Helgarpósturinn - 09.05.1985, Side 9

DREPA SUÐUREYRI?
Framsókn sækir engin aukaatkvæði
til Suðureyrar núna
SIS með kverkatak á plássinu
Eignaraðilar Fiskiðjunnar
Freyju eru þrír; Suðureyrar-
hreppur 15%, Kaupfélag ís-
firðinga 25% og Samband íslenskra
samvinnufélaga 60%. Fiskiðjan er
stærsti og nánast eini atvinnurek-
andinn á staðnum. 463 íbúar voru
taldir á Suðureyri í desember sl, þar
afhafa 70 til hátt á annad hundrad
manns vinnu hjá fyrirtœkinu., Til
dæmis starfa fjórir af fimm hrepps-
nefndarmönnum hjá Freyju. Þeir
voru síður en svo reiðubúnir til að
veita Helgarpóstinum upplýsingar
um stöðu mála á Suðureyri. Sumir
höfðu á orði að réttast væri að leysa
málið heima í héraði. Það gæti skað-
að Suðureyrarhrepp að fjallað væri
um málið í blöðum.
Sveitarstjórinn, Vidar Már Adal-
steinsson, tók í sama streng. Hann
kvaðst ekkert vilja láta hafa eftir sér,
og lagði nánast bann við umfjöllun
HP um þetta mál. Hann sagði að
skuld Freyju við Suðureyrarhrepp
væri trúnaðarmál, og engum væri
heimilt að ræða opinberlega um
hana nema honum sjálfum. 8 millj-
ón króna skuld vísaði hann á bug,
og sagði upphæðina ekkert nálægt
því. Hann vildi hins vegar ekkert
segja um það hver skuldin raun-
verulega væri. Hann staðfesti hins
vegar að innheimtan væri í höndum
lögfræðings, en málið væri á mjög-
viðkvæmu stigi, og opinber umfjöll-
un gæti haft slæm áhrif á það.
Hóta lokun
frystihússins
Gestur Kristinsson hrepp-
stjóri reið hins vegar á vaðið
þegar hann skrifaði umbeð-
inn grein í innansveitarblaðið Eyr-
arpóstinn fyrir nokkru, um hugsan-
lega byggingu sundlaugar eða
íþróttahúss á Suðureyri. Niðurlag
greinar hans hljóðaði svo:
„Talandi um hugsanlegar fram-
kvæmdir sveitarfélagsins sem kosta
milljónir, og til að vekja ekki tálvon-
ir hjá einum né neinum, er að mínu
áliti rétt að eftirfarandi komi fram.
Atvinnurekstur Samvinnuhreyfing-
arinnar hér skuldaði sveitarfélaginu
krónur sex milljónir um síðastliðin
áramót í þjónustu og opinber gjöld.
Þó nokkur upphæð er gjaldfallin og
ógreidd á þessu ári. Einu svörin við
löglegum innheimtuaðgerðum er
hótun um að loka frystihúsinu. Um-
ræða er af hinu góða, hvort sem
rætt er um íþróttamannvirki eða
annað sem til velferðar horfir í okk-
ar litla samfélagi. En peningar eru
afl þeirra hluta sem gera skal. Sjálf-
taka Samvinnuhreyfingarinnar á
fjármunum sveitarfélagsins felur í
sér stöðnun, afturför og dauða
beggja.“
Samkvæmt áreiðanlegum heim-
ildum HP mun umrædd skuld, að
meðtöldu því sem gjaldfaliið er á
þessu ári, nema nálægt 8 miiljón-
um. Biðlund hreppsnefndar er því á
þrotum. Hana skipa 5 menn sem all-
ir eru starfandi hjá Fiskiðjunni
Freyju nema hreppstjórinn, sem sér
um Orkubú Vestfjarða. Hann er full-
trúi Alþýðubandalagsins í hrepps-
nefnd. Sjálfstæðisflokkurinn á einn
„Höfum fengið aó heyra það oftar en
einu sinni, að séum vió meó derring,
þá verði þessu fyrirtæki einfaldlega
lokað“ — Gestur Kristinsson hrepp-
stjóri á Suðureyri.
Kjartan P. Kjartansson stjómarfor-
maóur Fiskiðjunnar Freyju á Suðureyri
og framkvæmdastjóri hjá SÍS. Neitaði
alfarið að láta hafa nokkuð eftir sér.
fulltrúa, Alþýðuflokkurinn einn,
sem jafnframt er varamaður í stjórn
frystihússins, Framsóknarflokkur-
inn tvo; þar af er annar oddviti og
situr líka í stjórn Fiskiðjunnar.
Pólitískur meirihluti er hins vegar
enginn í hreppsnefnd. Málin eru
sögð leyst í bróðerni og með sam-
komulagi. Þannig var það til dæmis
samþykkt með öllum atkvæðum að
fela lögfræðingi í Reykjavík inn-
heimtu skuldar fyrirtækisins, sem
er vegna fasteigna- og aðstöðu-
gjalda og þjónustugjalda; hreppur-
inn selur Freyju heitt og kalt vatn
auk þess sem fyrirtækið hefur afnot
af hafnarmannvirkjum staðarins
eins og eðlilegt er.
