Helgarpósturinn - 09.05.1985, Blaðsíða 19

KVIKMYNDIR
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
%
Hrífandi saga svartra
Stjörnubíó: Saga hermanns (A Soldiers
Story).
Bandarísk, árg. 1984.
Leikastjórn: Norman Jewison.
Handrit: Charles Fuller, gert eftir verd-
launaleikriti hans, „A Soldiers Play“.
Kvikmyndun: Russel Boyd.
Tónlist: Herbie Hancock.
Aöalleikarar: Howard E. Rollins jr., Adolph
Caesar, Art Evans, David Alan Grier,
David Harris, Dennis Lipscomb, Larry
Riley, Robert Townsend og fleiri.
Framleidendur: Norman Jewison, Ronald
L. Schwary og Patrick Palmer.
Árið 1944 í herstöðinni Fort Neal í Louisi-
ana. Blakkur yfirmaður sveitar sem skipuð
er svörtum hermönnum finnst myrtur utan
vallar. Krafist er rannsóknar og frá Washing-
ton er sendur lögmaður á vegum hersins til
að upplýsa málið. Hann er kafteinn, mennt-
aður og veraldarvanur svertingi með laga-
próf frá virtum skóla. Honum er tekið illa af
hvítum yfirmönnum Fort Neal. Þeir telja það
ekki sinn hag að morðið verði upplýst og auk
þess eru þeir óvanir því að svartur maður
segi þeim fyrir verkum. Kafteinninn býst
engu að síður til verka og yfirheyrir hvern
undirmann téðrar sveitar á fætur öðrum.
Saga hermanns er meistaralega gerð kvik-
mynd. Það er með ólíkindum hversu vel hef-
ur tekist til við að kvikmynda þetta leikrit
Fullers, A Soldiers Play, en það er margverð-
launað. Þar ræður sjálfsagt mestu að höfund-
urinn sjálfur skrifaði handrit myndarinnar.
Þetta er margþætt saga um hagi svertingja á
þeim tímum þegar svo gott sem sjálfgefið var
að þeir væru undirtyllur sem troða mætti á.
Sögusviðið og miskunnarlaus agi herbúð-
anna undirstrikar það í hverju skoti mynda-
vélarinnar. Þegar svo svartur kafteinn lýkur
þessum aðstæðum upp, að nafni til vegna
morðrannsóknar, vaknar vonin hjá óbreytt-
um. Og jafnframt óttinn, því svo virðist sem
ekki sé lengur hægt að skýla sér bakvið þá
afsökun að hvíti kynstofninn (Ku Klux Klan
o.fl.) sé eini óvinurinn.
Norman Jewison hefur tekist að setja
þessa sögu fram af krafti og sannfæringu.
Hann slakar hvergi á í leikstjórn sinni og
nautn er að fyigjast með því hvernig hann
skipar persónum sögunnar framan við vél-
ina þannig að bæði stemmning tíðarandans
og innri átök manna, ásamt útrás þeirra við
þær breyttu aðstæður sem morðið skapar,
ólgar og magnast eftir því sem niðurstaðan
nálgast. Þetta kemur kannski hvað skýrast
fram í díalógnum (þegar kafteinninn rekur
garnirnar úr hverjum og einum hinna
óbreyttu og þeir leiða hugann að samskipt-
um sínum við þann myrta) en jafnvel hvað
áhrifaríkast í mörgum fjöldasenanna (enda
„Saga hermanns er
meistaralega gerð
kvikmynd. Leikstjór-
anum hefur tekist að
setja þessa sögu fram
af krafti og sannfær-
ingu," segir Sigmund-
ur Ernir m.a. i umsögn
sinni um nýjustu
mynd Norman Jewi-
son. Myndin sýnir
leikstjórann á tali við
Rollins sem leikur kaf-
teininn i myndinni.
Jewison æfður í þeim; Jesus Christ Superstar
er dæmi).
Kvikmyndataka verksins nálgast að vera
mjúk, klippingin stundum óvænt en undir-
strikar í þau skipti ryþmann í atriðunum. Og
svo er það leikurinn; afbragð. Þar er hvergi
veikan hlekk að finna. Fremstir meðal jafn-
ingja eru Howard Rollins í rullu kafteinsins
og Adolph Caesar sem yfirmaðurinn er
myrtur var (en hann lék sama hlutverk í
sviðsuppfærslunni). Báðir eru þeir næsta
ókunnir kvikmyndaleikarar (Rollins lék þó í
Ragtime^g Roots) en tekst á svo magnaðan
hátt að túlka þessa tvo ólíku svertingja; ann-
arsvegar sviplausan, metnaðarfullan og
þrautseigan kafteininn með ólgandi tilfinn-
ingar innifyrir, og hinsvegar kaldlyndan liðs-
foringjann, hrokagikkinn en vesalinginn
þegar á reynir. Rollins og Caesar gefa sig alla
í þessum persónum, eins og reyndar aðrir
leikarar sem tókust á við minni hlutverk í
Sögu hermanns. Frábært.
