Helgarpósturinn - 11.12.1981, Blaðsíða 10

38
Föstudagur 11, desember 1981 ho/fjf^rpn^fl irínn
Bændasamfélag undir erlendri
stjórn, stríðsgróði, velferð,
verðbólga. Þannig mætti í fáum
orðum lýsa íslensku þjóðfélagi frá
byrjun aldarinnar til okkar daga.
I bændasamfélaginu f yrir seinni
heimsstyrjöldina — eða þá fyrri ef
því er að skipta — voru þó ekki
allir Islendingar bændur né
hugsuðu eins og kotungar. Meðal
þeirra voru stórhuga
framkvæmdamenn, sem hugsuðu
stórt og settu á fót öf lug fyrirtæki.
Sum þeirragengu vel lengi vel, en
duttu síðan uppfyrir. Ofá fyr-
irtæki hlutu þau örlög, þegar næsta
kynslóð tók við stjórninni, og eru
nefndar margarskýringará því að
þannig fór
önnur fyrirtæki héldu áfram að
blómstra og gengu jaf nvel í endur-
nýjun lífdaga þegar þar urðu
kynslóðaskipti. Nöfn þessara fyr-
irtækja eru okkur sem nú lifum
gamalkunnug og tengja samtíðina
við fortíðina.
En hverjir sitja þar við stjórn-
völinn? Hverjir tóku við fyrirtækj-
unum af feðrum sínum og halda
nöfnum þeirra á lofti?
Helgarpósturinn hafði tal af
þremur þeirra og forvitnaðist um
hagi þeirra og fyrirtækja þeirra.
Mennirnir bakvið gömlu nöfnin:
„Þetta er alveg sérstakt ár, þaB er alveg
fullt af afmælum”,segir Ólafuró-Johnson.
mölun og framleiöslu á kaffibæti, sem fyrir
misskilning var oftastkallaður„export’.’Sú
framlei&sla lag&ist ekki niður fyrr en fyrir
fáum árum. Þar að auki eru fyrirtækin
Kjörval i Mosfellssveit og Kjöt og fiskur i
eigu Kaaber, það siðamefnda i félagi við
Einar Bergmann og fjölskyldu hans.
Það voru tveir ungir menn, þeir Ólafur -
Johnson og Ludvig Kaaber, 25 og 27 ára
gamlir kunningjar og vinir, sem stofnuðu
fyrirtækið.
— Um þetta leyti komst tsland i sima-
samband viðönnur lönd, og þeir sáu hvilika
möguleika það skapaði til að fá upplýsingar
um verð nógu viða til að gera hagstæð inn-
kaup. Stofnun fyrirtækisins má þvi tengja
opnun sæsimastrengsins, segir Ólafur
Johnson yngri.
— Nú er enginn Kaaber i stjórn fyrir-
tækisins. Hvað varð um hann?
— Arið 1918 bauðst honum bankastjóra-
staða við Landsbankann, og það segir sig
sjálft, að það áttiekki saman að eiga fyrir-
tæki og vera bankastjóri. Þess vegna seldi
hann pabba sinn hlut, segir Ólafur.
Onnur breyting á fyrirtækinu varð sú, að
Ólafur Johnson eldri hélt til Bandarikjanna
eftir að fyrri heimsstyrjöldin skall á, að
beiðni rfkisstjórnarinnar til innkaupa á
ymsum nauðsynjavörum til landsins. Á
meðan hann var fjarverandi tók Arent
Claessen við stjórninni, en hann hafði verið
við fyrirtækið frá árinu 1912, en þegar
Ólafur Ó. Johnson, O. Johnson og Kaaber:
Sæsímastrengurinn
skapaði tækifærið
O. Johnson & Kaaber er liklega fyrirtæki
sem hvert m annsbarn á islandi hefur heyrt
um. Það er ekki að undra, þvi það er orðið
75 ára, varstofnað iseptember 1906, og því
er þriðja kynslóð frá stofnun þess nú komin
til vits og ára og sú f jórða að vaxa úr grasi.
Það er þó ekki nema önnur kynslóð sem
situr við stjórnvölinn. Forstjóri fyrirtækis-
ins er ólafur ó. Johnson, sonur ólafs John-
son eldra.
