Helgarpósturinn - 15.08.1980, Qupperneq 20

20
Séö yfir búbarlautina. Þráinn leikstjóri, og Jónas Kristjánsson, handritshöfundur, tala saman yst til hægri.
Jónas leikur vertinn f ölbúöinni.
„EKKI SKRAUTSÝNING"
Fylgst með tilraunum til töku á
Snorramyndinni í fyrradag
Þegar kvikmyndaieikstjórar
koma fyrir i skáldsögum eða
kvikmyndum, eru þeir oftast
látnir vera hávaðasamir sérvitr-
ingar, skapæstir og kannski með
örlitinn snert af mikilmennsku-
komplexum. Þeir reykja oftast
mikið, og eiga i erfiðleikum með
dynti stjörnunnar i myndinni.
Eftir að hafa fylgst meö upptök-
um, eða tilraunum i þá átt, á
kvikmyndinni um lif Snorra
Sturlusonar i tæpa dagstund, er
auðvelt að skilja hvers vegna.
Ekki þannig að Þráinn Bertels-
son, lpikstjóri myndarinnar, sé
cins ofi lýst er hér að framan.
Þvertá móti. En á stundum er
áreiðanlega pirrandi, svekkjandi
og spælandi að standa I þessu.
Jafn skemmtilegt og það er ef-
laust hinar stundirnar.
Þegar Helgarpósturinn kom á
Þingvöll i fyrradag, nánar tiltekiö
I Hvannagjá, var búið aö reisa
þar ölbiiö i litílli laut, búið að slá
upp tjaldi ekki langt frá. Húöum
klædd grind, sem i fjarlægö lítur
út eins og ölbúð var einnig i
grenndinni. Við þessi mannvirki
voru um 40 mannsleikarar I forn-
klæöum, tæknimenn i regngöll-
um, og ýmsar persónur sem
þykja ómissandj við töku kvik-
myndar.
Þarna átti að fara að taka
nokkuö flókna útisenu, með
mörgum leikurum, og allnokkurri
„aksjón”. Innitökum i myndinni
erlokið, og þegar búið er aö filma
á Þingvöllum, veröur beðið snjó-
komu — svo hægt verði að taka
vetraratriöi. Þá tekur tæknivinna
Snorramyndarinnar við.
Atburðimir sem þarna átti aö
mynda geröust á alþingi, áriö
1229. Þann dag slöppuðu menn af,
Föstudagur 15. ágúst 1980 helgarpásturinn
Gissur Þorvaldsson og Jón Murtur — Hjalti Rögnvaldsson og Arni
Blandon.
eftir erfið störf á þinginu, og
fengu sér i glas i bllðunni. Sumir
reyndu með sér i hryggspennu,
aörir skemmtu sér við að hitta i
mark meðboga, og enn aðrir hafa
eflaust verið sofandi i tjaldi sinu.
En I lautinni framan við ölbúðina
sátu meðal annarra Kolbeinn
ungi, Sturla Sighvatsson, Órækja,
Gissur Þorvaldsson og Jón Murt-
ur. Kolbeinn hafðiekki löngu áður
sagt dóttur Snorra upp, og hann
og Sturla voru eitthvað aö munn-
höggvast, bæði innbyrðis, og
einnig við hina þrjá. Þá sennu
átti að mynda.
Kapparnir sátu andspænis hvor
öörum I lautinni og því þurfti að
taka myndina tvisvar fyrst örðu
megin frá, en siðan hinu megin.
Þegar aliir voru komnir á sinn
stað, og hlutimir famir að taka á
sig dálitla mynd, fór aö rigna.
Þessir atburðir urðu hinsvegar að
eiga sér stað I þurru. Menn sitja
júekkidti náttúrunni ogslappa af
i migandi rigningu. Eftir aö hafa
beðiö vongóður um uppstyttu I
nokkrar mlnútur sagði Þráinn
öllum aö fara innl rútu, svo þeir
blotnuðu ekki. Gera átti hlé I
svona 20 mlnútur, og biða þess að
stytti upp — en annars átti að
taka atriðin I rigningu, og vona að
hún sæist ekki.
