Helgarpósturinn - 11.01.1980, Blaðsíða 9

__helgarpásturínn
Föstudagurinn 11. janúar 1980.

/
ÁR FÓLKSINS
Þaö var hérna um daginn aö
vinafólk mitt gifti sig og ég
álpaöist til aö vera viöstödd.
Álpaöist og álpaöist — ég átti
meira að segja að kvitta fyrir
verknaöinum og geröi það
samviskusamlega. En þarna
varðégfyrir nýrri og spennandi
reynslu isambandiviö borgara-
legar vfgslur — ég var ekki
lengur leikari i slfkri athöfn
heldur áhorfandi, og tók þess
vegna glöggt eftir dialógnum.
Harla gott hlutverk, dómara-
rullan, og það stakk náthirulega
anarkistann i mér i hvert skipti
semhann alvöruþrunginn nefndi
„YFIRVALDIД — og gat bó
ekkert aö gertEn þaö var annaö
sem stakk mig ekki siöur þarna
áundan, þegardómarinnræðir i
mestu friösemd viö hjónaleysin
— þetta þegar hann spyr um
starf föður. Móöirin auðvitað
vinnur ekki, eða hennar vinna
kemur aö minnsta kosti ekki
málinu við. Þaö er bara hvað
pabbi gerir, sem býttar
einhverju. Ogafhverju þá þaö?
— Ég gæti tilgreint fjölmörg
dæmi um fólk á öllum aldri sem
hefur ekki minnstu grunsemd
um starf fóður, en fylgist á hinn
bóginn þeim mun betur með
hversdagsstrlöi móöur sinnar—
sumir m.a. vegna þess aö þeir
þekkja ekki framliöna, frá-
skilda eöa á annan hátt fjarver-
andi föðurlega aöstandendur
sina. Sjálfsagt eru dæmi llka til
um hitt en varla jafn mörg —
það er einhvernveginn svo að
börn fylgja móðurmyndinni
eftir fram eftir öllum aldri. Og
þá finnst manni ekki nema
sjálfsögö kurteisi aö ýja eftir
hvaö sá helmingur barns-
getnaðarins hafi sér til lifs-
viðurværis. Andskotinn hafi það
— þarf alltaf aö lita á kvenmenn
sem einhverja þurfalinga eöa
snikjudýr á karlpeningnum?
Annars er þaö fjarri mér aö
rifast um þetta, og heföi sjálf-
sagt ekki nefnt þaö á nafn, ef
ekki heföi veriö kunningi minn
einn sem rakst hér inn siðla
kvölds og heimtaöi aö fá að
Uthella hjarta sinu um misrétti
kynjanna, kvenréttindi
(kvindesag held ég áreiðanlega
hannhafi kallaöþaö) og yfirleitt
allan þann ójöfnuö sem tiðkast I
þjóöfélaginu. Ég held aö ég hafi
minnkað um fjórtán metra eöa
svo i hans augum (heföi
auövitaö heldur kosiö aö
skreppa saman á þverveginn,
ai maður ræöur nil ekki öllu)
þegar ég geröist svo
óforskömmuö aö lýsa þvi yfir aö
vera ekki rauösokki eða neins
konar feministi. Þaö er nefni-
lega nokkuö sem allar nútima-
konur eiga aö vera, ekki sist
einstæöar mæöur, — Ég fylgist
raunar ekki glöggt meö kvenna-
baráttunni hérna heima (eöa
erlendis ef úti þaö er fariö), en
verð þó aö játa, aö mér finnst
fáránlega aö fariö. Mikil
lifandis ósköp — auðvitaö eiga
kvenmenn aö hafa sömu mögu-
leika og karlmenn til náms og
starfa og lifsskilyröa allra.
Heyr, heyr, og húrra fyrir þvi.
