Helgarpósturinn - 05.03.1982, Blaðsíða 14

14
viðfal Guð|ðn Arngrímsson
Píanóið stendur í öndvegi í stof-
unni hjá Birgi ísleifi Gunnarssyni,
enda segir hann tónlistina vera sér
afar mikilvægt áhugamál. „Ég
spila að vísu ekki eins mikið og ég
hefði kosið, og gerði hér áður, en
ég hlusta þess meira á tónlist.
Bæði jass og klassík. Ég sveiflast
svona á milli. Stundum hlusta ég
bara á jass og kaupi jassplötur, en
inná milli ferég meira út í klassík-
ina. Og þegar ég er erlendis legg
ég talsvert á mig til að heyra góð-
an jass leikinn”, segir Birgir og
gefur píanóinu auga.
Annars er hann þekktari fyrir
annaðentónlistaráhuga. Hann var
borgarstjóri Reykjavíkur i nokkur
ár, og er nú þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins. Lengi hefur hann ver-
iðtalinn einn af yngri mönnunum í
sinum flokki. Hann viðurkennir
hinsvegar að það sé orðið vafa-
samt að kalla hann það. Ekki bara
vegna þess að hann hefur setið í
borgarstjórn í um 20 ár, heldur
líka vegna þess að hann var að
verða afi I annað sinn fyrir nokkr-
um vikum, „og afar eru nú sjaldan
kallaðir ungir menn", eins og
Birgir sagði.
mynd Jim smart
Föstudagur 5. mars 1982 hQlQBrpOStUrÍnri—
—- Hefurftu á tiifinningunni aö þú sért á
réttum stað i lifinu sem stjórnmálamaöur?
,,Já, þviveröég aö svara játandi. Éghef,
frá þvi ég var ungur piltur, haft mikinn
áhuga á stjórnmálum, og ég held aö sá
áhugi hafi nú nokkru ráöiö um aö ég fór í
lögfræöi. Fram til þessa hef ég ekki kosiö
mér neinn annan starfsvettvang en þann
sem ég hef veriö á”.
— Hvaö eru stjórnmálin þér? Er þetta
vinna? Gáfumannaleikur? Hugsjón?
,,Þetla er náttúrlega sambland af ýmsu.
Upphaflega er þetta hugsjón. Ég fæ áhuga
á ákveðinni þjóöfélagsgerð sem ég vil
berjast fyrir aö halda og endurbæta.
Stjórnmálamaöur verður sjálfur aö hafa
eitthvað að verja. Siöan verður þetta ein-
hverskonar ástriöa. Þetta er bakteria sem
viröist vera ákaflega erfitt aö losna viö, og
það er ekki bara min reynsla held ég,
heldur allra sem taka þátt i stjórnmálum.
Þetta er svolitið spennandi lif. En um leiö
hart. Feikn mikil vinna. Menn sigra og
tapa á víxl. En einhvemveginn er maður
alltaf byrjaöur aftur, áöur en maður veit af,
jafnvel þó aö á stundum hugsi maöur meö
sér, aö nú sé rétt aö byrja á einhverju
öðru.”
— Hvað kemur helst upp i hugann á
slikum stundum. Aö prakti'sera lögfræðina?
,,Ég hef náttúrlega alltaf möguleika i
lögfræöinni. Ég rak lögfræöiskrifstofu hér i
ein tíu ár með ágætum árangri. En ég hef
ekki hugsaö þetta mjög langt. Hitt er annað
mál aö ég tel aömenn eigiekki að festa sig
svo i'stjómmálum aö þeir geti ekki hugsað
sér að gera neitt annað.”
— ÞU ert einn fjölmargra lögfræðinga
sem framarlega standa i Sjálfstæöis-
flokknum. Er lögfræöin góöur skóli fyrir
stjómmálastarf?
,,Já, sjáöu, þegar ég var aö byrja i
Háskólanum þá var lögfræöin lang besti
vettvangurinn til aö læra um þjóðfélags-
uppbygginguna eöa þjóöfélagsgeröina.
