Leikskrár Þjóðleikhússins - 22.09.1950, Blaðsíða 11

ráða dómum sínum. En jafnframt er gagnrýnandinn ávallt
minnugur þess, að meginþátturinn í starfi hans er fyrst og
fremst þjónusta við listina sjálfa og við þá menn — áhorfend-
urna, — sem hann er settur til að leiðbeina um réttan skilning
á því sem fram fer á leiksviðinu. Því segir gagnrýnandinn álit
sitt með hispurslausri hreinskilni, en fullri hæversku, hver sem
í hlut á og lætur engan segja sér fyrir verkum í því efni.
Ég hygg, að flestir þeir, sem fengist hafa við leikgagnrýni, hafi
fljótt orðið þess áskynja, að það er ekki alltaf vinsælt verk, enda
vafasamt hverjir sæta meiri gagnrýni leikendur eða leikdóm-
arar. Er þetta skiljanlegt, ef það er rétt, sem einn af ágæt-
ustu leikhúsmönnum Dana, skáldið Hermann Bang, sagði eitt
sinn, — að ekki væri hægt að skrifa leikgagnrýni án þess að
móðga hégómagirnina í hverri línu. Það er og kunnara en frá
þurfi að segja, að oft hafa risið hatramar deilur með leikur-
um og gagnrýnendum og þær sumar hverjar næsta dramatiskar,
eins og þegar þeir Edvard Brandes og danski leikarinn Robert
Schyberg háðu einvígi með skammbyssum um síðustu aldamót.
En skemmst er að minnast hinnar harðvítugu ádeilu tveggja
danskra leikara á hendur dr. Frederik Schyberg, einum lærð-
asta og mikilhæfasta leikgagnrýnanda, sem Danir hafa átt, er
fram kom á þriðja leiklistarmóti Norðurlanda, sem háð var í
Kaupmannahöfn vorið 1948. Sökuðu leikarar þessir dr. Schy-
berg um hvers konar ávirðingar, — hlutdrægni í dórnum, á-
byrgðarleysi, hroka og yfirlæti og jafnvel vanþekkingu á högum
leikhússins og starfsháttum. Dr. Schyberg svaraði þessum að-
dróttunum með ágætri ritgerð í Politiken. Gerir hann þar ítar-
lega grein fyrir hlutverki gagnrýnandans, afstöðu hans til leik-
aranna og skyldum hans við listina og áhorfendur (publikum).
Því miður er hér ekki tækifæri til að rekja nánar efni þessarar
athyglisverðu greinar dr. Schybergs, — en því hef ég getið þess-
arar deilu hér, að allar þær ávirðingar, sem dr. Schyberg er sak-
aður um, eru hinar sömu, sem jafnan koma fram á hendur gagn-
rýnendum, þegar einhver hefur móðgast af skrifum þeirra og
þarf að skeyta skapi sínu á þeim. Dr. Schyberg andaðist fyrir
skömmu. Við lát hans voru öll blöð Norðurlanda samtaka um
að bera lof á hann sem leikgagnrýnanda og fremstu skáld, leik-
arar og leikhúsmenn þessara landa tóku í sama streng. Ber þeim
öllum saman um, að dr. Schyberg hafi verið frábær snillingur