Helgarpósturinn - 12.12.1980, Blaðsíða 2

26
Föstudagur 12. desember 1980. irítiti ■'
„...ég reyni aö liösinna eftir bestu getu, þótt vald mitt sé ekki mikið
og vanmáttur minn gagnvart kerfinu þvi meiri”.
hann i fimm ár sem sveitaprestur
og stundaði smábúskap með-
fram. Sagðist hann hafa veriö
ánaegður með þau ár og reynsl-
unni rikari.
— En eftir Eyiafjarðarárin ferð
þú út i sérverkefni ef svo mætti
orða það, fyrir kirkjuna.
,,Já, ég sótti um starf æskulýðs-
fulltrúa þjóökirkjunnar. bað var
stefna min að festa mig ekki of
lengi i sessi á samastað. Vildi
ekki staðna, heldur þjóna kirkj-
unni hvar sem væri og þar sem
minna krafta væri óskað. bau
fjögur ár, sem ég starfaði sem
æskulýðsfulltrúi voru skemmti-
leg.”
„Góðu unglínprnir”
oq hinir
Mitt starf var kannski ekki
fyrst og fremst fólgið i þvi að fást
við vandamál af þvi tagi sem þú
nefnir, heldur var það þjónustu-
starf við kirkjuna og æskulýðinn
sem starfaði aö málefnum henn-
ar. bó held ég að ekki hafi verið
búið að einangra unglingavanda-
málið svonefnda eins og nú hefur
verið gert.”
— Og siðan kemur að kaflanum
um fangahjálpina i þinu lifi?
,,Já, i gegnum æskulýðs-
fulltrúastarfið varð ég þess var
að allt æskulýðsstarfið hjá
iþróttafélögunum, æskulýðsráð-
um og frjálsum félagasamtökum
ýmisskonar, byggðist upp á þvi að
ná til „góðu unglinganna” en stór
hópur krakka — undirmálskrakk-
ar i iþróttum og félagsstarfi —
voru þar útundan. Ég komst siðan
i beina snertingu við hóp hinna af-
skiptu árið 1969 og áhugi minn á
málefnum þeirra vaknaði fyrir
alvöru. Með breyttum lögum um
starfsskipan kirkjunnar varð sið-
an til starf fangaprests og ég var
ráöinn til þeirra starfa og hef
unnið að þeim málum siðan”.
Jón hafði verið yfirvegaður
svipbrigðalitill og fáorður fram
að þessu, i viðtalinu, en þegar
umræðuefnið fór inn á núverandi
starfssvið hans — fanganjaipina
— þá færðist hann allur i aukana
og kvað fastar að.
„bú spyrð hvernig minir skjól-
stæðingar liti það,að ég sé prest-
ur. Ég verð ekki var við, að þeir
finni neitt að þvi, þvert á móti. Og
það skiptir þá ekki máli hvort
þeir eru trúaðir eða ekki.”
— En notar þú ritninguna og
Guðstrúna sem slika i þessu starfi
þinu?
„Ég veit ekki hverju ég á að
svara þessu. Ég fletti ekki upp i
bibliunni en trúin er hins vegar
bakgrunnur og kjölfesta starfs
mins. bað er augljóst mál.”
Presiar haia irelsi
— Má þá ef til vill segja, að þú
sért ekki eins bundinn af ritning-
unni og kirkjunni sem slikri eins
og þjónandi prestar?
„Ég held að það sé rangt að
telja presta almennt bundna i
báða skó. bvert á móti tel ég að
prestar hafi meira frelsi en
gengur og gerist um embættis-
menn almennt.
— Hvernig gengur þitt starf
fyrir sig?
„Ég er til aðstoðar og ráðgjafai
þeim mönnum sem lokaðir eri
bak við lás og slá. Ég hef haft þaf
að meginreglu að troða méi
aldrei inná einn, heldur bið ég
þess alltaf að þetta fólk eða að
standendur þess óski aðstoðai
minnar. bað má segja að gæslu-
varðhaldsfangar eigi ekki ann-
arra kosta völ en mig, ef þeir vilja
fá tækifæri til að tala við hlutlaus-
an aðila og þurfa að létta á sam-
visku sinni og tala um sin mál
frjálslega.
bau eru mörg vandamálin sem
koma upp og ég reyni að liðsinna
eftir bestu getu, þótt vald mitt sé
ekki mikið og vanmáttur minn
gagnvart kerfinu þvi meiri. Hins
vegar er föngum oft hálp i þvi að
fá að létta á hjarta sinu við ein-
hvern.bað eitt hjálpar.”
