Helgarpósturinn - 18.05.1979, Blaðsíða 19

19
he/garpósturinn. Föstudagur 18. maí 1979.
Hún heitir Mary Beth Edelson,
er bandarlsk myndlistakona og
sýnir um þessar mundir verkin
sin i Galleri Suöurgötu 7.
myndir I listum og með kven-
frelsisbaráttunni hafa konur ööl-
ast nýja meövitund sem þær hafa
veriö aö kanna á þessum áratug.
Þær fást við þaö hvernig konur
sjá sjálfar sig, hvernig þær lita á
hverja aöra og tilveruna yfirleitt
og þaö hefur ekki verið gert áöur.
Þaö er oft sagt aö framúrstefnan
sé dauö, en þaö er framúrstefna
karlveldis i myndlist. Framúr-
stefna sjöunda áratugsins er
kvennalist. Konur hafa hætt
miklu til aö kanna tilveru sina frá
nýjum sjónarhóli en þær hafa lika
uppskoriö mörg góö myndverk.”
Aö hverju hefur þú unniö?
„Aö myndverkum minum,
gallerirekstri, timaritaútgáfu og
ýmsu fleiru. Ég er ein af sautján
konum sem reka A.I.R. galleri.
„Framúrstefna 7. ára-
tugarins er kvennalist”
Hvernig er aö búa i SoHo, lista-
mannahverfinu á Manhattan i
New York?
„Mér likar þaö vel. Ég bý i
verksmiöjuhúsnæði sem George
heitinn Maciunas stóö fyrir aö
listamenn keyptu og settust aö i.
Viö keyptum húsnæöiö saman
rétt eins og fjölmargir aörir lista-
menn gerðu i þessu hverfi vegna
þess aö þaö voru hér mörg létt-
iönaöarfyrirtæki sem voru aö
fara á hausinn svo húsnæöiö var
þá ódýrt. Þaö voru sett á stofn
mörg galleri og ýmis konar starf-
semi þannig aö þaö skapaöist
góöur andi meöal ibúa hverfisins.
Nú hefur komiö upp þaö vanda-
mál aö riku fólki finnst fint aö
eiga þarna ibúöir þannig aö
smám saman eru listamennirnir
aö flytjast burtu, tilneyddir vegna
hárrarhúsaleigu. Ég er svo hepp-
in aö eiga mitt húsnæöi sjálf.”
Eru konur virkar i listum i New
York?
„Já, en þær eru nú virkar víöa,
eins og t.d. i Kaliforniu. Hins veg-
ar eru i New York mjög margar
myndlistakonur og margar
þeirra eru virkar þótt þær séu ef
til vill ekkert virkari en annars
staöar, hver og ein. Konur eru
núna i rauninni þær manneskjur
sem hafa eitthvaö nýtt fram aö
færa i myndlistinni. Þaö sem
karlarnir eru aö gera er búiö aö
gera svo ðtal sinnum áöur.
Astæöan fyrir þessu er fyrst og
fremst sú aö þaö er búiö aö kanna
öll efni til svo mikillar hlitar aö
þaö eru fyrst og fremst hugmynd-
irnar sem enn gefa möguleika á
nýjungum. Þaö þarf aö öölast
nýja meövitund til aö opna þessa
nýju möguleika varöandi hug-
Ég byrjaöi aö taka þátt I þeirri
starfsemi 1975 en sjálft galleriiö
var stofnaö 1972. Viö sýnum
þarna hver okkar annaö hvert ár,
en stöndum lika fyrir sýningum á
verkum þeirra myndlistarkvenna
I Bandarikjunum og utan þeirra
sem okkur finnast vera aö gera
góöa hluti. Viö sjáum um skipu-
lagiö á rekstrinum, veljum sýn-
ingar, útvegum styrki til starf-
islega. 1 þessum ritnefndum eru
ólikar konur eftir efni hvers blaös
og venjulega vinnur hver nefnd i
um þaö bil ár aö hverju blaöi. I
Kaliforniu er gefiö út sambæri-
legt blaö sem nefnist Crysalis.”
