Helgarpósturinn - 15.06.1979, Blaðsíða 13

13
1
Maður er nef ndur Baldur Vilhelmsson. Situr hann sem
prestur að Vatnsf jaröarstað. Hann fæddist á Hofsósi
22.7. 1929, en alinn upp að miklu leyti hjá Jóni á Reyni-
stað í Skagafirði. Var þar flest sumur í æsku. Móðirin
prestsdóttir, faðir Vilhelm Erlendsson, póstafgreiðslu-
maður á Hofsósi: „Þetta Vilhelmsnafn er þýskt. Ég
nota það ekki á mín börn", segir séra Baldur þegar ég
sæki hannheim fyrir hönd Helgarpóstsins. Þarna hefur
hann setið og þjónað alla sína preststíð,* gamall kommi
gerist klerkur í afskekktri sveit. Hann varð stúdent árið
1950og ég spyr hann fyrst hvort hann hafi verið búinn að
fá einhvern trúarlegan skjálfta á þeim árum.
Föstudagur 15. iúní 1979
—he/garpásfurínn_
Séra Saiuurs þáttur VIEheimssonar í Vatnsfirði
voru allt lygasögur.”
Fékkstu þá köllun eftir allt
saman?
„Köllun og köllun, maöur minn.
Þaö liggur alténd ekki I augum
uppi. Eg er bara ekki tilbúinn aö
svara þvi. Þaö getur vel veriö aö
maöur hafi fengiö köllun. Þaö
hlýtur eiginlega aö vera úr því sem
komiö er. Mér fannst þetta bara
liggja beint viö. Prestablóö i
ættinni og haföi alltaf gaman af
fólki. Út úr þvi geturöu krafsaö
eitthvaö i þessa átt. Mér fannst
kirkjan merkileg stofnun. Ég
dvaldi oft einn i kirkjum, ég man
þaö. Þú spyrö um katólismusinn.
Jú, ég var alltaf heillaöur af
mystikinni hjá katólskum, en þaö
var ekki fyrr en seinna sem ég fór
aö skilja katólismann eitthvaö aö
marki.”
Gegnum hvaö?
„Kirkjusöguna.”
Hvaöa þætti þá?
„Kaþólskan var þjóölegt afl,
væni minn, skiluröu? Þjóöfélags-
legt afl, og svo arfurinn Sem hún
skilaöi fremur en litúrgian.
Ég er kannski ekki meö á alla
þessa litúrglu. Já maöur minn.”
Þetta er þá ekki beinlinis á trúar-
legum grunni?
„Nei, nei, meira af menningar-
sögulegum. Kirkjan veitti viönám
plattþjóöverjunum og ásælni
þeirra.”
Hvaö helduröu aö valdi aö
margir Lúteranar snobba fyrir
katólismusnum?
„Ef til vill ytri glæsileiki og fjar-
lægöin og sá ljómi sem slær á hann
I sögunni.”
Sigurbjörn klókur
„Já, þú spyrö um deildina aftur.
Þaö skýröist nú margt fyrir mér I
deildinni. Þaö komst ekkert annaö
aö en taka vigslu, ef þú ert aö
spurja um þaö.”
Var eitthvaö um praktiska
kennslu I deildinni?
„Nei, eiginlega ekki. Þó var
okkur kennt soldiö i ræöumennsku.
Þaö voru þeir Sigurbjörn og As-
mundur biskup. Ég vigöist svo
hingaö I Vatnsfjörö og hef hokraö
hér I 23 ár.”
Hvernig var þér tekiö?
„Blessaöur vertu, ég veit þaö
ekki, væni minn, enda eiga prestar
aldrei aö hugsa um slikt. Þegar
timinn leiö varö ég var viö mikla
vináttu margra sóknarbarna. Og
ég vil aö þú skrifir þaö aö ég á sér-
staklega góöa nágranna. Þú
mátt ekki gleyma aö skrifa þaöV
Þaö er svona I munnmælum, séra
Baldur, aö þú hafir ekki alltaf fariö
beinlínis troönar slóöir I sam-
skiptum viö menn?
