Helgarpósturinn - 06.02.1981, Blaðsíða 20

20
helgarpósturínn..
Þættir úr sögu nýbylgju
Hversdags/egar goösagnir
Lou Reed, Rosk and
Roll-diary 1967-1980
Það er heldur litið um að vera
á hljómplötumarkaðinum um
þessar mundir, menn kasta
mæðinni eftir jólafárið, og biða
Þrátt fyrir ýmsar sveiflur i
hinar ótrúlegustu áttir má
segja að boðskapur Lou Reed
hafi átt sér mjög svipaðan
undirtón allt frá Velvet Under-
ground til dagsins i dag.
Kannski má segja að þar sé það
quotidiennes) jafnvel eiga betur
við verk Helga en þær
neo-realisku myndir sem
nefndar voru svo fyrir 20 árum.
Hér er um 64 verk að ræða og
fleiri, þar sem i sumum tilfell-
um eru á ferðinni seriur. Mynd-
irnareruteiknaðar eða málaðar
með oliu- og vatnslitum. Annars
bendir Helgi alls staðar á fánýti
þess sem kalla má tæknilega út-
færslu. Það er fyrst og fremst
frásögnin eða hugmyndin sem
máli skiptir. Þannig verður sá
efniviður fyrir valinu sem
hentar i það og það skiptið
(heppilegra er t.d. að nota
vatnsliti við smámyndir en oliu
á stærri fleti).
Nú er Helgi engan veginn að
sniðganga formrænar áherslur
vegna þess aö honum sé uppi-
sigað við formið heldur til að
visa áhorfanda kurteislega að
efni myndanna og þvi sem þar
er að gerast. Án þess að fara út i
einstök atriði i myndum hans,
byggir Helgi þó i flestum verka
sinna á myndasögunni og
syrpukenndri frásagnartækni.
Litlir undarlegir atburðir eiga
sér stað, hlaðnir húmor og
skringilegum kringumstæðum.
Sjónrænar glettur fremur en
bókmenntalegar koma fram i
barnslegri erotik og jafnvel
nokkuð gróflegri glettni.
Greinilegt er að Helgi leggur
mikla áherslu á skjóta,
sjálfsprottna tjáningu hug-
dettna sinna og lætur sér fátt
um finnast þótt sumt komi an-
kannalega fyrir sjónir áhorfenda.
,,Ég hef einhvern tfma áður minnst á stöðu Helga sem einhvers
frumlegasta og skemmtilegasta málara yngri kynslóðarinnar. Sýn-
ingin i Norræna húsinu gerir ekki annað en að staðfesta þessa fyrri
skoðun mina”, segir Halldór Björn Runólfsson um sýningu Helga
Þorgils Friðjónssonar.
Það er þó augljóst þeim sem
fylgst hefur með þróun Helga,
að still hans er markvissari nú
en nokkru sinni fyrr og skiln-
ingur hans á eigin tilraunum er
dýpri og fyllri. Þannig er um
vissa fullkomnun að ræða á
þeim hugmyndum sem áður
voru á tilraunastigi. Þetta
kemur glöggt fram i málverk-
unum.s.s. „Meðtöfrastaf” (60),
„Hröð atburðarás” (61) og
„Hættulegt næturrölt” (59).
Ég hef einhvern tima áður
minnst á stöðu Helga sem ein-
hvers frumlegasta og skemmti-
legasta málara yngri kyn-
slóðarinnar. Sýningin i Norræna
húsinu gerir ekki annað en að
staðfesta þessa fyrri skoðun
mina. Hér er á ferðinni sýning
sem auðveldara er að sjá en
segja frá. Hún verður opin til 15.
þessa mánaðar.
Popp
eftir Astráð Haraldsson
Það er fyndið a ð hugsa til þess
að fyrir fimmtán til tuttugu ár-
um fór fram mikið uppgjör
milli gagnrýnenda vestan hafs
og austan. Styrrinn stóð um
hvort formræn fegurð teikni-
myndar vægi þyngra á metun-
um en frásagnargildi hennar og
hæfileikinn til að segja sögur
soðnum hasarblaðastil Lichten-
stein yfirsterkari, a.m.k. i bili.
Fyndnin sem ég byrja greinina
á felst hins vegar i þvi, að dæm-
inu var stillt upp sem baráttu
milli Evrópu og Ameriku. Þó
svo að Lippard nefni varanleg
áhrif Chicago-skólans og Peter
Saul á evrópska málara milli
Myndlist______________
eftlr Halldór Björn Runólfsson
(litterert gildi). Ekki voru allir
reiðubúnir að horfa hlutlægum
augum á máliö og fór það
fremur eftir afstöðu manna til
þristirnisins New York, London,
Paris, hvaða pól þeir kusu.