Viti menn, eftir 20 minútur
stytti upp. Leikararnir voru
drifnir Utúr rútunni og settir á
sinn stað. Þráinn gekk milli
manna og leiðbeindi. Hver og
einn, af þessum ca. tuttugu
manna hópvarðað vita nákvæm-
lega hvað hann átti að gera. Jafn-
vel statistar þurfa sinar leiðbein-
»
Þrenning að Kjarvalsstöðum
1 byrjun ágústmánaöar voru
opnaðar þrjár sýningar að
Kjarvalsstöðum. 1 anddyri sýn-
irNina Gautadóttir 14textilverk
unnin á undanförnum árum. í
Kjarvalssal (austursal), sýnir
Sigfús Halldórsson hartnær 90
málverk og eru flestar mynd-
irnarnýjarafnálinni, unnar með
mismunandi tækni. Aö lokum
sýnir Sveinn Björnsson 85 verk i
vestursal, ný og eldri, oliumál-
verk, pastelmyndir og fleira.
Sýningarnar þrjár eru alger-
lega sjálfstæðar og afar óllkar.
Þær eru þvi ágætt dæmi um þá
fjölbreytni sem ávallt hefur ein-
kennt islenska myndlist.
Nína
Nina Gautadóttir hélt til
Frakklands fyrir 10 árum og
nam vefnað og höggmyndagerð
við Listaháskólann i Parls. Þar
hefur hún dvalist og starfaö síð-
an. Verkin sem Nina sýnir,
spanna um fimm ára timabil og
gefa góöa mynd af tækni henn-
ar.
Eldri verk Ninu eru finiegri
en þau nýrri. Þó er greinilegt að
hverju stefnir. 1 verkinu „Ullar-
lagður” frá 1975, notar Nina
upphleypta ullarmassa sem hún
fléttar um laust hringlaga
form. Bakgrunnurinn er mjög
finlega ofinn og skapast þvi
andstæður milli hans og hinna
efniskenndu massa sem bylgj-
ast um miöjan flötinn. Þaö gætir
nokkurrar feimni í notkun þess-
ara grófu forma, sem Nina yfir-
stigur fljótlega þegar hún kynn-
ist efninu nánar.
Verkið „Ekkier allt gull sem
glóir” frá 1977, sýnir hve mikla
áherslu Nina leggur á meðferð
efnisins. Oll hugsun um bak-
grunn sem ramma um form, er
horfin. Verkið verður sjálft
form. Bakgrunnur og upp-
hleyptur forgrunnur renna sam-
an og vefarinn reynir að
sprengja rammann með þvi að
láta þræðina hanga niður úr
myndinni. Hugmyndin er ná-
tengd abstrakt-expressjónism-
anum, þar sem málarar
leyfðu pensildráttunum að leika
frjálst niður flötinn. Aðferðin
ræður meiru en formiö.
I nýjustu verkunum er há-
vefnaður enn frekar áberandi.
Nina notar grófan kaðalþráð
sem hún vefur I striðar lykkjur
og brýtur upp með ofnum snúr-
um sem mynda mynstur og
bakgrunnurinn gægist i gegn.
Dýptin skipar háan sess. Efnis-
könnun er rikjandi og sést best i
„Umróti”, verki gerðu á þessu
ári. Þar eru koparflókar fléttað-
ir á þéttan koparvef, sem um-
lukinn er koparlögn. 1 verki nr.
14 er lundanefjum skeytt saman
viö net og fylgir meö textí,
ásamt mynd af lunda. Hér nálg-
astNina conseptúel vinnubrögð.
Styrkur þessarar sýningar er
fólginn i skynjun Nlnu á stærð-
um og vlddum ásamt skilningi á
efninu.
Sigfús
Sigfús Halldórsson þarf vart
að kynna, svo þekktur er hann
orðinn sem myndlistarmaður og
lagasmiöur. Sigfús fetaöi sig inn
á braut myndlistarinnar gegn-
um leiktjaldamálun sem hann
nam i Oxford á Englandi,
skömmu eftir lok Heimsstyr jald-
arinnar. Frá námsárunum ertil
fjöldi götu- og húsamynda sem
sýna glöggt hvert list hans
stefndi. Þrátt fyrir margvisleg
mótlv, er uppistaðan I verkum
hans hús og götulif og verður
það Sigfúsi ótæmandi yrkisefni.
Hann sver sig þvi I ætt viö
frænda sinn Jón heitinn Helga-
son biskup, sem staðfræöilega
festi Reykjavlk á striga, um og
eftir aldamótin.
Sýning Sigfúsar á Reykjavik-
urmyndum gæti þvi fullt eins
verið tileinkun Jóni til handa.