„Nei, enda býöur prestakalliö
ekki uppá þaö. Þetta er erfitt
prestakall og aöstæöur ólíkar þvl
sem almennt gerist. Þaö eru
geröar fleiri kröfur til presta i
svona prestakalli en almennt
gerist.”
Finnst þér. þú hafa falliö inn I
þetta hér?
„Já, já, mér finnst ég hafa falliö
vel inn I mannlifiö hér. Mér féll vel
viö fólkiö hérna.”
Nú er safnaöarllf mikiö á dag-
skrá?
„Nú, er þaö já? Hérna er þaö
bundiö viö venjulega kirkjusókn.
Þaö er ekki hægt áö fara fram á
meira. En þegar ég llt til baka þá
sé ég aö kirkjusókn hefurstóraukist
og kirkjan er i stórsókn, Sigurbjörn
er klókur, þaö er sókn I kirkjunni
um allt land. — Hvaö þvl valdi?
Vonbrigöi ungs fólks meö ýmsa
falsguöýtil aö mynda Mammon og
svo stjórnmálahreyfingar. Ýmis
viömiöunargildi sem reyndust svo
hégómi og vitleysa.”
Er þetta áþreifanlegt I sam-
skiptum þinum viö fólk? Hvernig
markaröu þetta?
„Ég finn þetta best I aukinni vel-
vild I garö kirkjunnar, skiluröu, og
i sambandi viö þann boöskap sem
hún flytur. Þaökemur sem sé I ljós,
að hann er meira haldreipi en
menn hugöu. Og afstaöa manna
kemur meira fram I gerðum þeirra
en oröum gagnvart kirkjunni.
Menn eru ekki alltaf aö flika þessu,
áttaröu þig á þvi? Þetta er svona
óafvitaö hjá mörgum og þaö er
dáldiö eott.”
Er mikiö um aö menn leiti meö
trúarleg vandamál til þln?
„Ég get nú eiginlega ekki sagt
þaö. Þó kemur þaö fyrir aö menn
leita til manns. Kannski frekar
gamalt fólk. Þetta er llklega ööru-
vísi I sveitum en bæjum.”
Húsvitjaröu?
„Nei þvi miöur ekki lengur. Ég
geröi þetta fyrst, en þetta hefur
falliö niöur um skeiö. Ég fór á
hvern bæ og til einsetufólks. Mér er
minnistæöur einn einsetumaöur I
Skötufiröi. Þaö haföi ekki komiö til
hans hræöa svo mánuöum skipti og
veriö I engu simasambandi I hálfan
mánuö. Ég sat hjá honum fram
eftir nóttu.”
Spiritisminn blindgata
Hvernig varö þér viö af vest-
firsku landslagi i fyrstu?
„Landslagiö var framandi fyrir
skagfirskt auga, maöur minn,
mikil ósköp, en I litlu undirlendi er
búsældarlegra en séö veröur I fljótu
bragöi. Hér er ákaflega beitargott.
Mér hefur leiöst aö heyra menn’ tala
um aö hér sé óbyggilegt; menn
halda þaö margir, en þaö er ekki.
Séröu þessa stalla fyrir ofan
bæinn? Þarna er horngrýtis mikiö
gras. Þaö var hægt aö framfleyta
fjölda manns á þessum stööum.
Menn órar ekki fyrir þvi núna.”
Svo viö snúum okkur frá þessu
jaröneska aö hinu. Menn þrasa
heilmikiö um spfritisma og hjá
sumum prestum skiptir þetta
sköpum i boöuninni. Ert þú haldinn
þessu?