Þetta á við um mina kynslóð, þá sem eru
eldri en ég og einnig eitthvaö um yngri
menn. Aö visu var viöskiptafræðin ágæt
hvaö snerti hagfræöilegu hliöina, en mér
fannst lögfræöin spanna fleiri sviö. Ég held
þvi að ástæöan fyrir þvi að svona margir
lögfræöingar hafa fariði stjórnmál sé sú aö
menn hafa farið i lögfræöinám vegna
stjórnmálanna. Ekki öfugt. Nú eru fleiri
greinar kenndar i Háskólanum um þjóö-
félagið.
Lðs Marx
— Af hverju fékkstu áhuga á stjórn-
málunum i upphafi?
,,Ég veit þaö ekki. Ég held aö áhuginn
hafi veriö i mérfrá þviaö ég man eftir mér.
A minu heimili var mikiö talað um
stjórnmál og faöir minn var mikill áhuga-
maður um þau. Hann var ekki stjórnmála-
maður i venjulegum skilningi, en starfaði
hinsvegar töluvert i Sjálfstæðisflokknum.
Sennilega hef ég smitast af þessum áhuga á
barnsaldri”.
— Nú eru menn of t róttækir á yngri árum.
Kom aldrei neitt annaö til greina en Sjálf-
stæðisflokkurinn?
Nei, irauninni ekki. En áöur en ég gekk i
Sjálfstæöisflokkinn á sinum tima var ég
búinn að lesa talsvert um stjórnmál, og
meðal annars ritum marxisma, en I Sjálf-
stæðisflokkinn fór ég i 4. bekk I mennta-
skóla ”.
— Hvernig var svo þin uppganga i
flokknum? Einhvernveginn hefur maöur á
tilfinningunni að þú hafir lltiö þurft að hafa
fyrir hlutunum?
„Þegar ég lit til baka finnst mér það nú
ailtaf vera röö af tilviljunum sem ræöur þvi
aö ég er á þessum staö en ekki einhverjum
öðrum. Ef ég rek þetta eftir minu besta
minni þá gekk ég i' Heimdall á mennta-
skólaárunum, og starfaöi all nokkuð fyrir
þá, var m.a. starfsmaður félagsins um
tima. Svo sneri ég mér meira aö stúdenta-
pólitikinni. Var formaöur Vöku, tók þátt í
blaðaútgáfu í Háskólanum og varö svo
formaður stúdentaráðs. Það var mikil
harka i stúdentapólitikinni þá, og má segja
aö Vaka annarsvegar og hin stúdenta-
félögin, vinstrifélögin svokölluöu,hinsvegar
hafi skipst um að hafa meirihlutann. Ég
varö þarna formaöur stúdentaráös 1958 og
tók viö af Bjarna heitnum Beinteinssyni.
Siöar lauk nú þeim kafla; ég fór aö snúa
mér meir aö náminu og lauk fyrri
hlutaprófi i lögfræöi 1959. Eftir þaö varð ég
formaðurHeimdallari þrjú ár, eöa fram til
1962. Þaö ár voru borgarstjórnarkosningar.
Ég man nákvæmlega hvernig það geröist
aö ég fór þá I framboö
Einn vinur minn, Bjarni Beinteinsson,
kom til min og sagöi aö þaö væri mikill
áhugi á þvf meöal yngri m anna aö þeir ættu
fulltrúa f borgarstjórn ,og aö þeirheföu um
það rætt aö ég sem formaöur Heimdallar
kæmi helst til greina. Hvort ég væri til aö
taka þátt i prófkjöri. Það varö úr eftir
nokkra umhugsun og ég fékk það góöan
meðbyr aö ég komst inn, þá 26 ára. Og þar
hef ég veriö siðan. Borgarmálin hafa því
veriö minn starfsvettvangur i stjórn-
málum, alveg fram á sfðustu ár.
