Helgarpósturinn - 12.04.1984, Blaðsíða 18

LEIKLIST
Yossarian vill lifa
Leikfélag Hafnarfjarðar:
22. grein eftir Jospeh Heller.
Þýðandi og leikstjóri: KarlÁgúst Úlfsson.
Tónlist: Jóhann Morávek.
Leikmyná Ragnhildur Jónsdóttir.
Leikendur: Lárus Vilhjálmsson, Daníel
Helgason, Jón Sigurðsson, Atli GrétarGeirs-
son, Hallur Helgason, Jakob Bjarnar Grét-
arsson, GunnarJónsson, Kristinn Þorsteins-
son, Jón Björgvinsson, Eyjólfur Sigurðsson,
Kristín Guðrún Gestsdóttir, Björk Jakobs-
dóttir, Svanhvít Magnúsdóttir, Kristín Birna
Bjarnadóttir, Ragnhildur Jónsdóttir, Katrin
Þorláksdóttir, Guðný Dóra Gestsdóttir.
Catch 22 eða 22. grein er upprunalega
fræg skáldsaga sem kom út árið 1961. Hún
er byggð á atburðum seinni heimsstyrjald-
arinnar og ýsir á margflókinn hátt fárán-
ieika stríðsins og styrjaldarátaka yfir höfuð.
Naut þessi saga mikilía vinsælda á sjöunda
áratugnum. Seinna Vcinn höfundur leikrit
uppúr sögunni sem frumsýnt var 1971.
Einnig hefur verið gerð fræg bíómynd eftir
sögunni.
Persónur leiksins eru hermenn flugsveit-
ar amerískrar sem er með bækistöð á ítaJíu.
Einnig koma við sögu hjúkrunarfólk, lcinds-
menn og fleiri. Alls eru um 40 hlutverk í
leiknum.
Aðalpersónan Yossaricin hefur fengið sig
fullsaddan af stríðinu og fáránleika þess og
reynir að losna úr herþjónustunni. En það
gengur ekki greitt þótt h£inn reyni allt sem
honum dettur í hug. Allsstaðar verður fyrir
hin margslungna 22. grein herþjónustulag-
anna sem eiginlega nær yfir adlt.
í verkinu eru teknar fyrir margar hliðar
stríðsrekstrar, valdhroki, brask, ópersónu-
legt kerfið o.fl. o.fl. Þegar yfir atburðina er
litið er í rauninni verið að f jalla um valdbeit-
ingu, blinda valdstjóm sem verður að
ómanneskjulegri maskínu áður en varir og
þau markmið sem ef til vili voru tii staðar í
upphafi eru löngu gleymd og grafin. Aðferð-
in sem höfundur notar tii þess að koma
þessari sýn sinni á hemaðinn til skila er á
mörkum þess að vera absurd, á mörkum
hins fáránlega og hreins farsa. En í raun em
aðstæðurnar fullkomlega raunvemlegar,
svo þegar þetta allt blandast saman verður
úr mögnuð kaldhæðni, svört kómedía af
svæsnustu tegund.
Það liggur því á borðinu að það er tölu-
vert vandaverk að koma leikverki eins og
þessu á svið og nálgast biræfni af lítt þjálf-
uðum áhugaieikflokki. En hví skyldu þeir
ekki spreyta sig á erfiðum verkum?
Leikstjóranum tekst nokkuð vel að halda
utanum sýninguna og halda góðum hraða
og lipru samspili. Það hefði að skaðlausu
mátt stytta verkið nokkuð og hefðu leikend-
ur þá trúlega haft verkið betur á valdi sínu.
Svo sem fram kemur hér að framan em
nærri 40 hlutverk í sýningunni og fcira 17
leikendur með þau. Gefur að skilja að
mörg þeirra em ógnarsmá. Leikendur em
harla misjafnir en mörgum þeirra tókst
einkar vel upp. Sérstaklega vcikti athygli
mína að vandað var vel til margra smáhlut-
verkanna. Ekki þarfyrir að stærri hlutverk-
unum hafi ekki einnig verið gerð þokkaleg
skil, en í þeim kom betur fram hæfileika- og
þó einkum þjálfunarmunur leikaranna.