„Nei. Ég hef álitiö aö menn ættu
aö boöa Móses I.: I upphafi
skapaði guö himin og jörö og svo
framvegis. Ég held aö þetta sé
grundvallaratriöi og menn hafi
ekki komist nær þessu. Splritism
inn á góöan aðgang aö nútlm-
anum I allri bévitis vlsindahyggj-
unni. Þaö getur vel veriö aö hann
geti veitt einstaka sálum fullvissu
um stundarsakir en sem almennt
lifsviöhorf, —- þar held ég menn
lendi I blindgötu og fái enga
lausn.”
Er þaö svo vegna þess aö þetta
fólk fær ekki svar i kirkjunni?
„Sumpart. En boöunin byggist á
ööru en tilraunum, þaö skiluröu.
Helduröu aö spfritisminn sé af
hinu illa?
„Vissir trúflokkar halda þvf
fram. Þaö er ekki beint mln
skoöun, en I honum kemur fram aö
menn vilja hafa allt sitt á hreinu.
Hann skirskotar til einföldunar á
hlut sem menn hafa aldrei skiliö.”
Nú eru menn I stéttinni sem hafa
splritismann aö haldreipi I boöun-
inni.
„Jamm, er þaö svo já? Þaö ei
mér alveg óskiljanlegt maöur
minn. Hvernig þaö á nokkurn
grundvöll I guöspjöllunum. Ég skil
þetta bara ekki.
Finnst þér forkastanlegt af
vlgöum manni aö byggja á þessu?
„Ja, ég veit þaö bara ekki. Jú,
mér finnst það, nema þeir skilji
þetta einhverjum sérstökum skiln-
ingi. Hvernig ætla mennirnir eigin-
lega aö byggja á þessu. Ég bara
veit þaö ekki. Hugmyndir okkar
um eilift lif hljóta alténd að byggj-
ast á trú. Þaö eru hreinar linur.
Ekki tilviljanakenndum uppákom-
um á sefjuriarsamkundum.”
Sviðin og plönin mörg
Geriröu þér einhverjar hug-
myndir um þaö sem viö tekur, ég á
við svona I smærri atriöum?
„Engar sérstakar, en mér finnst
eölilegt aö menn lifi áfram sam-
kvæmt fyrirheiti Drottins vors Jesú
Krists.”
Hefurðu þá trú á persónulegu
framhaldslifi?
„Þaö er alveg augljóst”.
Helduröu þá aö þú sveiflist upp á
astralplaniö?
„Sviöin og plönin eru mörg,
maöur minn. Ekki óllklegt aö megi
heimfæra þaö þannig. Vitanlega
nægir ekki eitt plan eftir dauöann.”
Og þá eilift llf? Og ný tilvera?
„Sko, eillfðarhugtakiö veröur
ekki skiliö venjulegum skilningi og
menn eiga ekki aö hafa áhyggjur af
þvl hvernig þar er umhorfs eöa
hverjir þar eru mættir, enda viröist
mér af nógu aö taka til aö hafa
áhyggjur af eins og nú er ástatt
hérna megin.”
Þótt tittlingur slæðist...
Nú er hlutverk kirkjunnar sem
siögæöiseftirlits liöin tlö, eöa hvaö?
„Hvaö ertu aö fiska?”
Ég á viö aö kirkjan kemur lltiö
nálægt til aö mynda löggjöf um
giftingaraldur og þvi um llkt?
„Þaö er nú svona væni minn, aö
þetta er búiö aö færa allt niöur.
Tektarmörkin komin niöur úr öllu
valdi. Það er veriö aö uppskera
áöur en jurtin springur út. Þetta er
aö giftast rúmlega fermt og svo er
þetta yfir þvottabölunum alla ævi.
Hefur enga möguleika á menntun
eöa neinu. Þetta heitir aö vera aö
mæta timanum. Þaö er alltaf veriö
aö mæta tímanum, meö öörum
oröum viö dratthölumst alltaf á
eftir. Þessu eigum viö aö ráöa og
stjórna. Kirkjan fyrirgefur hóriö,
þó tittlingur slæöist þar sem hann á
ekki aö slæöast. Þaö er ekkert mál.