— En er þetta ekki frekar vett-
vangur félagsráögjafa sálfræð-
ings eða geðlæknis?
„Sumir eru þeirrar skoðunar.
En besta svarið við þessar spurn-
ingu fékk ég kannski hjá alkó-
hólista sem sat hér á skrifstofunni
minni einu sinni sem oftar. Ég
spurði hann einmitt að þessu
sama, þ.e. hvers vegna hann leit-
aði ekki til sálfræðings eða
félagsráðgjafa. Hann svaraði:
bað geri ég lika. En þegar ég fer
til þeirra, þá vil ég fá eitthvað út
úr þeim. beir eru viðfangsefni.
bað að tala við þig, gerir mér
kleift að komast i samband við
aðra manneskju sem getur talað
um min mál, án allra skuldbind-
inga”. bá finnst ýmsum, að
skýrslur , formsatriðin og allt
umstangið sem i kringum þessa
aðila er, sé ekki til þess að slaka á
strengdum tilfinningum. Sumir
likja þessu við ferð til læknis þ.e.
maður þarf að fara úr að ofan sið-
an er hægt að hlusta á mann. bað
þarf að uppfylla ákveðin formsat-
riði áður en viðtalið getur hafist.
Slik formsatriði eru ekki á dag-
skrá, þegar ég tala við mina
skjólstæðinga og skýrslugerðir af
samtölum eru óþekkt fyrirbrigði i
minu starfi.1'
„llðla engan annan viO
ao laia”
— En hefur þú hjálpað mörgum
frá villu sins vegar og yfir á
ógrýtta beina veginn?
„bað hafa margir, þeir sem ég
hef átt samskipti við, breytt um
lifsstil, ef það er það sem þú átt
viö. Hins vegar nota ég ekki slikt
sem mælikvarða i minu starfi. Ég
met árangurinn eftir þvi hve
margir vilja við mig tala. bað er
algengt að fólk og þ.á.m. fangar
tali illa um Guð og kristna trú.
baö er neitkvætt tal, en tal engu
að siður og á meðan er þessum
mönnum ekki sama um trúna. Ég
skal skýra það aðeins betur hvað
ég á við, þegar ég segi það árang-
ur, að fangar vilji tala við mig.
Ég sat einu sinni á kaffihúsi og
var að lesa i blaði. bá kemur
þangað inn menntaður maöur
sem margir kannast við. Hann
var greinilega drukkinn og
slangraði á milli borðanna, en all-
irbönduðu honum frá sér og vildu
hvorki sjá hann né heyra.. bessi
maður þekkti mig litillega og
rambaði loks að borði minu og
settistniður. Hann sagði við mig:
„Aldrei hef ég skilið, að fangar
vilji tala við þig. Ef eg væri i
fangelsi, þá myndi ég vilja alla
aðra en þig til min.” Ég spurði
þá: „Hvers vegna ertu þá að tala
við mig núna?” betta atvik er
dálitið dæmigert, þvi margir
þessara ólánsömu manna hafa
engan til að tala við og leita þvi til
min.”
— En hvernig gengur þér að
greina á milli starfsins og einka-
lifs þins?
„bað hefur gengið ágætlega i
seinni tið. Ég er mikill hamingju-
maöur i minu einkalifi og á góða
og trausta kunningja. beir töluðu
um það, fyrstu árin sem ég var i
þessu starfi, að ég væri sýnilega
undir miklum áhrifum frá þvi og
talaði um i tima og ótima. bað
hefur hins vegar breyst og mér
tekist að skilja betur á milli
einkalifsins og starfsins. bað
hjálpaði mér mikið, námskeiðið,
sem ég fór á i útlöndum árið 1974,
þar sem fór fram þjálfun presta,
sem starfa við stofnanir.
ið hringingar sömu
nölllna
Ég skal á hinn bóginn ekki neita
þvi, að þetta starf getur verið
talsvert ónæðissamt, eins og
raunar preststarfiö er. betta er
ekki vinna senViinaður innir af
hendi frá 9—5 og er siðan laus.
