Helgarpósturinn - 11.12.1981, Blaðsíða 7

helgarpásturinn
Mállýskur
r\ framburði, sem á uppruna
sinn fyrir norðan og hefur
r breiðst
mjög Ut. Erþar átt við hv-og kv-
framburðinn. 1 hv-framburði
gera menn skýran greinarmun á
hv og kv i upphafi orða, segja
hvalirog kvalir.en ekki eingöngu
kvalir. Kjarni hv-svæðisins er i
Ves tur-Sk af taf ells sýslu.
A Vestfjörðum hefur varðveist
forn framburður, sem horfinn er
annars staðar, og er hann kallað-
ur einhljóðaframburður á undan
ng og nk. Er hör átt við það, er
menn segja langur, löng,o.s.frv. i
staðinn fyrir lángurog iaung.
Um austurhluta Suðurlands og
syðsta hluta Austfjarða lifir
framburður, þar sem menn segja
lo-jiog sti-ji (logi ogstigi) i stað-
inn fyrir lojji og stijji, og er hann
eldri.
Homfirðingar hafa sérstakan
framburð á rl og rn. Segja þeir
stjar-na og Sör-li, á meðan aðrir
segja stjardnaog Sördli. Þennan
framburðer helst að finna i Aust-
ur-Skaftafellssýlu, en hann er til
syðst á Austfjörðum, en þá mjög
blandaður. Telst enginn vafileika
á því, að þessi framburður er
upprunalegur, enda sömu hljóð i
grannmálum okkar.
Loks skal svo nefna fiámælið,
sem sumir kalla hljóðvillu, og
þykir ekki skemmtilegt. Þar
rugla menn saman i og e, og ö og
u, segja leður, dögur, viður, fulur
eða eitthvað i þá veru, i stað þesss
að segja liður, dugur, veður, föl-
ur.o.s.frv. Flámælið er til á þrem
svæðum. Stærst þeirra er um
mestan hluta Austurlands og
Austur-Skaftafellssýslu, að öræf-1
um undanskildum. Annað svæði
er á Suðurnesjum og það þriðja i
HUnavatnssýslum.
Á undanhaldi
Þeir Höskuldur Þráinsson og
Kristján Arnason málfræðingar
eru um þessar mundir að kanna
hvort einhver breyting hafi orðið
á framburði landsmanna frá þvi
ér Björn Guðfinnsson gerði sina
könnun, en i samtali við Helgar-
póstinn sagði Kristján, að þeir
væru ekki komnir það langt, að
niðurstöður lægju fyrir.
Við höfum nú séð nokkur dæmi
um mállýskueinkenni i islensku,
en þá vaknar sú spurning hvers
vegna ekki sé meira um þau,
þegar tekið er tillit til þess, sem
áður var sagtum forsendur fyrir
þvi, að mállýskur nái að
myndast. Vist eru hér mikil
vatnasvæði, há fjöll, afskekktir
firðir o.s.frv.
Landnámsmenn komu viða að
og dreifðust um landið. Það kom i
veg fyrir, að ákveðin mállýska
náði að festa rætur i sérstöku
byggðarlagi þegar i upphafi
byggðar landsins. Er þetta talin
fyrsta ástæðan fyrir því að mál-
lýskumyndun varðekki meiri en
raun ber vitni um. önnur ástæðan
er talin stofnun Alþingis, en þar
hittust menn úr öllum lands-
hlutum og ræddu saman. t þriðja
lagi höfðu prestar þeir, sem
settust að i sveitunum áhrif i þá
áttað draga úr mállýskumyndun.
Loks skal svo geta þess, að
búferlafhitningar voru tiðari hér
en annars staðar i álfunni,- þar
sem lénsskipulagið njörvaði
menn niður á einn stað.
En eru þessi staðbundnu sér-
kenni i orðanotkun og framburði
á undanhaldi? Jón Aðalsteinn
Jónsson:
„Það er ekki nokkur efi á þvi,
að þessi staðbundnu orð eiga i
vök að verjast. Það auglýsir eng-
inn maður grjúpán lengur.”
Astæðurnar fyrir þessu taldi Jón
Aðalsteinn vera aukin áhrif fjöl-
miðla og að sjálfsögðu bættar
samgöngur. Það gæfi auga leið,
Hægt er aö vera á hálum is
þótt hált sé ekki á vegi.
Drukknum manni er voöi vís
víst á nótt sem degi.