Sá leikari sem mest mæðir á er Láms Vil-
hjálmsson sem ferð með hlutverk Yossciri-
ans. Hann er á sviðinu nær allan tímann og
skilcir sínu hlutverki mjög vei, nær að sýna
að þrátt fyrir afkáraskapinn og fáránleikann
í aðstæðunum er Yossarian ósköp venju-
legur maður sem á þá ósk heitasta að lifa,
vera lifandi manneskja.
Það virðist vera mikill þróttur í Leikfélagi
Hafnarfjarðar sem endurvakið var í fyrra og
er kjarni hópsins ungt fólk sem kynnst hefir
leiklist í skóla og þá flestir í Flensborg. Útlit
er fyrir að rekstur þess komist á fastari
gmndvöll næsta haust en þá mun vera í ráði
að félagið fái Bæjarbíó til cifnota.
Sýningin á 22. grein er í Hafnarfjarðarbíói.
G.Ást.
Hafnfirðingarsýna
22. grein-lipurt
samspil en hefði
mátt stytta verkið.
MYNDLIST
Framsœkinn norrœnn fúkki
eftir Guðberg Bergsson
Ýmislegt er til bæði í kotum og höllum,
ekki mjög margt, en eitt er þó algengast:
fúkkinn. Kotafúkkinn hcifði þá sérstöðu, ef
hægt er að hafa það orð um híkka, að engin
tvö kot lyktuðu eins eða kotafólkið. Aftur á
móti er hallarfúkkinn alþjóðlegur, og yfir
hann reynt að breiða með giæsilegum tepp-
um, veggteppum.
Það er líka gert að Kjarvalsstöðum á sam-
norrænni sýningu sem ber yfirskriftina
Borecilis eða Útúrborur, í réttri þýðingu.
Sýningin kemur hingað frá Sveaborg í Finn-
landi, en hún er sögð vera miðstöð
norrænnar myndsköpunar. Hið mikla gildi
stöðvarinnar liggur í augum uppi í skyggnu-
kassa. Kynninguna setti saman helsti for-
kólfur norrænncir myndlistcir, Krúskopf, en
hann stjómar eða stjómaði samnorrænu
riti um norræna myndlist, og kom það út
nokkmm sinnum á ári og var sambland af
innihaldi Herópsins, SÍBS, berklasjúklinga
og Einingar, hins ágæta rits Góðtemplara.
Sem sagt: samnorræn blanda af bestu boð-
unargerð. Því þessar þjóðir em þjóðir boð-
skapcU'ins, cilltaf að boða lausnir á öllu með
einföldum ráðum, og er því pokaprestur í
öðmm hverjum manni.
Mikið krúska hefur verið í höfðinu á
Krúskopf þegar hann samdi „sögulegtyfirlit
á skyggnum" í fúkkakassann sinn. I menn-
ingarmiðstöðinni er hægt að verða ljúft
vitni að hjóli sem liggur uppi við skúr, sjá
Helsínkí í fjarlægð, sjó renna milli tveggja
blautra steina, þrisvar einhverjar hleðslur,
krakka að klifra, mann að reyna að smíða
fiðlu og svo nokkra iegsteina. Auðvitað
hlýtur þetta að laða listamenn að listamið-
stöðinni, andlega lífið er svo gífurlega
spjenncindi. Og þó gleymdi ég einni mynd:
hægt var að sjá inn langan gang fulian af
reiðhjólum. Listamenn hjóla upp frægðar-
brautina í Sveaborg.
Úr þessari háborg er sýningin komin. Mér
var sagt að flestir fæm fyrst inn á hana til
hægri. Hún er áhrifameiri þaðan að sjá.
Við blasir mynd af þremur konuhöfðum,
á háum stöngum, samt ekki níðstöngum, og
þau em ættuð úr höfuðheimunum þremur:
menningcu-heiminum vestræna, reynslu-
heimi kvenna og þriðjaheiminum. Höfuðin
em saumuð Sciman úr leðurpjötlum og eiga
kannski pjötlumar að minna á handverk
Ilse Koch forðum, en nafn myndarinnar er
Karbætt hugsun kvenna. Þá komum við að
annarri konumynd. Þar er konan að brjótast
út um múr sem er gerður úr rauðum orða-
leppum. Konan stefnir út í frelsið, afar fá-
klædd, en í nógu samt.