Maður er aldrei laus. Fyrstu þrjú
árin i þessu starfi voru mjög
ónæðissöm. bað var mikið hringt
i mig sama á hvaða tima sólar-
hrings, sem var, og á nóttunni var
fólk stundum aö hringja — oftast
drukkið —og rekja vandamál sin.
Langoftast voru þetta vandamál
sem gátu beðið næsta dags og það
er einnig litill möguleiki að að-
stoða fólk meðan það er undir
áhrifum áfengis. Eina nóttina
fékk ég 18 simtöl af þessu tagi og
þá ákvað ég aö breyta um sima-
númer og taka nafn mitt úr sima-
skrá. Hins vegar hafa fangaverö-
ir og lögregluvarðstjórar sima-
númer mitt og fólk getur náð i
mig i gegnum þessa aðila, ef
brýna nauðsyn ber."
— Nú hefur þú stundum gagn-
rýnt ýmsa þætti fangelsismála og
komið á frainfæri kvörtunum
fanga.Hefúr þú fengið bágt fyrir
hjá mönnum innan kerfisins
vegna þessa?
„Ég fæ atyrði úr báðum áttum.
Fangar eru óhressir með mig, ef
þeim finnst þeirra mál ekki
ganga nógu hratt og vel fyrir sig
og sömuleiðis eru fangaverðir og
aðilar i dómskeríinu ekki alltaf
jáfnánægðir þegar ég geng erinda
fanga og ber fram kvartanir. Ég
tek það þó fram, að ég á góða vini
innan fangelsiskerfisins og ýmsir
þeirra leita t.d. til min ef þeir eiga
sjálfir við persónuleg vandamál
að striða Hins vegar stend ég
jafnan við hlið fangans ef mér
finnst sem hallað sé á rétt hans og
stöðu. bað kemur fyrir þó að ég
stend á milli steins og sleggju og
verð að taka óþægilegar ákvarð-
anir og fylgja þeim eftir. bað er
þó min regla að lofa aldrei fanga
neinu. Ég geri þó allt sem ég get,
en varast loforð, sem ef til vill
geta brugðist vegna þess að málin
ná ekki fram að ganga. Ég hef
fengið skammir viða að og m.a. i
blöðum og jafnvel hótanir frá
nokkrum einstaklingum. betta
eru þó undantekningarnar Hinir
eru langtum fleiri sem þakka mér
og þiggja mina aðstoð.”
— Nú hlýtur staða fanga i
gæsluvarðhaldi að vera dálitið
sérstök i samanburði við aöra
fanga.
„Já, það er rétt. bar er frelsis-4
sviptingin algerust. bá eru menn
settir i litla klefa Siðumúla-
fangelsisins og algjörlega
einangraðir. Fá ekki að lesa blöð
eða hlusta á útvarp og sjónvarp,
þeir fá ekki aö tala við aðra en
fangaverði, lögfræðing sinn i
viðurvist fangavarðar.
rannsóknaraðila og þá fangelsis-
prest. beir fá ekki að hafa sam-
band við fjölskyldu sina, en
stundum er þeim leyfilegt að
skrifa bréf til sinna nánustu, en
þau bréf eru ritskoðuð af yfir-
fangaverði. Klefarnir i Siðumúla-
fangelsi eru ekki miklir að um-
máli. Sjónviddin er aldrei meiri i
þeim klefum en 160 cm— 180 cm.
bað eru ógagnsæjar rúður i
klefunum. Maður sér sem sagt
aldrei lengra frá sér en rúmlega
einn og hálfan metra. t þessu
sambandi var það dálitið sláandi,
að þegar sakborningar i Geir-
finnsmálinu komu i sakadóm,
vegna málflutnings þá voru þeir
allir komnir með gleraugu enda
setið i einangrun i þessum litlu
klefum á þriðja ár.