Eru eldri myndlistarkonur ykk-
ur, þeim yngri, styrkur I barátt-
unni?
„Sumar þeirra eru þaö. Þeim
eldri myndlistarkonum sem ég
þekki má skipta i tvo hópa. Þær
sem höföu náö langt i myndlist
fyrir sjöunda áratuginn og eru
flestar annað hvort dætur rikra
karla, giftar rikum körlum eöa
giftar einhverjum sem skipti máli
i myndlistarheiminum. Svo eru
hinar sem höföu unnið vel en ekki
komiö verkum sinum á framfæri
svo nokkur næmi fyrr en aö kven-
frelsisbaráttan gengur i garö.
Þessar konur I siöari hópnum eins
og t.d. Louise Bourger styöja okk-
ur flestar þvi þær muna sina eigin
baráttu. Konur úr fyrri hópnum
segja yfirleitt sem svo, aö þeim
hafi tekist aö ná miklum árangri i
myndlist án styrks frá öörum
konum og spyrja hvers vegna viö
getum þaö ekki llka. A þessari
reglu er þó Louise Nevelson und-
antekning þvi hún hefur oft sýnt
samstööu meö okkur. Þaö er at-
hyglisvert aö almennt viröast
konur i seinni hópnum opnari og
hættir siöur tii aö staöna.”
Hvaö er þaö sem þú fæst viö i
verkum þinum?

Myndlist
eftir Svölu Sigurleifsdóttur

seminnar, en yfirseta og ýmis
önnur verkefni eru unnin af nem-
endum viö ýmsa listaskóla. Þess-
ir nemendur fá punkta I skólunum
fyrir þessa vinnu sina og þar aö
auki reynslu sem þeir öölast ekki
i skólanum. Næst verö ég meö
sýningu i A.I.R. galleri i október.
Ég hef Iika talsvert unniö aö
timariti sem nefnist Herisis og
kemur út fjórum sinnum á ári.
Hvert blaö f jallar um eitthvert á-
kveðiö efni tengt konum. Ég vann
mjög mikiö aö blaöi sem fjallaöi
um „gyðjuna miklu” og þótt þaö
væri gefiö út i fimm þúsund ein-
tökum seldist það upp á fjórum
mánuöum. Aö útgáfu þessa blaös
stendur I fyrsta lagi nefnd sem
sér um dreifingu á blaöinu, aö út-
vega styrki til útgáfunnar og þess
háttar og svo önnur nefnd fyrir
hvert tölublaö sem hefur fullkom-
inn yfirráöarétt varöandi þaö
blaö og sér algerlega um þaö efn-
„I þeim fæst ég viö andlega eig-
inleika kvenna (woman’s spirit-
uality). Ég legg mikla áhverslu á
aö vinna i samvinnu viö aörar
konur. Ég hef mikiö fengist viö
helgisiöi kvenfrelsis (feminist rit-
uals). 1 verkum minum nota ég
ýmsa tjáningarmiöla t.d. ljós-
myndir, myndsegulbönd, teikn-
ingar, skúlptúra, og framkvæmi
gjörninga (performances).”
Hverjar eru undirtektir áhorf-
enda?)
„Almennt talaö voru konur og
verk þeirrai listum ekki tekin al-
varlega en þetta hefur breyst á
seinustu árum og i dag þarf ég
alla vega ekki aö kvarta.”
Hvaö gerir þú þegar þú ferö
héöan?
„Ég fer til Frakklands tii aö
hitta þar fjórar myndlistarkonur
frá fjórum mismunandi löndum.
Við ætlum að vinna saman aö ein-
hverju verkefni sem alþjóölegur
Hvaðerlangtþangaötilþú get-
ur sest niöur fyrir framan sjón-
varpið I stofunni heima hjá þér,
og lesiö nýjustu fréttir af skján-
um, þegar þér sýnist? Senni-
lega ekki mjög, og áreiöanlega
skemmra en þú hyggur.
Til eru ýmsar aöferöir til aö
koma texta á sjónvarpsskjáinn.
