Helgarpósturinn - 05.10.1979, Side 11

Helgarpósturinn - 05.10.1979, Side 11
Föstudagur 5. október 1979 11 ('ildum rökum kenna við frjáls- liyggju- Vinstri stjórnin 1971-1974.: 3. Samstarf vinstri flokkanna tókst illa vegna litils skilnings þeirra á lögmálum atvinnulifsins og takmörkunum tilverunnar. Þeir jusu úr fullum sjóöum fyrri stjórnar viö hagfelld starfsskil- yröi fyrstu árin, en lögöu á flótta undan vandanum, þegar starfs- skilyröin breyttust til hins verra, og stjórn þeirra féll. Veröbólgan á islandi breyttist i óöaveröbólgu á stjórnarárum þeirra, hún læstist niöri I kerfinu, ef svo má segja. Stjórn Geirs Haligrimssonar: 7. Stjórnin leysti þann vanda, sem fyrri stjórn haföi hlaupið frá, af stakri þolinmæöi, en heldur litilli djörfung. Hún tryggöi islend- ingum áframhaldandi varnir og 200 milna fiskveiöilögsögu, en gafst upp fyrir skæruliöum sósia- lista á vinnumarkaönum og féll i kosningum vegna uppgjafar sinnar. Vinstri stjórnin frá 1978: 3. Stjórnin er óframbærilegri en flestar aðrar stjórnir á tslandi, samstarfsflokkar hennar hafa enga stefnu saman, og hún dregur á eftir sér langan slóöa kosninga- blekkinga, sem sennilega veröur aö lokum of þungur fyrir hana, svo aö hún hættir göngu sinni. E. Stardal: „Sama ríkis- stjórnin alla tíð” Helgarpósturinn hefur beöiö' undirritaöan um álit hans á rikis- syórnum Islendinga frá lýö. - veldisstofnun til þessa dags, helst i formi einkunnargjafar (Orsted- skali eöa tugakerfi?) plús spádóm um gengi og langli’fi nú- verandi rikisstjórnar. Blaörými dagblaösdálkur, tlmi ein helgar- stund. Hjálpi nú allir heilagir; þaö tekur undirritaöan ajn.k. stundarfjóröung aö ákveöa hvort stúdentsefnifær 1. eöa 2. einkunn; auk þess beöiö um spámannlega opinberun. Viö höfum haft s.n. þingræöis- stjórnir siöan 1944 og kallaö þær i gamansemi ýmsum nöfnum en i raun og sannleik hefur þetta veriö sama rfkisstjórninalla tiö.skipuö atvinnupólitikusumaf sömu gerö, sem hafa barist viö sömu vanda- málin meö sömu barnalegu aö- feröunum sem eru jafnUreltar og flokkaskipan sú sem tröllhöföastl islensku þjóölifi. Vandamáliö mikla er aö koma fjárhagsllfi þjóöarinnar á heilbrigöan grundvöll; gæta þeirrar einföldu reglu aö þjóöin eyddi ekki meiru en hún aflaöi og þjóöartekjunum væri réttlátlega skipt milli þegn- anna, en þvi sem afgangs er um- fram nauösynjar sé á hverjum tima variö til nauösynlegustu fjárfestinga og framkvæmda á hverjum tíma svo þjóöin haldi áfram aö búa I haginn fyrir sig og sina afkomendur I framtiöinni. 011 rikisstjórnarfyrirbrigöi frá stofnun lýöveldis hafa oröiö and- lega gjaldþrota gagnvart þessu bókhaldsdæmi. Þjóöarskútunni hefur ekki veriö siglt, þeim mun siöur stjórnaö heldur veriö aö byltast viö brimgarö og blind- boöa, hangiö á mismunandi hrööu reki viö akkerisfestar er- lendra lána eöa betlistarfsemi sem geta á hverju augnabliki slitnaö og hætt er viö aö skoriö veröi á. Langi menn i einhverjar tölur (einkunnir) er einfalt aö taka t.d. aukningu veröbölgu leggja þar viö