„SfOumúlðlangelsiO öiæki”
Mér finnst beiting gæsluvarð-
halds sem rannsóknartækis hafi
skánað með tilkomu rannsóknar-
lögreglu rikisins. Hins vegar get
ég ekki látið hjá liða að gagnrýna
hvernig gæsluvarðhaldi er beitt
og það framkvæmt. Spurningin er
um nauðsyn þessarar miklu
einangrunar i öllum tilvikum.
bað játa allir að gæsluvarðhald
sé ekki til þess að þvinga fram
játningar sakborninga, en þá til-
finningu hef ég nú samt eftir að
hafa kynnst þessum málum.
Frelsisskerðingin i gæsluvarð-
haldi hérlendis er jafnan sam-
kvæmt allra ströngustu reglum.
bað er jafnan farið alla leið i
einangruninni. Viða erlendis þarf
gæsluvarðhald ekki endilega að
þýða jafnmikla frelsisskerðingu
og hér gerist. Blöð og útvarp eru
t.d. ekki ætið bannvara gæslu-
varðhaldsfanga i útlöndum.
. bá fullyrði ég að Siðumúla-
fangelsið er ótækt sem fangelsi i
þessari mynd. baö hús var fyrst
byggt sem bilageymsla fyrir lög-
regluna og siðan notað sem
fangageymsla fyrir menn sem
sitja inni i nokkrar klukkustundir
vegna smávægilegra afbrota, svo
sem ölvunar eða annars. Klefarn-
ir eru m jög litlir eins og ég nefndi
og þegar menn fá að fara i 10—30
minútur undir bert loft þá er
garðurinn sem þeir fara út i ekki
stærrien herbergið hér og umluk-
ipn háum múrum svo menn sjá
ekkert nema upp i himininn.
Sá sem lendir i gæsluvarðhaldi i
fyrsta skipti og situr kannski inni
i nokkrar vikur, nær sér aldrei
aftur. bessi reynsla mun móta
allt hans lif.
Menn þurfa að hringja til að fá
að fara á klósett og biða kannski
nokkrar minútur eftir að fá svar.
bað hversdagslega atriði gerir
mönnum ljósara en margt annað
hve frelsissvipting þeirra og van-
máttur er algjör. Flestir gæslu-
varðhaldsfangar missa svefn og
margir þeirra leita þvi huggunar
i lyfjum. Ég hins vegar vara
menn eindregið við svefnlyfjum,
þvi þá móka menn sólarhringum
saman og vaka kannski & nótt-
unni og sofa á daginn og allt ann-
að fer úr skorðum.
Ég starfaði eitt sinn i nokkrar
vaktir sem fangavörður i fangels-
inu við Skólavöröustig, til að
kynna mér hlið fangavarða i
þessum málum öllum. bað var
lærdómsrikur tími. Eftir það
skildi ég betur aðstöðu fanga-
varða og raunar fanga lika. bað
er t.d. mjög óskemmtileg lifs-
reynsla að loka annan mann inni.
Að snúa lykliá eftir manni er jafn
niðurlægjandi og vera læstur inni
Hins vegar get ég sagt það, að
fangavarðarstarfið er erfitt, van-
þakklátt og vanmetið starf.”
„Keriio seinl aö laha
við sér”
— Hvernig er tekið á þvi þegar
þú kvartar vegna slæmrar að-
stöðu fanga? Hvað gerir kerfið?
„bað er seint að taka við sér.
Ég hef stundum fundið fyrir. tor-
tryggni og heyrt gagnrýni þegar
ég kem sliku á framfæri við yfir-
völd fangelsismála. Mér finnst
aðilar kerfisins um of tómlátir,
þvi ég kvarta ekki fyrr en ástand-
ið er virkilega alvarlegt og brýn
nauðsyn er á endurbótum. Hins
vegar flyt ég ekki kvartanir fanga
nema ég sé öruggur á þvi að
kvartanirnar eigi rétt á sér. beg-
ar ég skrifaði bréf til yfirvalda
vegna meints harðræðis i Geir-
finnsrannsókninni, þá tók það
heilt ár, þangaö til hið opinbera
tók við sér og fór að kanna mál-
ið”.