Borgarsljóraslóllinn
Svo geröist þaö að haustiö 1972 ákveður
Geir Hallgrimsson að draga sig til baka úr
borgarstjóraembættinu. Hann var þá orö-
inn varaformaöur flokksins og haföi greini-
lega hug á að gefa sig meira aö landsmál-
unum. Ég man eftir þvi — þaö hefur verið
um miöjan nóvemberaðhann kom að máli
við mig eftir borgarstjórnarfund, innf
borgarstjórnarsal,og skýröi mér frá því aö
hann væribúinn að taka þessa ákvörðun, og
spuröi hvort ég væri tilbúinn aö taka þetta
aö mér ef hann beitti sér fyrir þvi innan
flokksins. Ég tók mér nokkurra daga um-
hugsunarfrest og ræddi við fjölskyldu mina
og vini og ákvaö aö láta slag standa.
Viöunnum sföan góöan sigur í kosningun-
um 1974, en töpuöum meirihlutanum 1978.
Ég er þvi búinn aö vera i borgarmálum i
um 20 ár og kominn tími til að hætta. Það
hefur líka mikið aö segja i sambandi viö þá
ákvöröun aö I alþingiskosningunum 1979
vann ég mér sæti á þingi. Núna finnst mér
alþingi áhugaveröari starfsvettvangur, lik-
lega ekki sist vegna þess að í hinu er ég bú-
inn að vera svo lengi”.
Ef þú litur til baka til ósigursins 1978,
hvaða tilfinningar gera þá vart við sig? Er
þetta þungur kross aö bera eöa lituröu svo á
aö ytri ástæöur hafi leikið aöalhlutverkiö?
„Auövitaö varö ég persónulega fyrir
miklum vonbrigöum. Og innst inni fannst
mér aö égætti ekki þessi úrslit skilin, þvi ég
haföi lagt mig verulega fram i þessu starfi.
Hitt ersvo annaö mál aö ég var alveg undir
þessi úrslit búinn.l stjómmálunum leggur
maöur allt undir. Þú verður aö vera and-
lega undir þaö búinn að taka ósigri. Annars
þýðir ekkert að standa i þessu.
Ég hef alltaf verið þeirrar skoöunar að
það hafi verið hið almenna stjórnmála-
ástand sem þessu olli. Svo og þaö, að skipt-
ingin milli hinna flokkanna var óvenjulega
óhagstæö fyrirokkur. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur áður fengiö lægri prósentutölu i
Reykjavik, og haldiö meirihlutanum, en
1978 nýttust atkvæði hinna flokkanna mjög
vel — Alþýðubandalaginu t.d. nýttist nán-
ast hvert einasta atkvæði. Þetta pólitíska
ástand kom svo enn betur i ljós I alþingis-
kosningunum mánuöi seinna þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn fékk ennþá færri atkvæöi
hér i Reykjavík.
Ég hef þvi ekki litið á Urslitin 1978 sem
persónulegan ósigur og þaö gleður mig aö
sjálfsögðu að ég hef fengið jákvæð eftir-
mæli sem borgarstjóri jafnt frá pólitiskum
andstæðingum sem samherjum.”
Sprengíng
— Er Reykjavik lifvænlegri staöur til að
búa á núna en þegar þú varst aö alast upp
hérsem drengur? Ertu ánægöur meö þróun
borgarinnar?
„Þegar ég var barn voru striðsárin. A ár-
unum ef tir striö gerðist þessi sprenging hér
i Reykjavfk; fólk flykktist hingaö utan af
landi og borgin hreinlega missti allt vald á
þróuninni. Hér uxu utan á borginni óskipu-
lögð ibúðahverfi og enginn réð neitt við
neitt. Þá byrjaöi einnig uppbyggingin f
Kópavogi og nágrannabyggðunum. Núna
erkomiö meira jafnvægi i þessa fólksfjölg-
un.