Sú einfaldasta er auövitaö aö
skrifa orö á spjald og taka mynd
af þvLOftast ertextinn eöa ortiö
texti er tvær línur. I hvorri linu
eru 28 stafabil. Þýöandi veröur
þvi að vera gagnorður.
Textarnir eru siöan vélritaöir
á pappirsrúllu meö venjulegri
ritvél, meö fremur stóru letri.
Textarúlián er siöan sett fyrir
framan einfalda sjónvarps-
myndavél, sem tekur mynd af
hverjum texta. Myndinni er sið-
an „snúiö viö”. Þannig aö hvit-
ur pappir veröur svartur og
kalla lesvarp, eöa blaövarp.
Þetta byggist á nýrri textun-
artækni, sem gerir þaö að verk-
um aö hver einstakur sjón-
varpsnotandi getur valiö um
sjálfur hvort hann vill sjá texta
með mynd eöa ekki. Til þess
þarf aö visu smávægilegan viö-
bótarbúnaö á núverandi sjón-
varpstæki, en þess mun skammt
aö biöa aö slikur búnaöur veröi
settur i hvert tæki um leiö og
BLAÐVARP — LESVARP
fellt inn I kvikmynd eöa kyrr-
mynd og má gera þaö meö ýms-
um hætti.
1 sjónvarpinu hér er notuð
einfaldasta aöferö sem til er viö
textagerö. Hún hefur þann höf-
uökost aö vera ódýr, en er hins-
vegar ótrygg, og hvergi notuö
þar sem ég þekki til, nema þá
viö textun erlendra viötala i
fréttaþáttum, þar sem naumur
timi er til undirbúnings. Þaö
skeöur ærið oft hér aö stööva
veröur útsendingar vegna bil-
ana I textavélum. Munu þaö
raunar tiöustu hlévaldar. Ein-
hverra hluta vegna hefur tækni-
leg forysta sjönvarpsins litinn
áhuga á betri þjónustu viö neyt-
endur I þessum efnum.
Textageröin á sér þannig
staö, aö þýöandi fær oftast nær
handrit aö texta myndarinnar,
sem hann ber siöan saman viö
taliö, en oft er þar misræmi.
Stundum er handrit ekki til og
veröur þá aö þýöa eftir segul-
bandsupptöku.
Svo sem flestir auövitaö gera
sér grein fyrir veröur mjög aö
þjappa efninu saman. Hver
stafirmr hvitir. Þessi mynd er
siðan „lögöyfir” kvikmyndina,
þannig aö aöeins letriö sést, og
báöar myndirnar sendar út
samtimis. Meöan á útsendingu
stendur er þýöandinn I tækjasal
sjónvarpsins og stýrir þvi meö
litlum rofa aö réttur texti komi
inn á réttum staö.
Miklar framfarir hafa oröiö I
texta gerö erlendis. Viöast hvar
þaö er sett saman i verksmiöju.
Þetta kerfi byggist og á þvl að i
tiönisviöinu, þar sem hljóð og
mynd sjónvarpsins fara um
ljósvakann er nokkurt rými ó-
notaö og það mánota til þess aö
senda stýrimerki fyrir slikan
texta, án þess aö þaö trufli hljóö
og mynd. Textinn veröur sföan
til I tækjum notenda.
Blaövarpiö, sem nú er veriö
Fjölmidlun
eftir Eiö Guönason
er nú textuninni tölvustýrt, og
sú aöferö sem aö ofan er lýst
heyrir nú fortiöinni til.
