Helgarpósturinn - 11.01.1980, Blaðsíða 6

6
Föstudagurinn ll. janúar 1980Holrjr^rpn^ti irinn
„ SUMIR KALLA AVIG
FRAMSÓKNARKOMMA''
meira gef ég alls ekki upp, þeir
eru svo hástemmdir þarna á
Veðurstofunniog égvil ómögulega
aö þeir fari áö rökræöa þetta.
Annars eru þetta svo sem engar
spár hjá mér, ég segi mönnum
bara hvenær fer aö batna, þegar
þeir fara aö leggja hart aö mér.
Ég spái aldrei vondu.
Þetta meö veðriö er aö
sjálfsögöu meira sér til gamans
gert En þaö sem á hug Hrafns
fyrst og fremst eru bækurnar og
tfmaritin.
— Hvaö áttu mikiö af bókum,
Hrafn?
— Það hef ég ekki hugmynd
um, hef aldrei taliö þær. En ætli
ég gæti ekki raöaö þeim upp i
hundraö metra sprett fyrir þig/
sjálfum sér. Kannski bætir þessi
kreppa eitthvaö úr — Hrafn hlær
enn, og að minnsta kosti vor-
kennir ekki hann sjálfum sér.
— Þú hefur safnað fleiru en
bókum?
— Ég held öllu prentuðu máli til
haga og á allmarga árganga af
Timanum og Þjóöviljanum, lika
þónokkuö af timaritum: Timarit
Máls og menningar, Skirni, Rétt,
Ný félagsrit og fleiri. Sumt af
þessu keypti ég frá byrjun, en
annað fór ég aö kaupa seinna og
prjónaði siban framanviö þaö. En
þótt ég sé aö þessu er ég siöur en
svo nokkur safnari.
Ég byrjaöi heldur ekki aö safna
bókum strax. I fyrstunni losaöi ég
mig viö þær jafnóðum, vildi ekki
hefði ég einhverntimann leiðst út
I framboð heföi ég taliö sjálfan
mig eitthvað skrýtinn.
Liklega hef ég samt oröið
Framsóknarmaöur vegna þess,
aö hér var alltaf framsóknarum-
hverfi. En ég býst viö, aö heföi ég
verið i þéttbýli, Reykjavik til
dæmis, hefði ég lent vinstra-
megin. Og þaö vil segja, aö uppúr
kreppunni voru Framsóknar-
menn miklu róttækari en Alþýöu-
bandalagsmenn eru nú. Ég tel, aö
þeir væru ekki hæfir i Fram-
sóknarflokkinn eins og hann var
þegar Jónas Jónsson var upp á
sitt besta.
— Svo viö vindum dckur Ur
pólitikinni yfir i bókmenntirnar
saman.
Ég sat i innri stofunni á Hjalla,
þar sem bækur þekja alla veggi,
kvöld eitt skömmu eftir áramótog
drakk I mig áhrifin sem öll þessi
andans stórmenni hafa skiliö eftir
sig I timans rás. Hann sat fyrir
framan mig, hinumegin viö
kringlótt borö, lágvaxinn og
kvikur i hreyfingum, rauöbirkinn
og hláturmildur,.meö sina sex um
sextugt.
Hann haföi lofað méraö hann
skyldi6egja frá sjálfum sér, og ég
baö hann fyrst aö segja hvernig
stóö á þvi, að hann kom á
Hallormsstaö.
— Ég er ættaöur frá
Reyöarfiröi, og kom hingaö áriö
1932, átján ára gamall. Ég held ég
hafi ætlaö aö vera hér stuttan
tima og læra hjá Blöndals-
hjónunum.BenediktögSigrUnu, og
vinna meö. En þessi ár eru sem sé
oröin nær fimmtlu.
— Hvaö geröir þú þessi fyrstu
ár?
— Ég geröi allan fjandann.
Kynti miöstööina, það var gert
mestmegnis með skógviö, litils-
háttar meö kolum, og hirti grip-
ina á Húsmæöraskólabúinu. Árið
1937 fór ég svo á búnaöarskólann
aö Hvanneyri og var þar tvo
vetur. Næsta vetur var ég hjá
Gunnari Gunnarssyni, aö Skriöu-
klaustri, og loks vetrarmaöur aö
Geitargerði i Fljótsdal. Þá lá
leiöin aftur aö Hallormsstað.