Þaö sem mér finnst kannski alvarlegast
fyrir borgina er að hún viröist vera oröin
ein allsherjar félagsmálastofnun fyrir allt
landið. Hingaö sækir eldra fólk og þeir sem
minna mega sin, en þeir skattborgarar sem
gefa betri tekjur hafa farið Uti nágranna-
byggöarlögin. Á sama tima hefur atvinnu-
strúktUrinn hér íborginni breyst mjög mik-
ið. Nú er hér fyrst og fremst þjónustumið-
stöö. Ýmisskonar frumframleiöslustarf-
semi, sem er tekjuundirstaða þjóöarinnar,
hefur minnkaö hlutfallslega i Reykjavik,
þannig aö ég held að borgin sé oröin mjög
viðkvæm fyrir áföllum. Ég held t.d. aö ef
atvinnuleysi myndaöist að þá yröi Reykja-
vik mjög illa Uti og aö atvinnuleysiö kæmi
fyrst hérna. Þess vegna tel ég aö þaö þyrfti
aö gera talsvert átak i þvi aö breyta at-
vinnulifinu og veita meir inn af allskonar
iönaði og framleiöslugreinum”.
— Væri borgin ööruvisi núna ef þú heföir
verið borgarstjóri siöastliöin fjögur ár? Sæi
maöur mun?
,,Ég held aö munurinn yröi helst greini-
legur i' meöferöinni á skipulagsmálunum.
Þar hefur veriö mikill ágreiningur. Þar
hafa ýmsarákvaröanir verið teknar sem ég
tel alrangar, eins og t.d. aö þróa byggðina
i?»p aöRauöavatniog þar í kring. Þaö vant-
ar mikiö uppá aö þessi svæöi veröi bygging-
arhæf og til þessþarfgeysimikið fjármagn.
Þvi er ég hræddur um aö þaö veröi hrein-
lega stopp í byggingarframkvæmdum í
Reykjavik eftir 1983 -'84.
Annað atriöi vil ég nefna lika, og þaö eru
skattamálin. Okkur tókst, meðan viö vor-
um i meirihluta,aö halda sömu álagninga-
reglum skatta árum saman, þó stundum
væri þaö erfitt Þetta breyttist núna i tlö
þessa meirihluta og allir skattar voru
hækkaöir i topp. Sérstaklega tel ég fast-
eignagjöldin orðin íþyngjandi fyrir fólk.”
Reagan
— Hvar myndiröu setjaþig í Sjálfstæðis-
flokkinn? Ertu i þeim hluta hans sem er
lengst til hægri eða meira inná linu jafnaö-
armennsku?
„Ég hef nú aldrei talið mig tilheyra nein-
am ákveönum öflum i Sjálfstæöisflokknum
og aldrei veriö kreddufastur. Ég held*
þegar á allt er litið,aö minar hugmyndir og
skoöanir i stjórnmálum komi best fram i
störfum minum. Ég sem borgarstjóri beitti
mér fyrir margvislegum framförum i fé-
lagsmálum. Ég held aö viö séum komin of
langt útá braut rikisafskiptanna. t fáum
oröum tel ég mig vera frjálslyndan um-
bótamann og tel aö leið frjálshyggjunnar
muni skila okkur til betra þjóðfélags.”
— Ertu hrifinn af Ronald Reagan?
„Nei, þaö er ég ekki. Hans persóna höfö-
ar ekki til min og svo er ég nú ekki alveg
sammála öllu þvi sem hann er aö gera,til
dæmis i utanrikismálum”.
— Vinnur Sjálfstæöisflokkurinn borgina
aftur i vor?
„Já, ég hef frá þvi um kosninganóttina
1978 veriö sannfæröur um aö flokkurinn
næöi meirihlutanum aftur”.
— Finnst þér þau átök sem átt hafa sér
staö milli einstaklinga á lista flokksins
núna eðlileg.7 Koma þau ekki til meö aö
skemma fyrir?