einhvern staöal skuldaaukningar erlendis og deila i summuna meö lifdögum rikisstjórna og rita niöurstööuna meö negativu formerki. A þessu sést aö viö höfum I heild haft óhæfa menn viö völd og af þeirri niöurstööu leiöir aöra aö islenskt stjórnmálalif i núverandi mynd er óhæft og veröur aö breyta þvi. Núverandi ftokkaskipan er ein- hverskonar social-demokratiskur grautur í fjórum skálum meö jafnmörgu útákasti mismunandi eiginhagsmuna atvinnu- pólitikusa, sem starfa eftir for- múlunni ég-ftokkurinn-þjóöin: i heild hin ellefta plága. Lýöræöiö og jafnvel sjálfstæöiö er I yfirvof- andi hættu þegar þessháttar at- vinnumennska þrifst eins og púk- inn á fjósloftinu og fitar sig á hinni eilifu þörf mannsins, frá þvi hann yfirgaf trén, fyrir samhjálp og félagsstarfsemi. Afleiöingin veröur kerfi sem vex eins og æxli i þjóöarlikamanum, margfaldast af sjálfu sér og missir allan upp- haflegan tilgang annan en sina eigin raison d’étre og stefnir i hrun. Eru þess mýmörg söguleg dæmi. Hefur þaö fariö fram hjá nokkrum aö I kosningaleik þeim sem settur er á sviö 4. hvert ár samkv, lögum eru stjörn- vitringarnir á yfirboröinu ekki sammálaum neitt.frekaren börn sem skiptast i hópa og rifast um hvereigi aö vera ,,úti”eöa „inni” i boltaleiknum, nema þaö, eins og börnin, aö vera áfram i leiknum. Aö sýningu lokinni er svo tekiö til viö sömu úrræöin útþenslu rikis- báknsins.hækkunallra gjaldaliöa almennings; fastir liöir eru: bensin, bilar, brennivin og sölu- skattur, i’ einhverri mynd, aö ógleymdri taktfastri gengisfell- ingu (vinsælla nafn er vist sig) etc.etc. Um þettaer talsvert rifist á yfirboröinu, en meö reglu- bundnu millibili veröa þó allir starfskraftar (nýyröi f.þingm) alþingis aö eiösvörnum bræörum og sést þá skyldleikinn glöggt, þegar þarf aö hækka þingfarar- kaup og úthluta bitlingum. Alögur sem almenningur er fjandans ekki of góöur til aö bera skal a.m.k. ekki riöa þeim sjálfum til falls. Á ég aö gerast spámaöur Helgarpóstur? Þessi blessuö rikisstjórn sem nú situr mun lifa þar til hún deyr- og risa upp aftur i sömu mynd eins og hausarnir á Lernuvatnsskrimslinu þangaö til þjóöin gerir upp viö sig hvort hægt sé aö finna leiö úr þessum ógöngum, hvort hægt sé aö leiöa heilbrigöa skynsemi til öndvegis, i stj órnmálalifúhvort hægt sé eftir lýöræöislegum leiöum aö kalla bestu krafta þjóöarinar til hjálp- ar. Eitthvertalfyrsta verkiö hlýt- ur aö veröa itarleg stjórn- skipunarlög, stjórnarskrá, sem setur stjórnmálamönnum vægöarlaust reglur til aö fara eftir og þung viöurlög ef útaf er brugöiö og setur stjórnmálaflokka undir eftirlit þjóökjörinnar stofnunar. Ekki sist hvernig og hvaöan þeim kemur fé. Persónulega hdd ég aö best væri aö fækka stjórnmála- flokkum niöur i tvo.