Benedikt Blöndal var látinn, og
ég tók viö skólabúinu.
Auk þess stundaöi ég alltaf
vörubllaakstur og var I áætlunar-
feröum fyrir Kaupfélagiö. NU er
ég hættur öllum akstri og hef unn-
iö mestmegnis hjá Skógræktinni
undanfarin ár, og hef auk þess
veriö endurskoöandi hjá Kaup-
félaginu nokkuö lengi.
— Og oddviti i þrjátiu ár!
— Ég var þaö i uppundir þrjátiu
ár, já, og hætti áriö 1970. Hann Ari
læknir sagöi mér, aö um sextugt
ætti maöur aö fara aö taka
ákvöröun um aö draga sig i hlé.
„Tvisvar veröur gamall maöur
ungur” segir máltækiö. Þaö er
nauðsynlegt aö hætta áöur en
maöur heldur sig vera oröinn
ómissándi. Og þeir sem veröa of
gamlir i starfi geta ekki byrjaö á
neinu ööru þegar þeir loksins
hætta, segir Hrafn, og ég heyri aö
honum finnst hann vera búinn aö
segja nóg um eigin æfiferil. Ég
slæ þvi i aöra sálma og biö hann
aö segja mér hvernig hann fari
aö þvi aö spá um veörið.
— Ég reikna þetta allt
nákvæmlega út, segir Hrafn og
veröur leyndardómsfullur á
svipinn.
— Hvernig, spyr ég aftur og vil
ekkert gefa eftir.
— Þaö segi ég ekkert um. Þaö
gæti bara farið aö rugla menn,
svarar hann þá og hlær slnum
hvellaog dillandi hlátri. En svo
bætir hann viö: Ég fer náttúrlega
eftir tungli_og straumum. En
Hér inni i stofunni eru liklega
einir sextiu lengdarmetrar.
— Hvaöa bókum hefur þú fyrst
og fremst safnað?
— Þetta eru aöallega ljóöa-
bækur. Annars er allur gangur á
þessu, þetta er sin ögnin af
hverju. Ég á flestar frumútgáfur
af eldri skáldunum, bæði sagna-
skáldunum og ljóöskáldunum. 1
þessu er mikið gott, og líka mikiö
hnoö. Þaö er liklega hvergi i bók-
menntum meira bull en I ljóöum,
segir Hrafn og færist nú allur i
aukana, þegar taliö berst aö
þessu eftirlætisefni hans.
— Hvaö viltu segja um ljóða-
gerðyngTi skáldanna? Finnst þér
þau standast samanburö viö þau
eldri?
— Mér finnst kveöskapur
þessara yngri hálf innhverfur,
eitthvert fálm út i loftiö. Ég hef
enn ekki séö neinn Stein eöa
Jóhannes úr Kötlum meöal
þeirra. En þaö er náttúrlega
annar timi núna. Þaö er lognöld,
en uppúr 1930,1 kreppunni var rót
á öllu. Þaö hefur enn ekkert
komiö I staöinn fyrir ættjarðarást
og baráttu fyrir bættum kjörum,
þess I stað eru menn aö vorkenna
eiga þær eftir aö ég haföi lesiö
þær. Tvivegis gaf ég allt sem var
fariö að loöa viö mig. Þó byrjaöi
ég snemma aö safna þessum
helstu skáldum.
— En hvernig stóö á þessum
gifurlega bókaáhuga hjá þér?
— Ég kynntist mikiö bókum hjá
Blöndalshjónunum. Þau höföu
lengi bóksölu, sem ég tók viö og
rak um tíma. Aö einhverju leyti
var ég lika aö þessu til aö bæta
upp litla skólagöngu — ég varö aö
sækja fræöslu i bækur.
— Þú ert Framsóknarmaður
Hrafn, enhefuralla tiðumgengist
mikiö róttækt fólk og ert hrifinn
af róttækum skáldum. Ertu ekki i
rauninni hálfgeröur kommi?
— Ég hef náttúrlega alla tiö
veriö á vinstri kantinum. Sumir
kalla mig kommúnista, og
stundum hef ég verið kallaöur
„Framsóknarkommúnisti”.
Hversvegna ég hef aldrei tekiö
skrefiö til fulls vil ég ekkert láta
hafa eftir mér um. En mér er
engin launung á þvi, aö ég hef
alltaf veriö á móti hernum og
þessu stóriðjubrölti og rússa-
grýlunni. Ég hef alltaf veriö á
öndveröu máli viö flokkinn, oe
aftur. Þú hefur ort dálitiö sjálfur
ekki satt?
