Helgarpósturinn - 04.05.1979, Blaðsíða 6

Föstudagur 4. maí 1979
he/garþósturinrL.
vtM.« -
"miS ^
e„ h£r á ettl* ei „
'tnlislarmann. ------------------
JÞetta vekui
fjandann
uppí ykkur,
erþaðekkiT
— sagt frá Frank Zappa
The Blackouts
Francis Vincent Zappa yngri
fæddist 21. des. 1940. i Baltimore,
Maryland. Foreldrar hans eru
griskir. 10 árum seinna fluttist
fjöiskyldan til vesturstrandarinn-
ar, fyrst til Monterey, siöan eftir
þrjú ár til Pomona i San Diego og
loks, 1956, til Lancaster i Kali-
forniu. Þar stofnaöi Zappa sina
fyrstu hljómsveit, The Blackouts.
1 henni var m.a. náungi, Don Van
Vliet aö nafni, en meö honum ætl-
aöi Zappa aö gera kvikmynd sem
átti aö heita Captain Beefheart
Meets the Grunt People. Ekki
varö af myndatökunni og Van
Vliet tók sér nafniö Captain Beef-
heart og stofnaöi eigin hljómsveit
The Magic Band. Zappa gekk þá i
hljómsveit sem kallaöi sig The
Soul Giants, og varö undanfari
hljómsveitarinnar The Mothers
of Invention, en meö henni vakti
Zappa fyrst á sér verulega at-
hygli.
Freak Out
„Mæörunum” gekk þó ekki vel I
byrjun og þetta voru erfiöir tim-
ar, þartil einn dag, aö upptöku-
stjórinn Tom Wilson (Bob Dylan,
Velvet Underground, Cecil
Taylor o.fl.) heyröi „þær” spila
og fannst lag þeirra, Trouble
lega, vegna þess á áheyrendur
skildu ekki þaö sem hún væri aö
gera. Myndin, sett á markaöinn
af fyrirtækinu United Artists, og
var einhver undarleg súpa filmu-
búta frá ýmsum hljómleikum
hljómsveitarinnar og þvi sem
geröist á bak viö tjöldin, fékk æöi
misjafnar viötökur, og var þaö
álit flestra aö Zappa ætti aö halda
sig alfariö viö tónlist, en láta aöra
um kvikmyndir.
Plötugerð
Frank Zappa hefur gert ótölu-
legan fjölda hljómplatna sem
spanna tónlistarstefnur allt frá
einföldu poppi til flókinna „klass-
iskra” verka einsog þaö kallast.
Reyndar segist hann alltaf þurfa
aö einfalda tónsmiöar sinar, þvi
ekki séu til þaö góöir hljóöfæra-
leikarar aö hægt sé aö flytja þá
„flóknu” músik sem hann vildi
helst framleiöa.
Zappa vareinu sinni spuröur aö
þvi hvort hann notaöi einhverjar
formúlur til aö selja verk sin. Og
hann svaraöi: „Ég gef skit I for-
múlubissnessinn. £g lit þannig á,
að sá sem kaupir plötur minar
hafi áhuga á þvi sem ég er aö
gera. Og ég geri honum greiöa
meö þvi aö gera þaö sem ég fila,
þvi þá heyrir hann hver ég er á
þeirristundu sem ég geri þaö. Ef
honum likar þaö, þá er þaö gott.
Ef honum likar þaö ekki, þá getur
hann bara labbaö sig I næstu
hljómplötuversiun og keypt ein-
hverja aöra plötu, sama er mér!
Ég reyni ekki aö vera einhver al-
heims skemmtikraftur, maöur
allra árstiöa...”
Staða tónskálds
Og i viötalinu viö Billboard sem
vitnaö var i I innganginum segir
Zappa:
„Ég held aö stærsti vandinn
sem tónskáld stendur frammi
fyrir i dag, sé sú staöreynd aö
tónskáld býr til tónlist sem hann
langar sjálfan til aö heyra spil-
aöa... En sinfóniuhljómsveitir
hafa engan áhuga á tónlist hans,
vegna þess aö hann er ekki dauö-
ur og þ.a.l. ekki hægt aö selja
hana á hljómleikum, þvi þaö litur
út fyrir aö áheyrendurnir vilji aö-
eins heyra tónlist dauöra manna.
Þannig aö þaö er ekkert gaman
aö vera tónskáld, sérstaklega
ekki i Bandarikjunum.