Um fleira er þó að ræða. Einn
heimildarmaður HP sagði til dæmis
að allir sem legðu upp fisk á Suður-
eyri yrðu að greiða aflagjöld eins og
tíðkast, en þau eru 0,85% af afla-
verðmæti.
„Trillueigendur á staðnum eru
með kvittanir fyrir því að hafa greitt
aflagjöldin til hafnarsjóðs, en hafn-
arsjóður hefur hins vegar ekki feng-
ið þau. Það er ekki vitað til þess að
þau hafi komið fram í sveitarsjóði
hreppsins. Fiskiðjan liggur með
þessa peninga." Ekki er óalgengt að
fiskverkunarstöðvar sjái um inn-
heimtu aflagjalda, en ber að sjálf-
sögðu að skila þeim til sveitarsjóða.
Lokun — dauðadómur
yfir Suðureyri
Annar viðmælandi HP benti
á að tekjuskorturim lamaði
framkvæmdir. Hann sagði
hins vegar að það væri lífsspursmál
byggðarlagsins að samkomulag
næðist án frekari illinda. Ef til lok-
unar frystihússins kæmi, væri það
dauðadómur yfir Suðureyri. Menn
yrðu því að gæta þess að meðferð
þessa máls yrði báðum aðilum til
farsældar.
Sami aðili benti á að hreppurinn
skuldaði hlutafé sitt í Freyju, sem
næmi að líkindum 2—3 milljónum.
„Hreppurinn óskaði eftir skulda-
jöfnuði fyrir löngu, en því var hafn-
að. Þeir geta neitað á þeim grund-
velli að Sambandið eigi meirihluta í
því siðarnefnda. Það er ekki óeðli-
legt. Á það ber líka að líta, að Sam-
bandið hefur ekki beitt hörku í inn-
heimtu þessarar skuldar.
Annars er skilningur sambands-
manna á innheimtu hreppsins und-
arlegur. Þeir hafa á orði að þeir
muni gera hreppsnefndarmenn
ábyrga ef þeir fari að ganga að fyr-
irtækinu. Svona lítið sveitarfélag
þarf á öllum sínum tekjum að halda,
til þess að annast framkvæmdir fyr-
ir fólkið. Svo fær það skammir þegar
leitað er eftir greiðslu, og hrepps-
nefndarmenn eiga að vera ábyrgir
ef fyrirtækið stöðvast. Þetta er und-
arlegt sjónarmið.
Auðvitað hefur Sambandið
kverkatak á hreppsnefnd. Nefndar-
menn eru meira og minna starfandi
hjá fyrirtækinu. Þetta er aðalat-
vinnurekandinn. Fiskiðjan greiðir
vinnulaun eins og henni ber, en
þjónusta viðskiptafyrirtækja fæst
seint og illa borguð. Ég held að fólk
á staðnum sé mjög meðvitað um
þetta og óánægt. Framsókn sækir
engin aukaatkvæði á Suðureyri
núna.“
Þriðjungur tekna
tvö ár í röð
Hvert er þá sjónarmið fulltrúa
Sambandsins? Kjartan Kjart-
ansson framkvæmdastjóri
Fræðslu- og kaupfélagadeildar SÍS,
sem jafnframt er stjórnarformaður
Fiskiðjunnar Freyju, neitaði alfarið
að láta hafa nokkuð eftir sér um
þetta mál í Helgarpóstinum. Hann
spurði þó hvort hægt væri að benda
á nokkurt útgerðarfélag sem ekki
skuldaði sveitarfélagi. Hann ítrek-
aði að hann vildi ekkert láta hafa
eftir sér um skuldir frystihússins við
hreppinn. Kvaðst síst af öllu vilja
deila um þau mál í blöðum. Það
væri ekki affarasælt að sínu mati.
Fjórir aðrir eiga sæti i stjórninni
auk Kjartans. Tveir eru fulltrúar
Sambandsins, einn fulltrúi hrepps-
ins og einn fulltrúi Kaupfélags ísfirð-
inga. Af þessum fimm er aðeins
einn búsettur á Suðureyri.
Stjórnarmönnum þótti eðlilegast-
að stjórnarformaður yrði fyrir svör-
um um þetta mál. Sverrir Berg-
mann, kaupfélagsstjóri á ísafirði og
fulltrúi SÍS í stjórn, kvaðst þó vísa til
erfiðleika fiskvinnslufyrirtækja víð-
ast hvar um land. „Ég hugsa að ef
þessi mál yrðu könnuð annars stað-
ar kæmi víða upp svipuð staða og
jafnvel verri." Hann kvaðst þó ekki
þora að segja hver skuldin væri, en
sagði aðalfund væntanlega haldinn
í maí, og þá kæmi í Ijós hver staðan
væri.