— Ég er næstum hættur þvi,
nema kannski ef þetta kemur af
sjálfu sér, og þá legg ég visurnar
aldrei á minniö. Mér finnst ég
geta lesið svo miklu betri visur en
ég get ort sjálfur.
— En þaö eru til margar ágætar
visur eftir þig, til dæmis man ég
eftir þessari sem þú kastaöir
fram á raforkumálafundinum,
þegar var veriö aö ræða um
Grimsárvirkjunina...
— Já, sú visa er yfirleitt höfð
rangt eftir. Þaö var einhver sem
kallaði framan úr sal þegar ég
stóö I pontunni og baö mig
blessaöan aö kasta fram stöku
heldur en vera aö blaðra þetta.
Og visan er rétt svona:
Mér er ekki unnt aö yrkja
eftir beiöni framan úr salnum.
Það er eins og vera aö virkja
vatn sem ekki er til I dalnum.
En þessi virkjun hefur nú
reynst ágætlega og bæöi brætt
loðnu og sild, þótt stundum hafi
veriö heldur litiö vatniö i ánni,
segir Hrafn Sveinbjarnarson aö
lokum.
Nú allra síðustu áratugina hafa einkum tvö nöfn verið
tengd Hallormsstað á Fljótsdalshéraði. Sigurður
Blöndal, fyrrverandi skógarvörður og núverandi
skógræktarstjóri og Hrafn Sveinbjarnarson. Hrafn á
Hallormsstað er hann vanalega kallaður, en heimamenn
á Hallormsstað kalla hann Hrafn á Hjalla, eða bara
Krumma.
Húsiö hans Hrafns, Hjalli,
stendur á hjalla um þaö bil miöja
vegu milli barnaskólans og
Húsmæöraskólans, og ber hæst
allra húsa á staðnum. Þaö var
þriðja húsiö, sem reis i landi
Hallormsstaöar, fyrir voru aðeins
Húsmæöraskólinn og gamli
Hallormsstaöarbærinn. Nú er
risin þarna vegleg barnaskóla-
bygging og fimm ibúöarhús, og
grunnur þess sjötta. En þessi hús
voru sem sé ekki til áriö 1953,
þegar Hrafn og eiginkona hans,
Þórný Friöriksdóttir, fyrrverandi
skólastýra Húsmæðraskólans,
fluttu inn i húsiö sitt. Þar býr
Hrafn nú, ásamt Sigrúnu dóttur
sinni, sem lauk námi i islenskum
fræöum viö Háskóla Islands fyrir
skömmu, en kennir núna viö
barnaskólann. Þórný móöir
hennar er látin fyrir rúmum
áratug.
En fyrir hvað er nafn Hrafns á
Hallormsstað eiginlega þekkt?
Fimm áratuga búseta á
Hallormsstað ein saman nægir
varla til þess, og varla heldur
þriggja áratuga starf hans sem
oddviti Vallahrepps. Raunar má-
gera ráö fyrir þvi, aöi fljótu
bragöi setji flestir nafniö I
samband viö spádóm hans um
sumarkomuna I fyrrasumar. Þaö
kom smá glæta nákvæmlega á
þeirri stundu sem hann spáði,
þótt hún stæöi- stutt, ekki nema
tvær eöa þrjár vikur. En þaö var
lika eina sumariö sem þeir sáu
fyrir austan sumariö 1979.
Þaö er heldur ekki fyrst og
fremst þaö. Máliö er, að hann er
bókasafnari, laumukommi i
Framsóknarflokknum og hagyrö-
ingur. Hann var Jónasar og
Eysteins maður, Kristinn E.
Andrésson hefur dvaliö hjá
honum langdvölum og skrifaöi
honum lýriskt þakkarbréf, sem
var siöan birt i Timariti Máls og
menningar áriö 1977, Þórbergur
Þórðarson lá hjá honum I hálfan
mánuö i flensu, og Þorsteinn
Valdimarsson skáld var heima-
gangur hjáhonum, er hann dvaldi
á Hallormsstaö á sumrin árum
Veöurspámaöurinn,
bókamaöurinn,
bóndinn og
verkamaðurinn
Hrafn á
Hallormsstað