FP-10/C Fyrir U-MATIC, VHS og BETAMAX tæki
FP-20/SI Fyrir U-MATIC
og mjög góð VHS og BETAMAX tæki
3x2/3" SATICON 500 línur
S/N 50dB næml. 150 lux.
m/ 1,5" viewfinder
Axlarpúöi
Hljóðnemi
Handfang m/start/stop
f. VTR og VTR kaball
1H leiðrétting (vertical)
Altaska og NlOxl 1RM2
Zoomlinsa
KR: 123.490
Þetta eru aðeins 4 gerðir af 22 gerðum litvéla sem við bjóðum, á
verði frákr. 8.000 tilkr. 900.000 Við bjóðum geysi mikið úrval
af fylgihlutum með vélunum, svo sem batteribelti, fjarstýringar,
ýmsar gerðir af linsum, 5 og 7” viewfindera, mixera, sync
generatora o.fl.
Einnig bjóðum við
FP-21/C Fyrir U-MATIC
og 1 " tæki
3x2/3" SATICON 580 linur S/N 53dB næml. 40 lux.
m/ 1,5" viewf inder
Millistykki f. þrífót
AC spennugjafi
ÍH leiðrétting (vertical)
Áltaska og AlOxll BRM37 Zoomlinsa KR: 195.600.- f
FP—21/D Sama útfærsla og C en með
14xlOBRM37 Zoomlinsu KR:207.010.-
ATH.: Verö miöaö viö gengi 11. nóvember
Hitachi Denshi, Ltd.
1" SATICON 450 línur S/N 49dB næml. 80 lux.
m/ 1,5" viewfinder.
Millistykki f. þrífót.
AC spennugjafi.
ÍH leiðrétting (vertical) (Betri myndupplausn).
Áltaska og G6x20RM7 Zoomlinsa
FP 10/D Sama útfærsla og C en með lOxZoomlinsu
FP— 10/F Sama útfærsla og C en með lOxZoomlinsu og
2H leiðréttingu
KR: 69.300,-
KR: 84.100.-
KR: 96.200.-
F —21/E Sama útfærsla og C en með
14xl0BRM37 Zoomlinsu og 2H leiðréttingu.
KR: 229.500,-
3/4" U-matic beranlegog
stúdíó útfærslur.
og 1" myndsegulbönd, beranleg og
studio útfærslur.
Lit/ð v/ð og beríd
saman myndgæði
hinna mismunandi
gerða myndavéla og
fá/ð nánarí upplysingar
GP-6M fyrir VHS
og BETAMAX tæki
2/3" SATICON 260 linur S/N 46dB næml. 60 lux.
m/ 1,5" viewfinder
Handfang m/start/stop f. VTR og zoom stýr-
ingu
6XZoomlinsa. KR: 17.600.-
EINKA-
UMBOÐÁ
ÍSLANDI:
>F Radíóstofan ht
Slmar:
2-83-77
1-13-14
1-41-31
Þórsgötu 14
að hringvegurinn hefði sin áhrif á
tungutak i' öræfum, t.d.
,,En það er ekki hægt að neita
þvi, að þetta er ótrúlega lifceigt,
og ég hvet menn til að halda
sinum sérkennum, hvort sem það
er i' orðaforða eða öðru. Mér
finnst skemmtilegt að geta hitt
mann á förnum vegi og geta sagt
til um hvaðan hann er”, sagði
Jón.
Kristján Arnason var sammála
þvi, að þessi sérkenni væru á
undanhaldi.
,,En ég er ekki frá þvi að norð-
lenski framburðurinn, harð-
mælið, sé býsna fastur i sessi á
svæðum eins og Akureyri og
kannski i Þingeyjarsýslum”,
sagði hann.
— Telur þú mikilvægt, að menn
varðveiti þessi séreinkenni sin?
„Ég veit ekki hvort ég mundi
telja það mjög mikilvægt, en það
geturverið gaman að þeim.Þetta
eru viss sérkenni og það má
kannski segja, að málið verði
auðugra að sumu leyti, að það
bjóði upp á fleiri valkosti. Allar
breytingar,sem verða i þá átt, að
gömul mállýskueinkenni hverfa,
eru breytingar á málinu. Og þeir,
sem ekki vilja breytingar á mál-
inu, hljóta þá að vera á móti
þessum breytingum”, sagði
Kristján Arnason að lokum.
Jg_
LANCOM E

Snyrtivörur í sérflokki