En er ekki bara verið að taka
upp nýtt rulluspil i staðinn fyrir
þaðgamla? Erekki áherslan öll
lögö á nýja kvenimynd i staö
þeirrar gömlu—oghanaraunar
ekki minna staölaða? Þá voru
konur fingerðar og viökvæmar,
tilfinningabUnt og til þess eins
nýtar að ala af sér börn og
dekra viö þau og ástkæran eigin-
mann, sem þær að sjálfsögöu
fylgdu af hundslegri tryggö i
gegnum himnariki og helviti aö
jöfnu (þetta bliöa og strfða, sæta
og sUra — þiö vitiö). Nú eru
konur á hinn bóginn ákveönar,
sjálfstæöar, framtakssamar og
vel uppfræddar, og sér svo vel
meðvitaöar um misrétti og
kUgun, aö ef eiginmannshræiö
vogar sér að nefna varlega viö
þær aö það sé nú i lagi þær
skoluðuaf diskunum svona einu
sinni I viku ( eftir sunnudags-
steikina til dæmis), hrópar
nútimakonan þegar i staö
„Pungrotta! ” meö þungri
áherslu. Siöan gefur hún honúm
einn laufléttan undir hökuna,
rétt til aö minna hann á
þjóðfélagsstööu kvenna og
karla, og hringir i lögfræðinginn
án frekari formála til aö drifa
skilnaðinn i gegn. Og hún fær
börnin, bilinn, húsiö...
Nei, svona ialvöru. Höfum við
ekki bara i allri þessari kvenna-
baráttu skiptum Imynd? Höfum
viö ekki hreinlega gleymt þvi,
aö manneskja er manneskja,
hvort svo heldur hún er kven-
kyns eöa karlkyns einstak-
lingur? Er nútima ruiluspilið
nokkuö skárra en hitt? Þaö er
nefnilega bara rulluspil lika. —
Vissulega má segja margt gott
um það semgerthefur verið til
aö auka á jafnrétti kynjanna.
Viöhorfin hafa breyst talsvert á
siðustu árum, og máttu þaö vel.
En er ekki kominn timi til aö við
hættum aö einblina á kynfærin
af þessari stöku athygli og
förum aö veita einhverju ööru
eftirtekt? Eöa er manneskjan
kannski ekki annaö en tólin sem
hún eðlar sig með?
Einsog mig langaöi til að
segja við hann kunningja minn
þarna um daginnjén komst ekki
að með fýrir allri hans
hneykslan a‘ afturhaldssemi
minni) þá er ekkert til i heim-
inum sem heitir svart og hvitt.
(Ekki einu sinni litir, þvi svart
og hvitt eru vist ekki litir.)
Þannig er ekki hægt að halda
þvi fram, aö þaö sem gott er
fyrir einn sé lika gott fyrir
annan. Þess vegna er heldur
ekki hægt aö setja fram
alhæfingareinsog: „Allarkonur
eiga að vera Uti á
vinnumarkaðinum, i snertingu
við lffið utan hinna fjögurra
veggja heimilisins” — fremur
en hægt er aö segja þaö um
karla, sömu fullyrðingu eða
aðra gagnstæða. Fólk hlýtur að
hafa rétt til að velja sér sinn
vinnustaö, sin áhugamál, sitt lif.
Hvers vegna þá setja þaö i
pressu, aö svona eigi það að
vera, gera, hugsa og barmafylla
af sektarkennd þegar það er,
gerir, hugsar einhvern veginn
öðruvisi? Af hverju á t.d.
fertuga konan með fallega
heimiliö, stálpuöu börnin og
manninn i vellaunuöu stöðunni
endilega að drifa sig út i vinnu
ef hún ekki kærir sig um það?
Bara til að þóknast einhverri
Imynd, sem sett er fyrir framan
hana og bent á : „Svona áttu aö
vera — ef þú ert ekki svona, þá
er eitthvað meira en litiö bogið
viö J»g”. Kannski slærhúntil og
nælir sér i vinnu hálfan daginn
eöa svo (sem er annars ekkert
létt verk nú á dögum) og er
hundóánægð, af þvi innst inni
langar hana að vera heima. Er
það skárra enað halda þeirri
konu á heimilinu, sem vill losna
út? Og svo er þaö sú, sem fær
sér ekki vinnu samt, heldur
gengur um heima barmafull af
sektarkennd og finnst hún þurfa
aö afsaka sig fyrir öllu og
öllum: „Skattarnir... Börnin ...
Guömundur segir... Þaö er svo
erfitt aö fá vinnu... Ég hef enga
menntun...” og gubmávita hvað
annað. Eða allir karlmennirnir,
sem vildu gjarna vera heima
hjá sér að hugsa um börn og bú?
Af hverju þurfa þeir endilega aö
vara eitthvaö óeðlilegir? Mega
karlmenn kannski ekki eiga
heimili lika? — óteljandi spurn-
ingar koma I hugann, svona ef
maður fer að „pæla i þvi”.
Svörin eru hinsvegar ekki alveg
jafnt á hreinu. En þaö er
kannski timi til kominn aö taka
upp mannabaráttu (konur eru
lika menn, segja mér frómir).