Þannig verður Lucy Lippard
tiðrætt um of flókna hugsun
meðal evrópskra málara og
skort þeirra á hreinni og beinni
„harðsoðinni” (cool) aðferð. 1
svipaðan streng tók Compton,
en José Pierre er á öndverðri
skoðun og dregur taum
evrópskrar listar fremur en
ameriskrar.
Þegar maður gengur inn á
sýningu Helga Þorgils Friðjóns-
sonar rifjast upp fyrir manni
þetta löngu liðna þras sem engu
máliskiptir nú.Enef marka má
a'f sýningu hans, þá virðist frá-
sögnin (t.d. ala Buzzatti) hafa
orðið andsögulegum og harð-
1956 og ’64, hefur hún nokkurn
imugust á þessari stefnu sem er
ekki nógu kirfilega einskorðuð
við ákveðinn stað, heldur flakki
ámillilandasem nokkurs konar
„farandhreyfing”, sé þvi
hvorki fugl né fiskur og þrjóti
þar með allar viðurkenndar
heimsborgarreglur.
Sannleikurinn virðist nefni-
lega vera sá, að Helgi Þ. Frið-
jónsson sem nú heldur sina
stærstu einkasýningu til þessa i
kjallara Norræna hússins, er
sprottinn upp úr þeim alþjóð-
lega jarðvegi sem var að frjóvg-
ast fyrir tveimur áratugum
beggja vegna hafs og sniögekk
öll landamæri. Fyrir áhrif frá
hugmyndalist (conceptual art),
hefur svo hreyfingin kristallast
og orðið að stefnu. Mér finnst
nafngift Restanys )t,hversdags-
legar goðsagnir” (myhologies
Jóhannes Björgvinsson og Guðrún Hanna óiafsdóttir í hlutverkum sinum i Markóifu.
íngarlaust gaman fer þó ekki
hjá þvi að áhorfandinn sjái
ákveðna hneigð. Þjónustu-
fólkinu vegnar vel, en höfð-
ingjarnir eru hafðir að spotti og
spegla yfirleitt lakara siðferði.
Það var mikið fjör f þessari
sýningu. Leikendum tókst að
halda miklum hraða og fullum
dampi út sýninguna. A stundum
virtust leikendurnir e.t.v. ætla
sér um of, þá varð sýningin of
hávaðasöm og leikendur réðu
ekki fullkomlega við raddbeit-
inguna. Sýndist mér að leik-
stjórinn hefði mátt velja hóf-
stilltari leið gegnum ærslin, það
hefði komið leikendum til góða I
flóknustu senunum.
Að tiunda frammistöðu ein-
stakra leikenda er óþarfi, en ég
fæ þó ekki stillt mig um að geta
Björgvins Guðmundssonar i
hlutverki Jóseps. Þar er greini-
lega á ferðinni afbragðs gaman-
leikari, látbragð hans og tækni
hæfðu hlutverkinu vel. Elín
Jónasdóttir stóð sig einnig vel i
hlutverki Markólfu og tókst full-
komlega að skila hennar barns-
legu einfeldni. Einnig mæddi
mikið á Jóhannesi Björgvins-
syni i hlutverki markgreifans,
látbragð hans var oft gott en
hann var nokkuð spenntur, lék
af of mikilli áreynslu. önnur
hlutverk voru veigaminni en
ágætlega innt af hendi.
Ég þakka Grimni fyrir'
skemmtunina og vona að félag-
inu vegni vel i glimunni við þær
aðstæður sem áhugafólki um
leiklist eru búnar á lands-
byggðinni. Það er virðingarvert
en erfitt að þurfa að keppa við
sjónvarpið og yfirvinnuna en
gildi slikrar viöleitni verður
seinlt. ofmetið. SS
þess að pyngjur almennings
þnitni á ný.
Þær plötur sem út komu á
siðustu jólavertið hafa flestar
hlotið einhverja umfjöllun i
blöðunum, en þó rakst ég á eina,
sem heldur hljótt hefur veriö
um hérlendis, þrátt fyrir að hún
hafi vakið talsverða athygli er-
lendis. Hér er um að ræða safn-
plötu bandariska nýbylgju-
frömuðarins Lou Reed.
Fyrir þá sem fylgst hafa með
rokkhljómlist siðustu tiu ára
eða svo er þessi plata ekki
aðeins heimild um feril Lou
Reeds sem tónlistarmanns,
heldur yfirlit yfir tónlist heillar
kynslóðar. Lou Reed hefur
nefnilega átt meiri eða minni
hlut að flestum breytingum sem
orðiö hafa á tónlist kynslóðar-
innar sem hafnaði hippa-
blómanum, og ælir nú út tón-
leikahallir Vesturlanda, „heið-
virðum” samborgurum sinum
öl mikillar hreliingar.