— Þetta er eiginlega alverg sérstakt ár,
það er alveg fullt af afmælum. Fyrirtækið
varð 75 ára 23. september, faðir minn hefði
orðið 100 ára i ár hefði hann lifað, og sjálfur
varð ég fimmtugur segir forstjórinn við
Helgarpóstinn.
Þrátt fyrir háan aldur fyrirtækisins eru
ekki að sjá á því ellimörk. Það annast inn-
flutning á nánast allri m atvöru sem nöfnum
tjáir að nefna og auk þess vörum eins og
lyfjum, önglum, kemiskum efnum, plasti,
einangrun, húsgögnum og vefnaöarvöru
svo eitthvað sé nefnt.
Auk þess hafa verið stofnuð nokkur
systurfyrirtæki, og eru Heimilistæki stærst
þeirra. Þar annast Rafn Johnson, sonur
Friðþjófs fyrrum forstjóra Kaaber og
bróður ólafs yngra, alla verslun með raf-
magnsvörur. Annað systurfyrirtæki var
stofnað 1924 til að annast kaffibrennslu og -
styrjöldinnilauk gerðisthann meðeigandi.
Arið 1935 var félaginu breytt i hlutafélag,
en þá urðu einnig eigendur einn af sonum
Ólafs, Friðþjófur, og Jean Claessen, sonur
Arents. Auk þess var Magnús Andrésson
einnaf forstjórum þess, en hann hafði unnið
hjá 0. Johnson & Kaaber frá þvi hann var
14 ára gamall, byrjaði sem sendill.
— Hvenærkomst þú svo inn í fyrirtækið,
Ólafur Johnson yngri?
— Minn ferillhér hófst árið 1952. Þá hafði
ég verið i Bandarikjunum frá þvi i striðs-
byrjun. Faðir minn var nefnilega aftur
sendur til að afla Islandi nauðsynjavara
vestanhafs, ásamt fulltrúa frá SIS. Einnig
rak hann skrifstofu fyrir Innflytjendasam-
bandið.
Ég var ekki nema átta ára þegar ég flutt-
ist vestur með foreldrum minum, en var
löngu ákveðinn i þvi að flytjast heim aftur,
þegar af þvi varð, árið 1952. Foreldrar
minir voru áfram, en það sem varð til þess
að ég kom hingað einmitt þá, var að Frið-
þjófur bróðir minn var orðinn alvarlega
veikur og lést árið 1955.
Eftir að Ólafur yngri kom heim, 22 ára
gamall, var hann fyrstsölumaður, en siðan
tók hann við rafmagns- og vefnaðarvöru-
deildum fyrirtækisins en _k
tók við forstjóra-
Loftur Jónsson, JL-húsiö:
Frá síldarsöltun til vöruhúss
JL-húsið með slagorðinu „allt undir einu
þaki” er ekki gamalt fyrirtæki. En fyrir-
tækið Jón Loftsson h/f er mun eldra og má
segja að það eigi upptök sín í útgerð og
sildarsöltun Jóns heitins Loftssonar á
Siglufirði fyrir meira en 50 árum.
Umsvif hans i Reykjavík hófust hér I
Reykjavik um 1930 með heildsölu og síðar
árið 1937, þegar hann stofnaði Vikurfélagiö
h/f og hóf aö framleiða vikurplötur til ein-
angrmiar, milliveggjaplötur og holsteina til
húsagerðar dr vikri „undan jökli” a Snæ-
fellsnesi, og jafnframt flytja vikurinn út.
En Jón Loftsson lét ekki þar við sitja.
Hann hafði byrjað í innflutningsverslun
sem var um tima i Austurstræti 14 og hóf
byggingu húsasamstæðu þeirrar við Hring-
braut 121 þar sem JL-húsið er nú. Þar þró-
uðust umsvifin yfir i bílainnflutning jafn-
framt innflutningi ýmissa vara og fram-
leiðslu á byggingarefni. Arið 1972 opnaði
sonur hans, Loftur Jónsson JL-húsið meö
byggingavörudeild, teppadeild, baðdeild,
raftækjadeild og húsgagnadeildir. Fyrir
rúmu ári bættist matvörudeild við og jafn-
framteru komin uppútibú frá JL-húsinu i
Borgarnesi og áður i Stykkishólmi.