Og hvað gerist í frelsinu? Koncin rýkur
strax í örtölvuleikfang og reynir að höndla
hamingjuna á skermi með því að þrýsta á
tvo hnappa í stýriborðinu. Yfir þessari
lausn er aumingja koncin cifskaplega jarðar-
fararleg og fúkkuð í framan, þrátt fyrir val-
kostina.
Næst komum við að vélum sem draga
mynstur í sand með einföldum vélbúnaði.
Siíkar vélar hafa verið í fjölmörg ár til sölu
hjá leikfangasölum á götum stórborga er-
lendis, en handknúnar með kúlupenna. Og
þá er tennt hjól í miðjunni. Áhrifin verða
sömu og véllistaverkinu er ætlað að ná,
nema ef notaðir eru marglitir kúlupenneir
við handknúna leikfangið verður „verkið" í
lit. En þessi „myndaðferð" er afar hvimleið,
líkt og tölvulistin sem Ary Brizzi lagði stund
á og ýmsir argentí'nskir listamenn fyrir
nokkrum áratugum, þegar það „að mata
bara tölvur" átti að leysa heimsvcindcinn og
þá listina líka.
Þá ber okkur inn í hinn fræga Vestursal
Kjarvalsstaða. Hin glæsilegu og tæru teppi
Ásgerðar eru fyrir suðurveggnum og hyija
allan fúa, en þegar lengra er komið inn í
salinn biasir hann við í öllu sínu veldi. Vet-
urnir í Noregi eru fúkkinn upp málaður á
nokkrum myndum sem gætu verið cifbökun
á bókum Vesaas. Danimir eru líka að afbaka
þarna með fúkkalyfjum sínum bækur Dorrit
Willumsen. Svíamir em auðvitað í sinni
heimssýn: Allt er að farast og brenna í hin-
um voðalega hildarleik sem mannkynið
stendur frammi fyrir. Þess vegna verða Jjeir
að boða nokkrar pokaprestalausnir á öllum
listsviðum: og boða þá auðvitað eilífcin eld
og eyðileggingu gegn eyðileggingunni, en
eyðilegging þeirra er ,4deila á eyðileggingu
hinna vondu“.
Magnús Tómasson er þama í fúkka-
ástandi einhvers Náttúrugripasafns og hjá
honum er hægt að sjá fúkkaða dauða fugla,
eins og í kössum á slíkum söfnum, nokkur
fiðrildasöfn, uppstoppaða leðurblöku og
nokkrar tjulldruslur úr gömlum fermingar-
kjól, rós í músagildru. En það vcintar alveg
hjá honum krakka ”í gamla daga“ sem em
að huga að frímerkjunum sínum í fúkkuðum
kjallcira á stríðsárunum.
Gunnar Orn hefur líka krækt sér í fúkka
þann sem spænskur málari, Hemandez,
hefur stundað. Fólk hans er myglað og hálf
úldið og lifir í fúkkuðum eins lags framtíðcir-
heimi, sambiand af fiskum og nagdýrum. En
heimssýn Gunnars er öllu þrengri: það hef-
ur aðeins slegið í lærin á persónunum á
myndunum hans. Fúkkinn gerir þau bara
litrík.
Og svo em sænskir með skíði en jóla-
sveininn vantar, þótt hann liggi milli fóta á
palii, í líki álímingarmyndar fyrir böm.
Allt er þetta vandlega ríkisstyrkt. Þessi
risháa list er fyrir löngu komin inn á fjármál
hinna framsæknu norrænu þjóða sem úða á
sig efni gegn andlegum fúa með lífvænlegri
list neðanjarðarhreyfinganna miklu sem
vom víst farnar að fúkka strax í fæðingunni.
Ekki ilmar allt af gróðri sem upp úr jörðinni
kemur, þótt grasrótarhreyfingar pokaprest-
anna boði upp á ilm og angan.
Borealissýninginá
Kjarvalsstöðum-
áhrifameiri ef menn
fara fyrst inná hana
frá hægri.
22 HELGARPÓSTURINN