Sllkt er fyrirgefiö. En að vera aö
fjötra þetta barnungt. Þarna á aö
segja stopp. Þarna dratthalast
kirkjan lika á eftir. Þaö þarf alltaf
aö sætta öll sjónarmiö. Rússar vita
hvaö þeir eru aö gera. Þeir eru
ekkert aö gifta þetta á barnsaldri
einsog viö. Þeir stjórna þessu, og
Gaman á sýnódus
Lágum í teóriunni
„Nei, nei. Þetta lá bara I augum
uppi maður minn, aö nema
guöfræöi”.
Ahrif frá einhverjum?
„Nei, nei, ég bara munstraöist I
deildina. Ég geri mér ekki grein
fyrir neinum áhrifum. Ég hóf
þarna nám 1950 og var vigöur til
Vatnsfjaröar 1956. Ég vil aö þaö
komi fram, aö ég kenndi noröur I
Húnavatnssýslu veturinn fimmtiu
og eitt til tvö. Jú, ég var oröinn
andskoti pólitiskur i menntaskóla.
Viö lágum i teóriunni alla daga.
Læröum bara til aö fljóta milli
bekkja. Ég byrja svo I deildinni.
Ja hvaða kallar voru meö mér?
Ég man eftir Kristjáni Búasyni,
Ólafi Skúlasyni, og Siguröi Einars-
syni á Klaustri. Viö vorum mikiö
saman á þessum tlma. Og svo séra
Rögnvaldur. Hann var þarna þá, en
þótt undarlegt megi viröast, þá
þekktumst viö litiö á þeim tlma”.
„Þaö bar mest á kontrasti á milli
frjálslyndra og Káfúemm. Þaö
var alltaf dáldill rigur”.
Séra Baldur fyrir kirkjudyrum. „Þetta veröur maöur oft aö notast viökall minn”
Viðtal og myndir: Finnbogi Hermannsson

Hvaöa andar svifu helst yfir
deildinni I þann tiö?
Nú ert þú afskekktur prestur,
séra Baldur, hefuröu eitthvert
samband viö kollega þina syöra til
dæmis?
„Nei, nei, nei, nei, blessaöur
vertu. Ég er svo afskekktur hérna,
biddu fyrir þér.”
Tekurðu ekki þátt I einhverju
félagslifi innan stéttarinnar?
„Nei, nei.”
Ferö þó á sýnódus?
„Svona annaö slagið”
Finnst þér gaman á sýnódus?
„Já, mér finnst gaman á sýnódus.
Þaö getur verið gaman aö hitta
kallana og sjá nýja menn. Ég hef
alltaf haft gaman af fólki. Þaö held
ég.”
Er þaö ekki ein frumkrafa
nútimans aö „fylgjast meö”?
„Ég fylgist meö minu fólki,
minum söfnuöi.”
Nú hefur þú fengist talsvert viö
kennslu um dagana, ertu alveg
hættur aö kenna?
„Já, steinhættur aö kenna sem
betur fer. Ég álit að þessi nýju
grunnskólalög séu ekki alls kostar
heppileg. Iðnaðarblær á öllu
skólahaldi. Þaö er ekki hægt aö
kenna öllum allt, þó einhver Edel-
stein hafi fundiö þaö upp. Ég held
þaö eigi aö lækka skólaskylduna og
hverfa aö gamla skipulaginu.”
Hver finnst þér helst brotalömin
á kerfinu?
„Ég get ekki svarað þvi. Þaö er
áherslan að pressa alla i skólana.”
Þú vildir þá ekki kenna i dag?