— En er fangapresturinn, Jón
Bjartman vammlaus eða er hann
breyskur eins og fangarnir og fólk
almennt?
„Ég er ekki vammlaus frekar
en allir aðrir. Ég geri sömu kröf-
ur til sjálfs mins og allra annarra,
aö þeir séu manneskjur og sem
slikar sýni hreinskilni og tillits-
semi við meöbræður sina. Ég
upphef mig ekki á kostnaö ann-
arra.”
; BARWICK
0
JAFN ÆGILEGT
OG
RAUNVERULEIKINN
SKUGGI ÚLFSINS
eftir JAMES BARWICK
Aö kvöldi hins 10 mai 1941 stökk
annar valdamesti maöur Hitlers-
Þyskalands. Rudolf Hess, i fallhlíf úr
flugvél yfir Skotlandi. Viö lendingu
fótbrotnaöi hann og enginn vissi hver
hann var og gaf hann sér nafnið Al-
fred Horn Meó honum í velinni var
annar maöur sem einnig nefndist Al-
fred Horn. í hvaöa dularfullu erinda- _
gjorðum var Hess þegar hann brot-
lenti. var hann þar án vitneskju eöa aö fyrirskipun Hitlers?
H»n stórkostlegu ævintýri Alfreds Horn i Bretlandi og Bandarikjunum fá
lesandann til aó standa á ondinni af spenningi Þetta er hrollvekjandi saga
af mannaveiöum og stórkostlegum áhættum Frá sögulegu sjónarmiöi eru
getgátur bókarinnar jafn furðulegar og ægilegar eins og raunveruleikinn.
Veró gkr *14 820 — nýkr 148.20
BÓKAFORLAG ODDS BJÖRNSSONAR

^SraRLflGSBÓp
ATBURÐIR SEM
SKIPTU SKÖPUM
FYRIR ÍSRAEL
ÞRENNING eftir KEN FOLLETT
Áriöer 1968. Leyniþjónusta ísra-
els hefur komist aö því um seinan
að Egyþtar, með aðstoö Sovét-
manna, munu eignast kjarn-
orkuvopn innan nokkurra mán-
aða — sem þýddi ótímabæran
endi á tilveru hinnar ungu þjóð-
ar. ísraelsmenn brugðu þá á það
ráð að stela úrani útiárúmsjóog
segir frá því einstaka þrekvirki í þessari bók. Þetta er eitthvert
furðulegasta njósnamál síðustu áratuga og best geymda leyndar-
mál aldarinnar.
Jafnframt því að vera hörkuspennandi er ÞRENNING stór-
furðuleg ástarsaga.
Verð gkr. 15 930 — nýkr. 159,30
BÓKAFORLAG ODDS BJÖRNSSONAR
LOKAÐAR DYR
LAGA OG RÉTTAR
VERNDARENGLAR
eftir SIDNEY SHELDON
Jennifer Parker er gáfuó, glæsileg og
einörö. í fyrsta réttarhaldinu sem hún
vann aö sem laganemi veróur hún til
þess aö saksóknarinn sem hún vinn-
ur meó tapar málinu, sem snerist
gegn Mafiunni. Leggur hann hatur á
hana fyrir vikiö og gerir allt sem í
hans valdi stendur til aö útiloka
framtíö hennar sem lögfræðings. En
allt kemur fyrir ekki. Jennifer Parker
vinnur sig upp meö þrautseigju, meö því að taka aö sér mál alls kyns hópa,
sem enginn lögfræðingur vill láta bendla sig vió. Arangurinn lætur ekki á
sér standa, hún veröur einhver mest hrífandi og eftirsóttasti lögfræóingur
Bandarikjanna.
Jennifer Parker er stórbrotnasta persóna sem Sidney Sheldon hefur
skapaö — kona, sem meö þvi einu aö vera til. hvetur tvo menn til ásta og
ástriöna . . og annan þeirra til óhæfuverka.
Verógkr. 15.930 —nykr. 159,30
,BOKAFORLAG ODDS BJÖRNSSONAR