Ég á fullt af verkum fyrir sin-
fóniuhljómsveitir, blástursveitir
og aörar sveitir. En einu skiptin
sem þaö kemur til tals aö flytja
þau, er þegar sinfóníurnar halda
aö þær geti veriö meö sérstaka
popphljómleika og sparaö æf-
ingakostnaöinn meö þvf aö ég
mæti á staöinn meö mfna hljóm-
sveit— Allt i lagi vinur, viö spil-
um verkin þin, þú kemur meö
rokkhljómsveitina þina til þess aö
laöa aö áheyrendur og fylla húsiö
— þá skulum viö spila þau.”
3 nýjar plötur
Dæmi um afköst Frank Zappa I
hljóöverum, er aö frá þvi i des-
ember hafa þrjár plötur komiö út
meö honum og þaraf ein tvöföld.
Heita þær, Studio Tan, Sleep Dirt
og Sheik Yerbouti, og er sú siöast-
talda ein allsherjar paródia á
rokktónlistarheiminn i dag m.a.
má þar finna góöa stælingu á Bob
| Dylan svo eitthvaö sé nefnt.
Þáttur Frank Zappa i nútima-
tónlist veröur örugglega seint
metinn til fulls — og sjálfsagt ekki
fyrren aö honum látnum. Og þrátt
fyrir allar þær mörgu hljómplöt-
ur sem hann hefur þegar látiö frá
sér, mun þaö ekki vera nema tæp-
lega helmingurinn af þvi sem
hann hefur hljóöritaö. En þaö er
trú þess er hér skrifar aö þegar
fram liöa stundir muni veröa litiö
á Frank Zappa sem eitt mesta
I tónskáld þessarar aldar.
200 Motels
Þaö verk sem Frank Zappa og
The Mothers of Invention eru
einna þekktastir fyrir og flestum
kemur fyrst I hug er þá ber á
góma, er vafalaust kvikmyndin
200 Motels. Hún var gerö 1970 og i
rauninni búin til meö þaö I huga
aö endurvekja hljómsveitina, þvi
ári áöur haföi Zappa lýst þvi yfir
aö hún væri hætt aö leika opinber-
Every Day, þess viröi aö koma út
á tveggja laga plötu. En þegar
kom I stúdióiö heyröi hann fleiri
lög t.d. Any Way The Wind Blows
og Who Are The Brain Police? Og
hann ákvaö aö gera meö þeim
stóra plötu, — ekki bara eina
heldur tvöfalt albúm, Freak Out,
sem var fyrsta „double-album”
sögunnar og um leiö fyrsta rokk-
óperan. Og þetta kostaöi hann
litla 21 þúsund bandarikjadali,
sem einnig var fáheyröur
kostnaöur á þeim tima. Þessi
plata spannaöi allan neðanjarö-
arkúltúr Los Angelesborgar þess-
ara ára og komu þar jafnt fram
ekta karakterar og dulbúnir.
Platan var hljóörituö I ársbyrjun
1966 og kom út I ágústmánuöi þaö
sama ár.
I New York
Og eftir að hafa tekiö upp aö
plötu, Absolutely Free, I.
Los Angeles, hélthljóm
sveitin til nýju Jórvikur
þar sem hún var ráðin
til sex mánaða i Garrick
Theater i þvi fræga
listamannahverfi.
Greenwich Village meö
14 sýningar á viku. Ég
segi sýningar, vegna þess
aö tónleikar Frank Zappa
og „Mæöranna” voru ekki
bara tónleikar. Þvi á
sviðinu geröust hinir
ótrúlegustu hlutir.
Hermenn komu úr salnum
til aö mölva dúkkur uppá sviöi
og fariö var i alls konar skrýtna
leiki meö þátttöku áheyrenda.
Svo allt I einu áttu Zappa og co
tilaðstoppa og flytja þaö sem
þeir kölíuöu „Dead air” eöa
dauöur tlmi. Þá létu þeir einsog
enginn væri i salnum, settust
niöur og spiluöu póker, burstuöu
skó hvers annars, skoðuöu magn
arana eða eitthvaö þviumlikt.
Og þessu hélt áfram þartil fólk
iö I salnum var fariö aö ókyrrast
mjög og púa á hliómsveitina.
Þegar salurinn var svo kom
inn á suöupunkt, gekk Zappa
rólega aö míkrafóninum og
sagöi: „Þetta vekur fjandann
uppi ykkur, er þaö ekki?”