þá má kalla hægri og vinstri, upp eöa niöur, lýöræöis eöa þjóöræöis flokka til hagræöingar. TvífTokkakerfi kæmi i veg fyrir stjórnarkreppur. Einm enni ngsk j ördæm i eru áreiöanlega eitthvert öfhigasta tæki til þess aö þrýsta hæfum mönnum innipólitfk I staö þess aö flæma þá burtu eins og núverandi system gerir. Þá myndi sá hópur kjósenda sem hugsar og ekki er svinbundinn klafa flokkstrúar hafa mestu möguleika til þess aö velja hæfasta frambjóöanda hverju sinni, sem á hinn bóginn neyddi flokkana til þess aö veljj sem hæfasta menn, i staö þess samansafns flokkssmala sem troöast inn á þing og til áhrifa i gegnum flokksvélar og litt dug- andi flokksforysta, sem byöi verulegan ósigur yröi af sömu ástæöum dæmd úr leik. Viröu- legur Helgarpóstur, blaöiö er á enda eins og þú sérö. Tvær vél- ritaöar siöur duga ekki einu sinni til þess aö generalisera I grófustu dráttum hvaö þá riScstyöja hina augljósustu fuilyröingu. Ingólfur A. Þorkelsson: Ólafur gleymdi að bíta í vinstri geirvörtuna Ritstjórn Helgarpóstsins hefur beöiö mig um aö skilgreina i stuttu máli allar rlkisstjórnir, sem setiö hafa aö völdum hér á landi frá striöslokum til þessa dags. Ekki er beöiö um litiö! Ég varö viö þessari beiöni fremur i gamni en alvöru. Slikar skil- greiningar hljóta ætiö aö vera yfirboröskenndar aö ekki sé meira sagt. Fyrst skal fræga telja Nýsköp- unarstjórnina (Sjálfstæöisfl., Só- sialistafl., Alþýöufl.) undir for- sæti Ólafs Thors, er sat aö völdum á árunum 1944 — ’47) Þetta var fyrsta þingræöisstjórnin eftir aö lýöveldi var stofnaö. I þessari stjórn bar þaö til tiöinda, aö sjálf- stæöismenn og sósialistar (eöa I- haldsmenn og kommar, ef menn vilja þaö heldur) féllust I faöma og lögöu grundvöll að uppbygg- ingu atvinnulifs eftir striö. 1947 tók „Stefania”, (Sjálf- stæöisfl., Framsóknarfl., Alþýöu- fl.), stjórn undir forsæti Stefáns Jóh. Stefánssonar, viö völdum. Stefaniu mætti einnig nefna NATO-stjórnin, þvi hún vann sér þaö helst til „frægöar” aö njörva okkur Islendinga viö Noröur- Atlantshafsbandalagiö. Erfitt er að gefa þeirri stjórn nafn, er tók viö af Stefaniu 6. des. 1949. Kannski mætti kalla hana óskáldlega ólafiu Thors þriöju. (Sjálfstæöisfl.), þar eö þetta var þriöja stjórn undir forsæti Ólafs Thors. Þessi stjórn hékk á blá- þræði, af þvi aö hún var minni- hlutastjórn — enda var van- trauststillaga samþykkt á stjórn- ina i öndveröum marsmánuöi 1950, en þá haföi vantraust á rikisstjórn ekki veriö samþykkt á tslandi siöan 1911. Stjórn undir forsæti Steingrims Steinþórssonar (Sjálfstæöisfl., Framsóknarfl.,) tók viö völdum um miöjan mars 1950. Ég leyfi mér aö nefna þessa stjórn,,Her- stjórnina”, þvl aö hún geröi svo- nefndan varnarsamning viö Bandarikin og hleypti erlendum her inni landiö, þvert ofani gefin loforö um, aö hér skyldi aldrei vera her á friöartimum. Fjóröa stjórn undir forsæti Ólafs Thors settist aö völdum I septembermánuöi 1953. (Sjálf- stæöisfl., Framsóknarfl.). Ég hef enga nafngift á þessa Ólafiu. Þetta var stjórn saupsáttra flokka — einkum er leiö á kjör- timabiliö — enda sprakkhún eftir 3 ár, er Hræöslubandalag- iö sáluga sá dagsins ljós. 1 júlimánuöi 1956 tók viö völd- um fyrsta vinstri stjórnin svo- nefnda (Framsóknarfl., Alþýöu- bandalag, Alþýöufl.) undir for- sæti Hermanns Jónassonar (þriöja ráöuneyti hans). Þessi stjórn var reist á rústum Hræöslubandalagsins, sem skorti tvo þingmenn til aö fá meirihluta á Alþingi eftir kosningarnar I júni 1956. Þetta var stjórnin, sem færöi út fiskveiöilögsöguna I 12 milur undir forystu Lúöviks Jó- sefssonar, viö litla hrifningu stjórnarandstööunnar (illar tung- ur sögöu, aö Alþýöuflokkurinn heföi ekki hrifist heldur), og hún háöi þorskastriö viö Breta, en sprakk á dýrtiöarmálunum I des- embermánuöi 1958. Aö vinstri stjórninni fallinni tókst ekki aö mynda meirihluta- stjórn, en Emil Jónsson myndaöi minnihlutastjórn 23. desember 1958, (Alþýöufl.) meö stuöningi Sjálfstæöisflokksins. Þessa stjórn, sem borin var I faömi Sjálfstæöisflokksins, nefni ég „Emiliu”. Hún sat skamma hriö, var raunar brú yfiri Viöreisnar- stjórnina. Emiliu tókst þaö, sem hún ætlaöi sér, aö hindra vöxt veröbólgunnar og koma nýrri kjördæmaskipan (núgildandi skipan) heilli I höfn eftir tvennar kosningar 1959. Ólafur Thors myndaði hina margfrægu „Viöreisnarstjórn” (Sjálfstæðisfl., Alþýöufl.) i nóv- embermánuöi 1959, en Bjarni Benediktsson tók viö stjórnarfor- ystunni 1963. Þessi stjórn liföi lengst allra rikisstjórna á Islandi, sat samfleytt i 12 ár og fékk nafn sitt af bæklingnum „Viöreisn”, sem haföi inni aö halda stefnu hennar i efnahagsmálum. 1 dag hrökkva menn reyndar viö, þegar þeir heyra nafniö, þvi aö atvinnu- lifiö var ekki beinlinis I blóma, þegar hún lét af völdum. Hins vegar tókst henni aö liggja á dýr- tiöardraugnum eins og Grettir á Glámi foröum. Sumir mæla svo, aö þetta stjórnarsamtarfs hafi aö einu leyti heppnast vel, þaö gekk nálega af Alþýöuflokknum dauðum. Viöreisnarstjórnin missti meirihluta sinn á Alþingi i kosningunum 1971. Mikiö og ó- vænt fylgi nýs flokks — Samtaka frjálslyndra og vinstri manna — varö henni aö bana. Aö kosning- um loknum var 'mynduö vinstri stjórnin „ólafia” undir forsæti Ólafs Jóhannessonar. Þessi stjórn fór vel af staö, bætti kjör launþega, öryrkja og aldraöra, myndarlega (gekk e.t.v. heldur langt i þvi sbr. styttingu vinnu- timans!) og keypti nýja togara (kannski of marga!). Ólafia beiö ósiguri baráttunni viö veröbólguna og var aö lokum svikin i tryggöum af Bjarna, Birni og Hannibal. Stjórn Geirs Hallgrimssonar upplauk alvarlegum augum sin- um 1974. (Sjálfstæðisfl., Fram- sóknarfl.). Þessa stjórn mætti kalla: Vonina sem brást. Nú átti heldur betur aö kveöa veröbólgudrauginn niöur. En draugur sá hinn mikli fór meö sigur af hólmi og reiö húsum kná- legar en nokkru sinni fyrr, en nú- verandi stjórn tók við völdum fyrir rúmu ári undir forsæti titt- nefnds ólafs, sem mun hafa gleymt að bita i vinstri geir- vörtuna (sbr. þjóösöguna), þvi aö þessi striöaldi draugur færist stööugt i aukana. Kaldhæönir gárungar kalla þessa stjórn (Framsóknarfl., Alþýöubandal., Alþýöufl.) „Kærleiksheimiliö”. Hún á i höggi viö veröbólgu- drauginn margnefnda, sem nú gengur fyrir oliu og eiliföarvél sundurlyndisfjandans. Ósigur hennar og endadægur viröist skammt undan. Vilmundur