— Pabbi heiönn byrjaði að framleiða
milliveggjaplötur i kjallara Háskólabygg-
ingarinnar þegar hann vann við hana og
steypti allar plötur i húsið. Siðan þróaðist
þetta upp 1 það aðhann fór að byggja hérna
við Hringbrautina og flutti hingað eftir strið
segir Loftur Jónsson, sem nú hefur skrif-
stofu sina á fjórðu hæð stórhýsisins.
—Þá var fjárhagsráð I gangi og það varð
að fá leyfi fyrir öllum sköpuðum hlutum.
Meðal annars varð pabbi að leigja Reykja-
vikurbæ eina og hálfa hæð undir gagn-
fræöaskóla i' vissan tima til að fá fjár-
festingarleyfi fyrir þakinu og halda áfram
með bygginguna, segir Loftur.
— Hvernigkomstþú inn ifyrirtækiö? Var
það ákveðið snemma að þú tækir við?
— Ég byrjaði strax 12 ára gamall að
sendast á sumrin og hef alltaf verið viöloð-
andi hér siðan. Sjálfsagt hefur gamli
maðurinn óskað eftir þvi að ég tæki við þótt
hann legði aldreihart að mér. Sjálfur hafði
ég raunar óbeit á aðstöðuleysi atvinnulifs-
ins um tima þótt ég tæki ákvörðun um það
þegar hann dd, árið 1958, að taka við fyrir-
tækinu.
Áður hafði ég lokið Verslunarskólanum
og hafði lokið tveggja ára framhaldsnámi
við viðskiptafræðiskóla i Englandi. Þegar
að því kom að ég tók við vissi ég út á hvað
þetta gekk og ákvað bara að taka þetta yfir,
en á þessum tima var þetta allt minna i
sniðum, segir Loftur Jónsson.
Jón Loftsson hafði farið út i bilainnflutn-
ing strax i' striðinu. Hann fékk umboð fyrir
Nash og setti upp verkstæði og varahluta-
verslun. Seinna sameinuðust Nash og Hud-
son og út úr þvikom Rambler um 1960.
— Þá settiég dálitinn kraftibilasöluna og
það má segja að Rambler hafi orðiö tisku-
bill. Vegna þess hvað Ramblerinn seldist
vel buðu þeir hjá Chrysler mér að taka að
mér umboðið fyrir þá bila og eftir það
endurvakti ég ásamt mági minum, Vökul,
sem pabbi stofnaði á sinum tima með
frænda mínum sem siðan settist að I
Bandarikjunum.
Um 1970var ég búirm að fá nóg af bilainn-
flutningi, hafði eiginlega ofnæmi fyrir bil-
um. Bilasala er algjör harðstjóri. Hún er
eitt það versta I viðskiptalifinu, þar eru
svik á alla kanta, segir Loftur.
Þegar hér var komið sögu var stærsti
hluti húsnæðisins við Hringbraut leigður út
til ýmissa aðila en það var þá i eigu allra
systkinanna sex.
— Það var ósköp litill arður af þessu,þetta
fór mest I sjálft sig. Ég sá að dæmið gekk
ekki upp með alltof marga i kringum þetta.
Stuttu eftir andlát pabba hafði ég fengið
mínum hluta skipt út úr dánarbúinu og
keypti siðan systur minar út árið 1973, þeg-
ar Þórarinn bróðir minn hafði lokið lög-
fræðiprófi.
Nú rek ég JL-húsið en Þórarinn ^em er
tiu árum yngri, tók við nýju fyrirtæki i
haust, JL-byggingarvörur, sem hann er
aðaleigandi að, ásamt Kristjáni Eirikssyni
sem hefur starfað við félagið i 40 ár.
Þannig reka þeir bræður líklega eitt allra
stærsta vöruhús landsins, þegar allt er lagt
saman. Og enda þótt það hafi þróast úr
heildsölu, iðnaði og bilasölu i alhliða vöru-
hús framleiðir k.
Jón Loftsson h/f ennþá
Jón Loftsson byrjaöi að salta sild á Siglu-
firÖK nú rekur Loftur Jónsson eitt stærsta
vöruhús landsins með útibú i tveimur kaup-
túnunt.
eftir Þorgrím Gestsson
myndir: Jim Smart