Kjarninn eru 14 myndir úr
Grjótaþorpinu, syrpa I eigu
Reykjavikurborgar. Ot frá
þessum kjatria spannar svo
sýningin hin margbreytilegu

„Styrkur þessarar sýningar er
fólgin I skynjun Nlnu á stærðum
og viddum ásamt skilningi á
efninu’.’
sjónarhorn borgarinnar. Aðeins
eitt verk sver sig úr ætt við
þessar Reykjavikurmyndir.
Það er hið sérstæða portrett af
Vilhjálmi frá Skáholti (84). Þó
tengist þessi fallega pastelmynd
sýningunni þvi það mun hafa
verið Vilhjálmur sem hvatti
Sigfús til að mála sem mest i
Reykjavfk.
Flestar myndirnar eru unnar
i vatnsliti, sem henta ágætlega
finlegum stil Sigfúsar. Hann
beygir sig undir lögmál fyrir-
myndarinnar og þær skoröur
sem hún setur honum. Gllman
er viö staöfræðilega útfærslu,
hvernig ná má heild úr þvl sem
fyrir augu ber. „Hótel Vik” (26)
er gott dæmi um vinnubrögð
Sigfúsar. Birta og blæbrigði
setja svip sinn á þessi verk og
notarlistamaðurinn ýmsa tækni
við slika úttekt.
Þaö eru þessi blæbrigði sem
færa myndunum lýriskt yfir-
bragö. Þegar þau tengjast ein-
földum fyrirmyndum, svo sem
„Kjarninn eru 14 myndir úr
Grjótaþorpinu, syrpa I eigu
Reykjavlkurborgar.”
báti i fjöru, brúnleitum gafli eða
bakgarði húss, öðlast verk Sig-
fúsar nýja dýpt og sterkari
heild.
Sveinn
Sveinn Björnsson hefur geng-
ið fram jafna og stígandi þróun-
arbraut, frá því hann tók að
mála myndir undir lok fimmta
áratugarins. Hin óbeislaða og
kröftuga tækni verður æ per-
sónulegri með hverri sýningu.
Sveini lætur vel aö mála stórt og
gróft. Myndir hans eru express-
jónlskar fantasiur frá hafinu
eða sveitum landsins. 1 þeim
blandast figúratlv og abstrakt
form i einni heild andstæðra
lita.
Ahrifa gætir úr ýmsum áttum
i verkum Sveins. Hann hefur
numið þau og tileinkað sér og
umbreytt i sinn eigin stil. Ræt-
urnar getur hann rakið til Júli-
önu, Gunnlaugs Scheving,
Chagalls og Soutines. Aðferöir
Kobra-málaranna eru afger-
andi I tækni Sveins, enda hélt
hann árið 1956 til Kaupmanna-
hafnar, á Akademiið, þar sem
hann dvaldi I ár og teygaði I sig
strauma listalifsins i borginni.
Það er áberandi hve Sveinn
hefur verið trúr sinni persónu-
legu sköpun. Hann hefur aldrei
hvikað frá markmiði sínu, eins
og svo margir efnilegir málar-
ar, sem lágu flatir fyrir nýrri
stefnum og döguðu uppi sem
nátttröll milli stfla. Þessi staö-
festa ber nú rikulegan ávöxt,
sem sjá má I nýjustu myndum
Sveins. „Myndir málarans II-
III” (37 og 47) sýna vel aukið
vald yfir myndfletínum og út-
færslunni.
Með fjölda vaxlita-, túss- og
pastelteikninga, nær Sveinn að
sveigja hinn episka stil stóru
málverkanna yfir i léttan og
ljóðrænan farveg. Það er erfitt
að benda á eina mynd annarri
fremri, svo margbreytilegar
eru þær.
„Það er áberandi hve Sveinn
hefur veriö trúr sinni persónu-
legu sköpunl'
Það er undarlegt hve þessar
náttúrulegu fantasiur Sveins
hafa fengið lltinn hljómgrunn
meðal Islendinga. Kannski er
timi þjóösagnanna liöinn undir
lok í okkar stífpússaöa neyslu-
þjóðfélagi. Það er af sem áöur
var, þegar Kjarval sýndi þjóð-
inni allt það llf huldufólks sem
leyndist i islenskri náttúru. Eitt
er v ist að þaö eru fræ ndur okka r
og fornir féndur, Danir, sem
hafa betur skiliö hvert Sveinn er
að fara. Þar er hugmyndaflugiö
sennilega ekki alveg dottiö upp-
fyrir. Eöa sannast á Sveini hið
fornkveðna, aö enginn er spá-
maður i slnu fööurlandi.