„Mér finnst þetta mjög heilbrigt og eöli-
legt. Sjálfstæöisflokkurinn er byggöur upp
af mönnum meö mjög ólikan uppruna og
skoöanir og þaö hefur alltaf veriö svo.
Þetta hefur, þegar upp er staðiö, veriö
flokknum styrkur.”
— Þú mundir náttúrlega aldrei segja
annaö — eöa hvaö?
„Ef mér hefði mislikaö hvernig listinn er
skipaður, hvi skyldi ég ekki segja þaö? Mér
heföi til dæmis mislikaö þaö mjög ef Albert
Guömundsson heföi ekki veriö á listanum,
og sagt þaö hiklaust”
Lélegur plollari
— Óllkar skoöanir Sjálfstæöismanna hafa
nú veriö enn meira áberandi á landsmála-
sviöinu. Þar hefur þú hinsvegar litiö komiö
viö sögu, sérstaklega hvaö varöar deilurn-
ar um æöstu embætti flokksins?
„Já, þetta er nú alltaf matsatriöi. Og
spurningin um aö vera á réttum staö á rétt-
um tima. Ég haföi sjálfur ekki verulegan
áhuga á þátttöku i þessum slag ab
þessu sinni og sóttist ekki eftir þvi aö veröa
varaformaöur, hvaö þá formaður.
Sannleikurinn er sá, aö þó ég telji mig
pólitiskan baráttumann fyrir minn flokk og
minar skoöanir, þá hef ég aldrei veriö þaö
sem kalla má pólitiskur „streber” — streö-
ari, puöari, eöa hvernig sem þú vilt þýöa
það orö. Þær stööur sem ég hef tekiö aö mér
fyrir flokkinn, innan flokks eöa utan,hefur
alltaf boriö þannig aö aö aörir hafa komib
aö máli viö mig. Ég hef ekki leitaö eftir
vegtyllum að fyrra bragði. Og ég er óskap-
lega lélegur plottari. Kannski liggur ein-
hver veikleiki i þvi!”
Pólílísk sirioni
— Ertu alltaf sannfæröur um aö þú hafir
á réttu aö standa?Stenduröu þig aldrei aö
þvi aö vera aö rifast viö pólitiska andstæð-
inga af gömlum vana, frekar en að um and-
stæö sjónarmið sé aö ræöa?
„Auövitað koma upp þær stundir aö maö-
ur spyr sjálfan sig aö þvi hvort maöur hafi
nú alveg örugglega á réttu aö standa. Sér-
staklega þegar taka þarf mikilvægar
ákvaröanir, þvi þá kemur oftast fleiri en
ein leiö til greina. Hinsvegar þarf maöur aö
standa fast viö sina ákvöröun eftir aö hún
hefur veriö tekin, jafnvel þó aö um efa-
semdir hafi veriö aö ræöa i upphafi. Þannig
er hinn pólitiski leikur.
— Þú manst ekki eftir þvi t.d. úr borgar-
stjórn aö hafa veriö sammála Alþýöu-
bandalagsmönnum, en greitt atkvæbi á
móti þeim af gömlum vana eöa skyldu-
rækni?
„Ég man nú ekki eftir sliku dæmi. Hins-
vegar er rétt aö gera sér grein fyrir þvi aö
pólitik er stundum viss leikur og flokkarnir
reyna stundum aö flytja mál bara til aö
striöa mótaðilanum, og þá jafnvel koma
honum í klipu meö þvi aö bera upp mál sem
vitaö er aö andstæöingurinn á erfitt meö aö
leggjast gegn, en verður aö gera af ýmsum
ástæðum. Slík dæmi hafa örugglega komiö
upp”.
Sögusagnir um sKilnaO
— Þú hefur veriö i opinberu starfi lengi,
og þvi fylgja kjaftasögur og umtal. Angrar
slikt þig verulega?
„Ég held aö þetta sé eitt af þvi sem
stjórnmálamaður þarf aö læra aö lifa meö
— aö þaö er um hann talað. Og ekki alltaf af