Það hófst á siðasta fjórðungi
sjöunda áratugsins með hljóm-
sveitinni Velvet Underground
sem kom fram með The
Exploding Plastic Inevitable
sjói Andy Warhols i austurhluta
Greenwich Viliage i New York.
Lou Reed söng og samdi mikið
af lögunum. Velvet Under-
ground gaf Ut aö minnsta kosti
fjórar plötur, en naut ekki veru-
legra vinsælda og leystist upp
árið 1970. Þar með var sólóferill
Lou Reed hafinn. Sá ferill
stendur enn, og hefur þegar
gefið af sér nær fimmtán plötur,
ef taldar eru allar hljómleika-og
yfirlitsplötur.
Ærsl hjá Hólmurinn
Leikfélagið Grimnir i Stykkis-
hólmi sýnir Markólfu eftir
Dario Fo. Þýðandi: Signý Páls-
dóttir. Leikstjóri: Jakob S.
Jónsson. Lcikmynd: Lárus
Pétursson. Búningar: Sigrún
Jóhannesdóttir og Signý Páls-
dóttir. Lýsing: Eðvaid Einar
Gislason. Leikendur: Elin
Jónasdóttir, Svanhiidur Jóns-
dóttir, Guðrún Hanna Óiafs-
Leikurinn byggist mjög á
misskilningi sem þó greiðist úr
að lokum. Markólfa er vinnu-
kona hjá markgreifa og hefur
fremur litillar hylli notið hjá
karlmönnum, ef undan er
skilinn Frans ræfillinn sem lika
er i þjónustuliði greifans. En
þegar upp kemur sá misskiln-
ingur að Markólfa hafi unnið
væna fúlgu i rikishappdrættinu
bölsýnin sem blifur. Til dæmis
má nefna að Reed hefur fjallað
talsvert um eiturlyfjavanda-
málið sem hipparnir arfleiddu
okkur að, eitt af hans betri
lögum „Heroin” af fyrstu plötu
Velvet Underground, hefur af
mörgum verið talið eitt áhrifa-
mesta „dóplag” sem út hefur
komið, þetta lag er að finna á
þessari safnplötu. Þar eru
reyndar samankomin öll bestu
lög Reed svo sem „Sveet Jane”
„Walk on the wild side”,
„Berlin” og „Street Hassle”,
vel frá gengin og mynda einkar
laglega heild.
Fyrir þá sem vilja kynna sér
rætur nýbylgjunnar er Rock and
Roll diary aðgengileg'. og
skemmtileg hljómplata, og með
henni er hafin skráning tón-
listarsögu áratugsins sem var
að líða.
dóttir, Vignir Sveinsson,
Jóhannes Björgvinsson, Björg-
vin Guðmundsson, Birgir Sævar
Jóhannsson.
Leikfélagið Grímnir er ekki
ýkja gamalt, stofnað árið 1967.
En þaö er greinilega leiklistar-
áhugi 1 Hólminum þvi að félagið
hefur sett upp 1—2 sýningar á
ári frá stofnun þess. A afreka-
skránni er að finna mörg merk
verk, s.s. Lokaðar dyr eftir
Sartre, Fando og Lis eftir Arra-
bal, Hart i bak, Þið munið hann
Jörund og Pilt og stúlku. Að
þessu sinni fæst félagið við
gamanleik eftir hinn ágæta
Dario Fo, og það er for-
maðurinn Signý Pálsdóttir sem
hefur þýtt leikinn. Markólfa er
eitt af elstu verkum höfundar,
saklaus ærslaleikur I anda
Commedia dell ’arte, laus viö
siðferðislegan og pólitiskan
anda nýrri verkanna.
lifna öll hennar karlamál. Riki
nirfillinn Jósep og blankur
markgreifinn biðla báðir til
hennar og gleyma jafnframt
unnustum sinum Teresu og
furstynjunni. Eftir mikið japl
og.jaml og fuður leysist flækjan
og pörín ganga saman eins og
upphaflega stóð til. En þá
kemur i ljós að Markólfa hefur i
raun og veru hlotið vinning og
væntanlega biða betri dagar
þeirra Frans.
Af þessari samantekt efnisins
sést að hér er fyrst og fremst á
ferðinni græskulaust gaman,
verkinu er ætlað það hlutverk að
hýrga geð manna og það tekst.
Oft á tiðum var engu likara en
horft væri á þögla gamanmynd,
þangað voru ýms brögðin sótt.
Persónurnar eru sifellt að fela
sig, þjóta inn og út úr skápum,
brenna sig, detta og hjá þeim er
bilið stutt milli hláturs og gráts.
Þótt ég hafi talað um mein-
eftir Slgurð Svavarsson