Gylfason: Viðreisn gerði efnahagslífið tiltölulega heilbrigt Nýsköpunarstjórnin, 1944 — 1946, Bjó viö hagstæö ytri skilyröi. Framkvæmdi mikiö. Lagöi grundvöll aö velferöarþjóö- félagi. Sást ekki alfarið fyrir I eyöslu. Starfaöi þó vel, þar til ágreiningurinn um utanrikis- mál byrjaöi. Einkunn: 8.0 Stefania, 1947 — 1949. Utanrikismál voru höfuöviö- fangsefni þeirrar stjórnar. Undirbjó aöild aö Altantshafs- bandalaginu, sem aö minni hyggju var rétt ákvöröun. Frumstæö i stjórn efnahags- mála, beitti haftakerfi sem varö aö spillingarneti. Einkunn 6.0 Minnihlutastjórn Ólafs Thors, 1949 — 1950. Millibilsástand, sem engu máli skipti. Einkunnargjöf ekki möguleg. Ilelmingaskiptastjórnin fyrri, 1950 — 1953. Veikburða aögeröir I efnahags- málum, en þó I áttina fyrst i staö. Stjórnaöi frá degi til dags. Valdaafstaöan fórfljótlega aö skipta mestu máli, svo sem nafngiftin ber meö sér. Fjár- málaspilling blómstraöi i haftakerfi. Einkunn: 6.0. Helmingaskiptastjórnin siöari, 1953 — 1956. Sömu einkenni, en þó ýktari. Einkunn 5.0 Vinstri stjórnin, 1956 — 1958. Beint framhald af helminga- skiptastjórnunum aö þvi er efnahagsmál varöar. Milli- færslukerfiö enn aukið, svo sem margfalt verö á gjaldeyri. „Vinstri bragur” stjórnarinar var I félags- og menningarmál- um, en i efnahagsmálum var sokkiö dýpra og dýpra, unz for- sætisráöherra viöurkenndi, aö ekki yröi viö neitt ráöiö. Einkunn: 6.0 Emilia, 1958 — 1959. Minnihlutastjórn, sem undirbjó kjördæmabreytingu og frekari efnahagsráöstafanir. Einkunnargjöf ekki möguleg. Viöreisn, 1959 — 1971. Brauzt út úr haftakerfi, sam- fara miklum félagslegum aö- geröum, og geröi efnahagslifiö tiltölulega heilbrigt. Aögerö- irnar 1959 — 1960 skólabókar- dæmi um vel heppnaðar að- geröir. Þó veröur aö taka meö I reikninginn aö ytri skilyröi voru hagstæö. Aögeröirnar sem gripiö var til 1967 — 1968, eftir aö fiskistofnarnir hrundu, voru efnahagsleg afrek. Gallinn viö stjórnina var aö á seinni hluta timabilsins var hún oröin hluti af embættismannakerfinu — þreytt i háttum. Einkunn: 9.0 Vinstri stjórnin, 1971 — 1974. Framkvæmdi mikiö framan af, viö mjög hagstæö ytri skilyröi. Haföi ekki efnahagsstefnu, veröbólguhraöinn margfaldaö- ist. Skildi viö efnahagslegar rústir aö lokum. Hins vegar einkenndi hana, einkum framan af, frisklegt yfirbragö nýrra manna, einkum i afstööu til kerfis, og I málum af félags- og menningarlegum toga. Ruglingsleg utanrikisstefna, sem erfitt var aö henda reiöur á, spillti fyrir. Einkunn: 7.0. Stjórn Geirs Hallgrimssonar, 1974 — 1978. Haföi ekki stefnu i efnahags- málum. Þegar einkenni óöa- veröbólgu komu betur i ljós, var hún úrræöalaus. Haföi frá upphafi sömu einkenni og Viö- reisn undir þaö siöasta, aö vera óþekkjanleg frá embættis- manna kerfinu. Einkunn: 5.0 Vinstri stjórn 1978 — Eins og 1956 heldur þessi stjórn nær óbreyttri stefnu helminga- skiptastjórnarinnar sem situr á undan, m.a. vegna innri sundrungar.

x

Helgarpósturinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.