Nokkur ár eru nú siöan fariö
var aö gera tilraunir meö sjón-
varpsnýjung, sem sumir vilja
nefna þriöja þrep sjónvarpsþró-
unarinnar. Svart-hvitt og litur
eru þá fyrri þrepin tvö. Þaö sem
hér um ræðir mætti ef til vill
aö gera tilraunir meö nefnist
ýmsum nöfnum. A Noröurlönd-
unum er yfirleitt talaö um „tele-
tekst”, þær tvær aðaltilraunir á
þessu sviöi sem eru i gangi 1
Bretlandi eru nefndar Oracle
(ITV) og Ceefax (BBC). 1
Bretiandi er Reuter og meö eig-
iö svona kerfi, sem kaliast
News-View. í Þýskalandi er
hópur myndlistarkvenna. Þaö er
margt sem viö eigum sameigin-
legt, t.d. erum viö allar opinskáar
hvaö stjórnmál varöar, viö erum
allar feministar og höfum allar
svipaöa stööu I myndlist i heima-
löndum okkar þannig aö þaö er
engin ein sem kemur til meö aö
veröa ráöandi I samvinnunni. All-
ar erum viö áhugamanneskjur
um náttúruna og umhverfisvernd
og svo erum viö jú kunningjakon-
ur. Viö höfum ekki ákveöiö enn aö
hvaöa verkefni viö vinnum sam-
an heldur ákveöum viö þaö á
þessum fundi. Þegar heim til
Bandarikjanna kemur veröur
aöalverkefniö aö vinna aö bók um
verkin min sem kemur að likind-
um út á næsta ári. Ég er aö vinna
hér aö nokkrum verkum og von-
andi veröa myndir aö einhverjum
þeirra i bókinni.”
Dansinn dásamlegi...
Aö veröa baiierína er nokkuö
sem Hesta ungu stúlkuna dreymir
um. En paradis fylgir pina og hjá
fæstum rætist sá draumur. Til
þarf þrautseigju, þolinmæöi og
sleitulausar æfingar. An þess
væri islenski dansfiokkurinn ekki
það sem har.n nú er I dag.
Telst það til tiöinda aö
flokknúm var veittur styrkur til
að stiga sporin á erlendri grund.
Blaöamaður náöi tali af Ingi-
björgu Björnsdóttur hjá tslenska
dansflokknum og innti frétta af
förinni.
„Þetta gekk alveg prýðilega.
Við vissum af þvi að Þursararnir
ætluðu út og okkur fannst tilvaliö
að slást i förina. Við sóttum um
ferðastyrk hjá Norræna Leikhús-
ráðinu, en hins vegar vissum við
ekkert af þvi aö við höfðum fengið
hann, fyrr en rétt eftir jól. Þaö
varð uppi fótur og fit, þvi 20.
janúar átti að leggja i hann. Við
höfðum æft með Þursurunum 2
litil verk i vetur, þegar litið var að
gera, svo við gátum notast við
þau. Svo sýndum viö Sæmund
Klemensson. Og þetta gekk bara
ansf vel. Við sýndum i Stokk-
hólmi, Gautaborg og Osló, og ég
veit ekki betur en þaö hafi veriö
fullt hús. Viö komum heim
þreyttar og ánægðar.”
— Övernig er svo að vera
ballerina.
„Hvernig? Mjög gaman. Maöur
ánetjast þessu algerlega. Aö visu
krefst þetta óskaplega mikillar
vinnu, bæði timafrekt og erfitt, en
þú uppskerö rikulega þin laun.
Það er I rauninni ekki hægt að
lýsa þessu. Þetta er bara stór-
kostlegt það að finna að þú ræður
algjörlega yfir likamanum. Þetta
er eitthvaö alveg sérstakt.”
— Nú eruð þið meö karlmenn i
dansflokknum. Verða þeir ekki
varir fordóma?
„Jú, það gekk erfiðlega að fá
þá. Þeir sjá ekki fyrir sér stór-
kostlega og fallega dansara”,
segir Ingibjörg og hlær við. „Þeir
hafa ekki fyrir sér neina fyrir-
mynd. Þó er það svo i dag, að
helstu dansararnir eru karlmenn
— Hafið þið alltaf næg verk-
efni?
„Já, hér er unnið villt og
brjálað. Þú getur ekki einu sinni
tekið þér ærlegt sumarfri, það
tekur svo langan tima að vinna
það upp aftur. Fólk kannski áttar
sig ekki á þvi hvað það liggur
mikil vinna að baki þessu. En það
sem hefur helst háð okkur er að
okkur vantar æfingahúsnæði. Það
er bara ekki fyrir hendi, annars
staðar en i Þjóðleikhúsinu, en
hann er bara ekki svo oft laus.