-SER
POPP
The Nails — Mood Swings
Sögu hljómsveitarinnar The Nails má rekja
aftur til ársins 1976, þegar fundum þeirra
Marc Campell, söngvara, og David Kaufman,
hljómborðsleikara, bar saman í háskóla í
Colorado. Þeir komu saman vegna sameigin-
legs áhuga á reggae-tónlist og það var ein-
mitt sú tegund tónlistar sem þeir spiluðu
fyrstu árin. Tveimur árum eftir að þeir félag-
ar hittust fyrst, færðu þeir sig um set, til New
York, þar sem hljómsveitin fór að taka á sig
þá mynd sem hún hefur í dag. Fyrstur bættist
í hópinn George Kaufman, bróðir Davids og
saxófónleikarinn Douglas Guthrie og gítar-
leikarinn komu einnig fljótlega til sögunnar.
Þá var í hljómsveitinni ónefndur trommu-
leikari, en þegar þeir sendu frá sér fyrstu
plötu sína, notuðu þeir gestaleikara.
Raunar kom platan Mood Swings út seint
á síðasta ári en hún týndist fljótlega í jóla-
plötuflóðinu, en nú eftir áramót hafa þeir
verið nokkuð spilaðir í bandarísku útvarpi
og þá sérstaklega í hinum svokölluðu há-
skólastöðvum. Þeir eru raunar þar í landi
taldir í hópi svokallaðra neðanjarðarhljóm-
sveita, en allmikið af góðum hljómsveitum
hefur verið að hasla sér völl á þeim vettvangi
vestanhafs síðustu tvö, þrjú árin og að mínu
mati eru Nails ekki í hópi þeirra bestu sem ég
hef heyrt til þaðan. Það kemur mér meira að
segja á óvart hversu mjög þeim hefur verið
hampað í bandarískum tímaritum, því tónlist
þeirra er ekki neitt til þess að taka bakföll yf-
ir. Sterkasta hlið þeirra er textarnir, sem
Campell semur alla, en þeir fjalla um það
sem er að gerast í þjóðfélaginu umhverfis þá
og þá kannski sér í lagi það sem er að gerast
í skuggalífi borgarinnar.
Ég hef í sannleika sagt átt frekar erfitt með
að hlusta á þessa plötu, vegna þess fyrst og
fremst að mér hefur þótt tónlistin heldur inn-
antóm og þá sér í lagi útsetningarnar. En
þetta á fyrst og fremst við um fyrri hliðina,
þar sem lögin eru nokkuð löng og endur-
tekningar svo miklar að það setur að manni
leiða. Ein undantekning er þó þar á, en það
er lagið 88 Lines About 44 Women, sem hef-
ur inni að halda skemmtilega kómískan
texta og nafnið á laginu segir eiginlega allt
um innihald þess, en þó skal hér látin fylgja
ein lýsing: „Jackie was a Rich Punk
Rocker/Silver Spoon and Paper Plate“.
Það er kannski ekki falleg mynd sem ég
hef dregið hér upp af skífu þessari, en nú skal
það upplýst, að ég var alltaf orðinn svo leiður
eftir fyrri hliðina að ég hafði mig ekki í að
snúa plötunni við. Það var því ekki nema eitt
fyrir mig að gera, að byrja á seinni hiiðinni,
og þá kom í ljós að The Nails geta gert alveg
ágæta hluti, ef þeir hafa bara lögin í styttra
lagi. Let It Áll Hang Out, er t.d. gott og það
sama má segja um Mood Swing og Phantom
Heart.
Tónlistarlega mega The Nails sem sé gera
betur en textarnir eru margir góðir, það er
bara gallinn að það þarf að liggja svolítið yfir
þeim og til þess að svo megi verða, þarf mað-
ur víst að hlusta á plötuna.