Nú erum viö búin að hafa
kvennaár og barnaár (minni-
hlutahópar? — nei, andskotinn.
Ekki MINNIhluta!). Er ég eina
menneskjan i heiminum, sem
finnst það hálfgerður
„bömmer” að allt i einu er
komið ár trésins? Hvernig væri
ár fólksins???
Helgl Sæmundsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jónas Jónasson
Magnea J. Matthlasdóttir — Páll Heiðar Jónsson — Steinunn
Sigurðardóttir — Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Magnea J. AAatthlasdóttlr
syrgði ekki Andrésson. Siöan var
spurt um Gallgrimsson og hvort
honum vegnaði ekki vel i
stjórnsýslunni.
Þegar hann þá fór að minnast á
efnahagsvanda og kaupmáttar-
skerðingu og óánægju launa-
manna með Geir, þá sögöu þeir,
að þjóöin yrði bara að leggja hart
aðsértilaö hjálpa stjórninni. Það
heföu þeir alltaf gert i Sovétrikj-
unum.
Þegar hann sagði, að þetta væri
ekki svo einfalt, þvi að kosningar
væru á næsta leiti og óvist, hvort
Geir héldi velli, urðu þeir i fyrstu
hvumsa við. Kosningar? Skiptu
ljón á veginum.
I fyrsta lagi voru það ýmis
kjaravandamál alþýðu manna.
Við þvi gátu Rússar litið gert,
nema helst með þvi að lækka
oliuna. En þaðheföi verið of mikil
fórn.
I annan stað var bert orðiö, að
drjúgur slatti af liðsmönnum
Allaballa vildi ekki i annaö sinn
sætta sig við aögerðarleysi i her-
stöðyamálinu. Þessi óþægð
islenskra sósíalista viö erlenda
hersetu bæði heima og annars-
staðar t.d. i Tékkóslóvakíu, hafði
löngum verið valdhöfum Sovét-
rikjanna angur og mein i kapp-
Rússar og Gai/grímsson
Nú er loksins ljóst orðið, af
hverju Rússar réðust inn i
Afganistan. Það var til að hjálpa
vini sinum Geir Gallgrimssyni,
viö stjórnarmyndun.
Geir þótti bjóða af sér góðan
þokka, þegar hann fyrstur
islenskra forsætisráðherra fór i
opinbera heimsökn til Sovét fyrir
fáum árum, og fór einkar vel á
með þeim Kosigyn, enda ágætis
kerfismenn báöir tveir.
Þegar islenskur menningar-
fursti var á kynnisferð i Sovétinu
vorið 1978, þá spurðu Islandsvinir
hann venjulega fyrst hvort þjóðin
þær einhverjum sköpum um það,
hvort Gallgrimsson færi eða
væri? Og það væri þá lika ljótan
ef þeir misstu Gallgrimsson sinn
vegna einhverra kosninga uppá
íslandi. Þá þyrfti að vinna öll
þessi indælu tengsl upp á nýtt. En
Gallgrimsson þeirra féll einmitt
þá um vorið.
Það var svo rétt fyrir jólin, að
Geir fékk aftur umboð til
stjórnarmyndunar og fór sér
hægt. Og Rússar urðu vonglaðir.
En það varð jafnframt ljóst, aö
hugur margra Geirsmanna stóö
til Allaballa. En þar voru nokkur
hlaupi þeirra við Kinverja um
hylli heimsauðvaldsins.
Eitt helsta svar hernámsand-
stæðinga við Rússagrýlunni hafði
einmitt verið, aö Sovétrikin hefðu
aldrei ráðist út fyrir þau mörk,
sem þeim voru úthlutuö i lok
siðari heimsstyrjaldar og hlut-
laus riki hefðu verið, væru og
mundu verða óhult fyrir þeim. Nú
voru góö ráö dýr. Og varla var
Geir fyrr búinn að fá umboð sitt
til stjórnarmyndunar en Rússar
ákváðu að gera nú sitt til að slá
a.m.k. þennan skjöld úr hendi
óþekktaranganna, svo að vald-
hafar Allaballa þyrftu siður að
setja þetta atriði fyrir sig i samn-
ingum viðfélaga Gallgrimsson ,
Þeir réðust inn i Afganistan, sem
stóð utan hernaðarbandalaga.
Þetta getur maður kallað að
rétta bróðurhönd yfir hafið.