upplag 33.000 ▯ Vefur: bbl.is
Nautgripabændurnir Karen Ósk Guðmundsdóttir og Ásgeir Ósmann Valdemarsson á Litlu-Ásgeirsá í Víðidal í Vestur-Húnavatnssýslu ásamt börnum
sínum, Emil Jóhanni, fimm ára, og Dagbjörtu Ósk, fjögurra ára. Þau festu kaup á búinu árið 2022 og hafa síðan þá fjölgað kúnum, sett upp mjaltaþjón og
tvöfaldað framleiðslugetuna en auk þess eru þau með holdakýr. – Sjá nánar á síðum 32–33. Mynd / Ásvaldur Lárusson
Xxxxxxx
24
Unga fólkið í Víkum
Viðvarandi skortur á framboði á
koltvísýringi hefur haft áhrif á garðyrkju-
framleiðendur á Íslandi. Aðeins eitt
fyrirtæki á Íslandi útvegar alla kolsýru
hér á landi.
Að sögn bænda hefur fyrirtækið Linde Gas,
sem er í markaðsráðandi stöðu, ekki staðið við
skuldbindingar sínar gagnvart framleiðendum.
Hvorki hafa viðskiptavinir Linde Gas
fengið umsamið magn koltvísýrings né á þeim
tíma sem þeir þarfnast hans. Dæmi séu um
að fyrirtækið hóti skerðingu á þjónustu og
niðurfellingu á viðskiptakjörum ef hreyft sé
við mótmælum.
„Það hafa komið tímabil þar sem við fáum
annaðhvort tilkynningu um að ekki sé hægt
að afhenda vöruna, eða þá að það sé frestun
á afhendingu og við því beðin um að skrúfa
niður í gróðurhúsunum og spara á meðan,“
segir Axel Sæland, formaður búgreinadeildar
garðyrkjubænda hjá Bændasamtökunum.
Bændur hafi lent í því að vera koltví-
sýringslausir svo vikum skiptir sem hefur bein
áhrif á framleiðslumagn og gæði afurðanna.
Þetta kemur aftur niður á rekstraröryggi
garðyrkjustöðvanna. Axel segir að Linde Gas
hafi borið fyrir sig skort á koltvísýringi. „Þeir
vitna yfirleitt í þá borholu sem þeir hafa verið
að vinna úr hér á landi.“
Hann bendir á að fyrirtæki sem séu
með einokun á markaði lúti ákveðnum
skuldbindingum gagnvart markaðnum.
„Markaðurinn er í dag háður þessu fyrirtæki á
Íslandi. Þeir þurfa að vanda til verks og það á
að vera viðskiptavinum til góða að geta leitað
til trausts aðila.“
Viðskiptasamband Linde Gas við
garðyrkjubændur felst í því að bændur gera
samning um að leigja af þeim tanka fyrir
ákveðið mánaðargjald og skuldbinda sig
um leið til að kaupa af þeim áætlað magn af
koltvísýringi. Fyrirtækið á að sjá um að fylla
á tankana þegar þeir tæmast. „Bændur þurfa
ákveðið afhendingaröryggi svo framleiðslan
detti ekki niður. Fyrirtækið vill líka öryggi
á notkun tanka sem þeir útvega. Bændur
skuldbinda sig fyrirtækinu alveg með því að
leigja tank frá þeim, því þeir mega eingöngu
kaupa koltvísýring frá Linde Gas,“ segir Axel.
Hins vegar hafi margir bændur orðið fyrir
framleiðslubresti vegna þess að fyrirtækið
afhendir ekki koltvísýring á réttum tíma. „Það er
bagalegt fyrir bændur að vera að leigja tank sem
ekki er fyllt á. Það virðist vera undir hverjum
bónda fyrir sig komið, eins og staðan er í dag,
að fá leigu á tanki niðurfellda ef tankur er tómur
eða ef þeir geta ekki afhent koltvísýring.“
Dæmi séu um að úr sér gengnir tankar hafi
verði í notkun á garðyrkjustöðvum og bændur
hafi skoðað þann möguleika að fjárfesta sjálfir
í tanki en forsvarsmenn Linde Gas þá sett þeim
stólinn fyrir dyrnar með því að skerða þjónustu
við þá og hækka verð.
Halla Sif Svansdóttir Hölludóttir,
garðyrkjubóndi og eigandi Sólskins grænmetis,
sleit viðskiptasambandi við fyrirtækið og
stendur nú sjálf að innflutningi á koltvísýringi.
„Við fórum því í þá vegferð að kaupa
sjálf tanka erlendis frá, sem varð til þess að
Linde Gas, eini aðilinn á landinu sem selur
koltvísýring, hótaði því að þau myndu ekki
afgreiða okkur nema á hærra verði,“ segir hún.
Draumurinn sé að geta fengið koltví-
sýringinn hér heima en á Hæðarenda í
Grímsnesi er slík framleiðsla fyrir hendi. Linde
Gas hefur hins vegar yfir þeirri auðlind að ráða.
Linde Gas á Íslandi er í fullri eigu langstærsta
gasfyrirtækis heims, Linde plc. Fyrirtækið hér
á landi er afar stöndugt, hefur skilað hagnaði
svo árum skiptir og greitt eigendum sínum þrjá
milljarða króna í arðgreiðslu á síðastliðnum
fimm árum. /ghp
– Sjá nánar á síðum 20–21.
Koltvísýringur í garðyrkju:
Einokun og afleit þjónusta
Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir fræðir
lesendur um sveppatínslu auk þess
sem hún upplýsir um fund nýs
afbrigðis tröllasmjörs sem situr nú
hæst á kurlhaugi við Kjarnaskóg.
– 30 –
Sveppatínsla
Fjölskyldan á Þurranesi í Dalabyggð
hefur nóg fyrir stafni allan ársins
hring. Auk þess að vera sauðfjárbú
er þar rekin ferðaþjónusta.
Einnig rækta bændurnir nípur
og gulrætur.
– 53 –
Óendanlegur
verkefnalisti
Sex ný naut í notkun
40
Fann unnustuna í fuglaleit
28