Paul Young — The Secret
of Association
Það rættist langþráður draumur hjá Paul
Young, þegar hann sló í gegn með plötunni
No Parlez árið 1983, en þessi draumur sner-
ist upp í martröð nokkrum mánuðum síðar,
þegar hann missti röddina. Að vísu missti
hann aldrei algerlega röddina, heldur voru
það efstu tónarnir sem ekki vildu heyrast og
án þeirra er Paul Young ekki nema svipur hjá
sjón, eða bergmál hjá heyrn eða hvernig á nú
að orða það. Young örvænti hins vegar
aldrei, því að þetta hafði komið fyrir hann
einu sinni áður og eina lækningin sem þörf
var á, var langt og gott frí. Þess vegna heyrð-
ist ekkert frá honum mestan hluta síðasta
árs, en þegar líða tók á haustmánuði sendi
hann frá sér smáskífu með laginu l’m Gonna
Tear Your Playhouse Down og varð ég sann-
ast sagna hissa á því að það varð ekki vin-
sælla en raun ber vitni, því um er að ræða
þrumugóða útgáfu af þessu góða, gamla lagi.
Næst sendi hann frá sér lagið Everything
Must Change, sem ekki seldist neitt sérlega
vel heldur, að minnsta kosti ekki ef miðað er
við lögin af fyrri plötunni.
Fyrir svo sem tveimur mánuðum sendi
Young svo frá sér Hall & Oates lagið Every
Time You Go Away og nú tóku plötukaup-
endur við sér svo um munaði, því að smá-
skífa þessi fór alla leið í annað sæti breska
listans. En nýja breiðskífan hans gerði enn
betur, því hún fór beint í fyrsta sæti þegar í
útgáfuvikunni.
Það er nú ekki ýkja langt síðan ég upp-
götvaðj fyrir alvöru hversu góð plata No Par-
lez er. Ég hafði að vísu hlustað á hana nokkr-
um sinnum og var hún þá að mínu mati ekk-
ert annað en þokkaleg poppplata. Paul
Young er hins vegar miklu meira en venju-
legur poppari, því hann er stólpasöngvari og
hann hefur sér jafnan til aðstoðar úrvalslið
hljóðfæraleikara og má þar sennilega
fremstan í flokki telja bassaleikarann Pino
Palldino.
The Secret of Association tekur fyrri plöt-
eftir Gunnlaug Sigfússon
unni fram í flestu og raunar er eina kvörtun-
in sem ég hef fram að færa varðandi hana sú,
að Young skuli ekki lengur nota þær
skemmtilegu kvennaraddir, sem svo mjög
skreyttu tónlist hans áður. Þetta kemur að
vísu ekki mikið að sök, en þó er ég viss um
að t.d. lag eins og Everything Must Change
hefði notið sín betur, hefði kvennanna notið
við.
Fyrri hlið TSOA er að mínu mati nær alveg
skotheld. Þar er að finna lögin Everytime
You Go Away og I’m Gonna Tear Your Play-
house Down en þess utan Bite the Hand that
Feeds, sem er hressilegt lag þar sem hljóm-
sveitin færi að njóta sín, en það er svo sem
víðar á plötunni. Perla plötunnar finnst mér
svo vera Tom Waits lagið Soldier’s Thing.
Það er ekki öllum fært að flytja lög þess
ágæta manns svo aðdáendum hans líki og
vafalaust hefur einhverjum mislíkað, en ég
tel mig í hópi harðra Tom Waits aðdáenda og
mér finnst útgáfa Paul Young undirstrika
rækilega hversu góður lagasmiður Waits er.
Nokkuð sem gæti farið fram hjá fólki þegar
það hlustar á höfundinn sjálfan flytja það
með sinni vægast sagt hrjúfu rödd.
Á seinni hlið TSOA er að finna frumsamin
Young lög ásamt gömlu Sutherland Brothers
lagi. Young hefur verið nokkuð umdeildur
vegna þess að hann semur minnst af sinni
tónlist sjálfur, en hann sannar nú að hann
getur auðveldlega samið ágæt lög. En eins
og hann segir sjálfur: „Af hverju að vera að
senda frá sér misgóð frumsamin lög, þegar
svo mikið er til af góðum gömlum lögum
sem útsetja má að nýju.“
Þó mér finnist seinni hliðin að vísu ekki al-
veg eins góð og sú fyrri, þá er það ekki endi-
lega vegna þess að lögin séu verri, heldur
miklu fremur vegna þess að mér finnst ekki
eins mikið hafa verið lagt í útsetningar þeirra
og hefði mátt gera.
Paul Young sannar það með þessari skífu
sinni að hann er sannarlega einn af bestu
hvítu soul-söngvurum sem starfandi eru í
dag. Það verður erfitt fyrr hann að fylgja
plötu þessari eftir, en ef röddin svíkur hann
ekki aftur, er ég viss um að hann er bara rétt
að byrja.
HELGARPÓSTURINN 19