Gæti komið til lokunar frystihúss-
ins? „Ef þeir ganga mjög hart fram
við að innheimta og það er ekki
hægt að borga, er náttúrlega sjálf-
lokað,” svaraði Sverrir.
„Sveitarfélagið þarf á sínu rekstr-
arfé að halda,“ sagði Gestur Krist-
insson hreppstjóri á Suðureyri, þeg-
ar HP sneri sér til hans í framhaldi af
fyrrnefndri grein sem hann skrifaði
í Eyrarpóstinn.
„Ég býst við því að það séu fleiri
aðilar en einn orðnir langeygir eftir
greiðslum frá Suðureyrarhreppi. Þó
eru þær upphæðir ekkert í líkingu
við skuld Sambandsins við hrepp-
inn. Þeir hafa haldið fyrir okkur
þriðjungi af tekjum okkar tvö ár í
röð, og nánast engan lit sýnt, þó of
mikið væri að segja að þeir hefðu
ekkert greitt. En þetta er raunveru-
lega eini atvinnurekandinn á staðn-
um, og það er slæmt þegar hann
stendur ekki í skilum með það sem
honum ber. Ekki síst þegar það fer
að verða árvisst. Það leiðir af sjálfu
sér að sveitarfélagið hlýtur að kom-
ast í þrot með sinn rekstur. Við tök-
um ekki gróðann utan úr geimnum.
Við erum búnir að þreyja þorrann
og góuna í þessum efnum," hélt
Gestur áfram. „Og við höfum reynt
að sýna viðkomandi fullan sam-
starfsvilja. Við höfum þó fengið að
heyra það oftar en einu sinni, að sé-
um við með derring, þá verði þessu
fyrirtæki einfaldlega lokað.
Þegar hreppsnefndin samþykkti
að fela lögfræðingi innheimtuna, —
við getum ekki látið lítilsvirða okk-
ur endalaust, var iátið að því liggja
frá stærsta eignaraðilanum að far-
sælast yrði að leysa þessi mál heima
í héraði. Við erum sammála því. En
það er engin lausn að tala, þegar
ekki er greitt. Okkur vantar
greiðslu. Hér eftir fer þetta að ís-
lenskum lögum.
Ég þori ekki að segja neitt um
ástandið í öðrum sveitarfélögum, en
við þykjumst hafa sýnt mjög mikið
langlundargeð," sagði Gestur að lok-
um.
Versnandi staða
um land allt
Þetta er mikil blóðtaka,"
isagði Magnús E. Gud-
jónsson framkvæmdastjóri
Sambands íslenskra sveitarfélaga,
þegar dæmið á Suðureyri var borið
undir hann. Aðspurður kvaðst hann
þó ekki þora að svara því hvort þessi
skuld væri með þeim hærri, þegar í
hlut ætti eitt fyrirtæki. En ástandið
almennt?
„Hringinn í kringum landið
skulda fiskvinnslu- og útgerðarfyrir-
tækin sveitarfélögunum gífurlegar
fjárhæðir. Víðast hvar kvarta sveit-
arstjórar yfir útistandandi skuldum.
Staðan versnaði sérstaklega á síð-
asta ári. Innheimta hjá einkaaðilum
og einstaklingum gekk vel, en fyrir-
tækin gerðu strik í reikninginn. Oft
eru sveitarfélögin síðustu aðilarnir
sem fá greiðslu frá þeim. Viðkvæðið
er: „Og þú líka Brútus! Ætlið þið nú
að stoppa okkur líka? Við, sem höld-
um uppi vinnunni á staðnum."
Þetta hefur víða skapað sveitarfé-
lögum mikla erfiðleika. Þau fara
ekki í hart. Þau vilja ekki verða fyrst
til að valda stöðvun á rekstrinum,
og þar með atvinnuleysi á staðnum.
En skuldirnar valda miklum áhyggj-
um í sveitarfélögunum; fyrir bragð-
ið skulda þau og þetta gerir þeim
erfiðara um vik við framkvæmdir.
Erfiðleikarnir eru ekki ný bóla,“
sagði Magnús ennfremur. „En
ástandið hefur versnað. Það er ekki
um fá fyrirtæki að ræða, heldur er
það meginreglan að fyrirtækin
skuldi. Það er undantekning ef þetta
er í lagi. Þó mun ástandið vera
ágætt hvað þetta snertir í Vest-
mannaeyjum, Grindavík og Bolung-
arvík og á Akranesi og Isafirði."
En hvort eða hvenær ástandið
batnar á Suðureyri við Súganda-
fjörð er óljóst. Um áframhald þora
menn engu að spá. Tekst að hefja
undirbúning að lagningu varanlegs
slitlags á nokkrar íbúðargötur
næsta sumar? Eða gætu menn eygt
það að nýtt íþróttahús leysti gamla
félagsheimilið af hólmi? Tíminn
einn sker úr um það. En ekki leikur
nokkur vafi f "ður mál mál-
anna á aðaltundi Fiskiðjunnar
Freyju, sem að líkindum verður
haldinn í lok þessa mánaðar.
HELGARPÓSTURINN 9