— Er ekki draumur ballerin-
unnar að öölast frægð?
„Jú, kannski eymir eitthvaö af
þeim draumi. Þó er draumur
okkar i augnablikinu að finna
eitthvað gott verkefni, sem vekur
áhuga og fellur i kramið hjá
fólkinu. Ekki endilega alltaf
Svanavatnið eða Mjallhviti,
heldur að túlka einhverjar af
bókmenntasögum okkar. Þaö
gæti verið mjög skemmtilegt.”
—A B.
f I/ ||l
" m
þettá kallað Videotext eöa Bild-
schirmtext. Frakkar eru meö
Atiope og Tictac. 1 Finniandi er
einnig unniö aö þessum málum,
og sumir tala um alþjóöiegt
tengikerfi er myndi alþjóðlegt
lesvarp.
I sem skemmstu máli er þetta
þannig aö i hinu ónotaða tiöni-
sviðiersendurúttexti, lesmál
allt aö viö skulum segja 800
„siður”, en siöa er hér þaö san
fyllir skjáinn einusinni, 24linur
meö 40 stafabilum hver. A þess-
um 800 siðum geta verið fréttir, '
sem eru endurnýjaöar jafnóö-
um, margvislegar aðrar upp-
lýsingar, veöur, færð o.fl. Þetta
er sent út i sibylju allan sólar-
hringinn og geta menn þannig
lesiðnýjustu fréttir hvenær sem
er.
Þær tilaunir, sem þegar eru 1
gangi og hafa veriö i Svi'þjóö,
Bretlandi og Þýskalandi, ná aö
visu ekki yfir alveg svona
margar siöur. Þær ná heldur
ekki nema til eitt þúsund eöa
svo tilraunatækj'a i hverju
landi, sem búin hafa veriö nauö-
synlegum viöbótarbúnaöi til aö
nema þennan texta.
A Tæknisafninu i Stokkhólmi
er eitt svona tilraunatæki i
gangi. Horfandinn sest niöur
fyrirframan þaö meö litiö stjór-
ntæki ekki ósvipað varatölvu,
eöa venjulegu fjarstýritæki fyr-
ir sjónvarp. Þar flettir hann upp
efnisyf irliti blaövarpsins.
Stimplar siöan inn á tækið,
númer þeirrar siðu er hann kýs
að lesa, og siöan flettir hann les-
efni blaðvarpsins áfram með
þvi að stimpla inn siðunúmerin.
Þetta tæki er feiknarlega vin-
sælt hjá gestum safnsins.
Lesvarpiö eöa blaövarpiö er
merkileg nýjung. Þessi nýjung
á áreiðanlega eftir að ryðja sér
til rúms hér eins og annarsstaö-
ar, þótt auðvitað verðum við
með seinni skipunum þar eins
og viöar.
Sennilega á þetta eftir að
reynast blööunumi núverandi
mynd skeinuhættur keppinaut-
ur, en á þeirra sviði eru lika
framfarir og nýjungar á döfinni,
sem áreiöanlega munu valda
byltingu engu siöur en þetta.
t grein sem fyrir nokkru birt-
ist i sænska tækniblaðinu TM
segir aö ýmsir gagnrýnendur
lesvarpsins, segir aö þetta sé
bara tæknibrella, sem eigi enga
framtiö fyrir sér. Þar er minnt á
aö nákvæmlega sama var sagt
um svart*hvita sjónvarpiö er
þaö hófst. Nákvæmlega sama
var sagt um litsjónvarp er þaö
hófst. En hver hefur svo raunin
oröiö?
Nordsat, fyrirhugaöur sjón-
varpshnöttur og sameiginlegt
sjónvarpskerfi allra Noröur-
landa, gerir slikt lesvarp tækni-
lega mögulegt i einu vetfangi.
Ekki bara fyrir eitt land, heldur
öll og þær 23 milljónir manna
sem búa á Noröurlöndum.