„Nei, nei, nei, ég mundi ekki
sækjast eftir kennslu núna. Af
ýmsum ástæöum. Mér finnst skóla-
menn ekki vera öfundsveröir, þaö
er slöur en svo. Þaö ber fremur á
þvl aö skólarnir séu geymslustofn-
anir fremur en fræöslustofnanir.
Ég veit satt aö segja ekki hversu
lengi kennarastéttin ætlar aö halda
þetta út, hvenær hún segir stopp við
vitleysunni. Manni heyrist
auglýstar margar kennarastööur
n.úna í útvfirpinujer þaö ekki”?
Þú kenndir léngi I Reykjanesi viö
Héraösskólann?
„Já, já, ég byrjaöi strax þegar ég
kom og kenndi I mörg ár bæöi þar
og eins viö barnaskólann. Annars á
staöurinn mikla framtiö fyrir sér I
Reykjanesi hvaösem öllum skólum
liöur. Þarna vil ég reisa hæli,
heilsuhæli handa gigtveikum og
liöasollnum Vestfiröingum. Þarna
er 90 stiga heitt vatn og hægt aö
baöa sig I söltum sjó og heitum og
rækta svo gras i gróöurhúsum
einsog I Hverageröi. Þeir fara núna
suöur I bunum, suörl Hverageröi,
þú veist þaö.”
Sakna helst bókasafns
Hyggstu færa þig um set og suörá
hitaveitusvæöiö, einsog fyrir
mörgum hefur legiö?
„Nei, ég hef ekki hugleitt þaö. Ég
er búinn aö byggja upp hérna. Hér
var gamalt ibúöarhús frá 1907, ég
byggöi nýtt íbúðarhús 1964 til '66,
geröi þaö sjálfur. Hef búiö hér fjár-
búskap, er núna með 170 ær en býst
viö aö fara aö fækka. Nei, nei hugur
minn heillast ekki ennþá af hita-
veitusvæöinu, sei, sei, nei. Sakna
þess helst aö hafa ekki aðgang aö
bókasafni. Vildi fremur fara utan,
til Sviþjóðar og læra meiri grisku,
er aö dunda mér viö þaö hér. Þaö er
gaman aö þessu. Nú, hérna eru
hlunnindi. Hef alltaf haft heilmikla
stoö af dúntekju i Borgarey og sel-
veiöi áöur, en það hefur breyst. En
hérna er erfitt aö feröast*Iáttu þaö
koma fram og hitt aö Djúpmenn
hafa verið hjálplegir i þeim efnum.
Mjög hjálplegir alla tiö. Jæja, er
þetta ekki aö veröa gott?”
„Mætti halda aö hér væri kominn bill Flintstóns. En þetta er gamall þúfnasléttari. Ætti heima á safni.
Völturnar eru trjábolir”.
„Þaö er erfitt aö feröast hérna” — Séra Baldur viö skipastói Vatns-
fjarðar.
___helgarpásturinn_ Föstudagur 15. júní 1979
■
I ...... . /• . • '• ..
vita hvaö þaö þýöir aö hafa hlýöiö
og vinnusamt fólk. Stalln vissi hvaö
hann söng og Lenln lika. Hann er
minn maöur næst á eftir Kristi.
Sexiö er hnignunartákn. Dýrkun
manna á þessu er timanna tákn.
Sjáiö hvernig Róm endaöi. 011 and-
ans stórmenni voru meira og
minna impótent. Þessir kallar voru
allir barnlausir. Lenin átti engin
börn, ekki heldur Jón Sigurösson.
Hvaö sagöi ekki Lúther'í Samfarir
tvisvar I viku voru heilsunni
þóknanlegar. Lúther vissi lika hvaö
hann söng. Jamm, maöur minn.”
Samdi kommúnista sæmilega viö
proffana?
„Já ágætlega. Þetta voru ágætir
kallar. Þaö gengu alls konar sögur
um viöureignir okkar, en þetta
Kirkjan f/rirgefur hórid